MarkMàrukuMàruku 11 Na pakiri-na na lii mànangu rukuna i Jehu Karitu, na anana i Ala. 2 Hama tuna na maninja la huratu-na na wunangu Jahaja: Tàngaru, ku-palewa-ja na papalewa-nggu la pa-mangilu-nggau, na ma-palànjapu haha-nggaunja na àndamu. 3 Na warana na ma-warangu la maràda telangu: Pa-lànjapu-jawa na andana i Miri, patàndji-hawa da ka-ndjilitu-na, ba wàna, 4 nu ka parunungu-nanjaka i Juhani la maràda telangu hi na-bobaru-ja na rukuna na parunu pandjilungu la pa-djàmangu ndjala. 5 Ka luhu-nanjaka lai njuna na ihi tana Jahundi-ka dàngu mbuu ndàbada na mangia-nja la Jeruhali, ka parunu-nandjaka la luku Jarandingu, dàngu peka-dandja da ndjalada. 6 Ngerana i Juhani, na kalembi-na wulu ihi otaja, na boruna manulangu-ja, kabala dàngu manggaluwangu pangana. 7 Ka bobaru-nanjaka: Napa taliu-nggu nàmunja na marihi-ngga pa-àtalu; djiapa la pa-marubuku pa-wàkahu-nja liku halapa-ana, njungga jia nda ràka-mbuna. 8 Njungga parunu-nggunggai la wai, Njunapa duna na ma-parunu-nggai la Ngahu Matua, wàna. Na parunu-nja dàngu na kamanja i Miri Jehu. (Mat. 3:13-4:11; Luk. 3:21-4:13; Juh. 1:32) 9 Nu ka mai-nanjaka i Jehu welingu la Naharitu la Nggalilia, hi na-parunu-nja paraïna i Juhani la luku Jarandingu. 10 Ditawa ba wànaka welingu la wai, ka ita madua-nanjaka na awangu ba na-tawanggahu, dàngu i Ngahu ba napuru pa-tunggulu-ja ba na-hada kulundihangu. 11 Ka lingunanjaka welingu la awangu: Njumu djiakau Ana pambuha-nggu, lai Njumu ngia pa-orangu-nggu, na mawàna. 12 Nu ka pambana madua-nanjaka i Jehu paraïna i Ngahu la palua nàhu la maràda telangu. 13 Patu kambulu loduna lai nu, la maràda telangu, ba na-kamanja paraïna i kambàliku; la angu mabohu-ja, ka lumu-danjaka paraïda papalewa. Na ràmana i Miri Jehu la Nggalilia. (Mat. 4:12-22; Luk. 4:14-15) 14 La hambeli jàpaja i Juhani, tàka-nanjaka i Jehu la Nggalilia pa-bobaru-ja na lii mànangu lai Ala: 15 Toma-nanjaka na rehi, mareninanjaka na pahangandji-na i Ala; i-pandjilungu-wa, kai waija na lii mànangu, wàna. 16 Ba talànga lakuna la hingi tehiku Nggalilia, ka ita-nandjaka i Himungu dàngu i Andaria, na anguna paluhu i Himungu; djala-danja la tehiku, maa ba mini djala-duha. 17 Hi napanii dàndja paraïna i Jehu: Maiwa kai tundungga, mata ka mini djala tauha wànggunggai, wànandja. 18 Nu ka dundjaku madua-dandjaka da djalada, hi datundu-nja Njuna. 19 Nalaku-kika, ita-nanjaka i Jakupu, anana i Hambadiu dàngu i Juhani na anguna paluhu, la tenaha ba talànga hulu-dandja da djalada. 20 Ka paau madua-nandjaka. Hi da-dundjaku-nja i Hambadiu, amada, la tena dàngu da tau pa-kahewa, hi dalaku tundunja Njuna. 21 Ka tàka-danjaka Ja Kapinaüngu. La lodu hangahu tama madua-nanjaka la uma bungguru, ka panaungu-nanjaka. 22 Hangàtaru nda uku-danja na panaungu-na, maa ba panaungu tau maningu kuahangu-maja, nda tu biada da mapingu huratu uku. 23 Hi djia ni bianja nu Ja uma bungguru-da na tau na pa-huruku wàndi akatu, ka warangu-nanjaka: 24 Ha, ta-panggiki na njuma dàngu Njumu, ha Jehu tau Naharitu? Na maimu, ka ku-pamolu-ndja wàmu-nggama? Kupi-manggau na djàka nggamukau: Ma-matua lai Alakau, wàna. 25 Tàka hi na-bàtiru-nja paraïna i Jehu: Kandii, luhukau welingu lai njuna, wànanja. 26 Tàka na wàndi akatu hi na-pa-kapàratu-ja nuna na tau, ka v luhu-nanjaka dàngu wara pakodungu-na. 27 Ka maratangu ndàba-danjaka hi lupa da-paàrangu dàngga anguda: Nggàra-jaka ni? Panaungu mahina wàngu maningu kuahangu-ja! Djiapa-ka da wàndi akatu-kadu, na paràha-ndja hi lupa dakiku-nja, ba wàda. 28 Ka hamboka madua-nanjaka na rukuna njuna la nggi-ngginika lupa la maweli winggiru-nja na tana Nggalilia. 29 Ka luhu madua-danjaka welingu la uma bungguru hi dalaku la umana i Himungu dàngu i Andaria, karia ndàbada i Jakapu dàngu i Juhani. 30 Tàka na ina jerana i Himungu tanggilungu-na padua ba paritinanja; ka panii madua-danjaka i Jehu na rukuna njuna. 31 Ka lua-nanjaka i Jehu la lihina, hi najàpa-ja na limana, hi na-pahada-nja; ka pajilangunanjaka na pariti-na, ka inga-nandjaka. 32 Ba na-malingu-ka, tamawa ba wànaka na lodu, ka ngàndi-dandjaka lai Njuna mbuu ndàbada da pa-huruku wàndi. 33 Nu ka langgunguru-nanjaka na ihi paraïngu-ka la ngaru pindu. 34 Danguma tau mama-màtu mahidu-nja na pa-màlaru-na, dangumbu wàndi pa-paluhu-na; nu nda napuli-andja da wàndi la papanii, maa ba datanda-duja Njuna. 35 La mba-mbaru, ba kapàtangu bia-japa, handangu-nanjaka, hi naluhu laku la ma-hinggilu, hi na-hamajangu ningu lai nu. 36 Tàka i Himungu dàngu da anguna hi da-namatu-ja. 37 Ba datoma-njaka hi dapanii-nja: Nahimbu ndàbakau tau, hi wàdanja. 38 Nanapa-ja i Jehu: Màlanda ka talaku lai nàhu la kota-kotaku la ma-mareni, ka ku-bobarungu ningumbu lai nu, maa ba djia-duja hi kuluhu-ka nàmu. 39 Ka laku-nanjaka hi na-bobarungu la uma bunggu-uma bungguru-da la panggubulu Nggalilia hi na-paluhu-ha da wàndi. Na pajaha-nanja na makila i Miri Jehu. (Mat. 8:1-4; Luk. 5:12-16) 40 Ka mai-nanjaka na makila lai Njuna, hi na-marubuku la hanggana, ba na-pamanda-nja: Tuna nu djàka wàmu; peku-mana Njumu la pa-pajaha-ngga, hi wànanja. 41 Ka mila mumuhu-nanjaka na etina hi na-padjola-nja na limana hi naràma-ja: Nàhu kau jahangu-wa wànggunggau, hi wànanja. 42 Ndedi mbàdiku-na pahàla madua-nanjaka kilana ka jahangu-nanjaka. 43 Ba naràndi pahàmu-njaka paraïna i Jehu ka paràha madua-nanjaka palaku, 44 hi napanii-nja: Rimangu, àmbu ningudu haàtu papanii-mu, na njuna lakuwa kau pa-itangu wikimu la ratu, kau ngàndi maraku ba jahangu-munjaka, hama tuna na paràndi-na i Muha, ka na-pa-hakahiingu lai njuda. 45 Tàka nu ba naluhu-ka, hàngu peka-maananja lai nu lai nu, ba na-bobaru-ja na rukuna nuna hi lupa nda peku-napa i Jehu la patama pa-wuwangu la paraïngu; la liu bia-jaka la ma-hinggilu na-ngiangu ningu, ka mai-nanjaka na tau weli nàmu weli nàmungu lai Njuna. Na hàmuna na ma-kaliparu. (Mat. 9:1-8; Luk. 5:17-26) 1 Ndedi pira mbua lodu ma-palàngangu, hili tama-nanjai i Jehu la Kapinaüngu; ka rongu-nanjaka tau ba ninja la uma. 2 Ka langgunggurunanjaka na tau dangu, hi lupa nda nadjàmungu la uma, djiapa la ngaru pindu-kadu ndiambu, ka panii-nanjaka na pulungu lai njuda. 3 Nu nàmundjai duda da mamai ngàndija na ma-kaliparu lai Njuna, na paduku-da tau mapatu. 4 Tàka ba nda peku-dapa la patama ngàndinja, paral padangu na tau, ka njànggaru-danjaka na tuku ndidu uma la tubana Njuna; ba nambowa-ka, hi da-duluru-nja na nggala pa-katuda-na na ma-kaliparu. 5 Ba naita-jaka na pawaida paraïna i Jehu hi napanii dànja na ma-kaliparu: Ananggu, pa-djàmangu-haka da ndjalamu, hi wànanja. 6 Nimbundja da mapingu huratu uku hawiangu, ma-mandapu lai nu; ka pangàda-danjaka la etida: 7 Ka nggikina ni na tau hi panii tuna ni? Palapingu-nanja! Nggamu nàhu mapingu pa- djàmangu ndjala, ba mbulungu i Ala pàku, ba wàda. 8 Nu pi madua-nanjaka la etina i Jehu ba matungu nuja na pa-pangàda etida, hi nahema-ha: Nggikina hii pangàda-nja na matuna nu la etimi? 9 Nggiija na mamuda wàmi ka wànggunja na ma-kaliparu: Da ndjalamu pa-djàmangu-haka, ndia: Hadangu-wa, kau dendija na nggalamu kau laku wànggunja? 10 Tàka kai pi wànja na Ana tau ba ngera-mananja la pa-dja-mangu ndjala la pinu tana, hi napanii dànja na ma-kaliparu: 11 Njumu dumu, hadangu-wa, kau dendija na nggalamu, kau laku la umamu wànggunggau, hi wànanja. 12 Ka hadangu dendi madua-nanjaka na nggalana, hi naluhu laku la hanggada mbuu ndàbada; ka hangàtaru ndàba-da-njaka dàngu wotudanja i Ala: Ndedi takàli ngitangu matungu ni, hi wàda. Na paau-nanja i Lewi parama i Miri Jehu. (Mat. 9:9-13; Luk. 5:27-32) 13 Tunaka nu luhu laku-nanjaika i Jehu la tehiku, ka mai-nanjaka na tau dangu lai Njuna, hi napanau-ndja. 14 Nàhu ba nalaku, ita-nanjaka i Lewi anana i Alapiu, ba mandapu-na padua la uma ngia pakei mbewa: Tundungga, hi wànanja. Ka hadangu tundu madua-nanjaka. 15 Nu ba na-mandapu pangangu la umana, nadangu-mbu na tau kei mbewa dàngu na tau ndjala ma-mandapu dànja i Jehu dàngu da tau papanau-na; maa ba dadangu-ma njuda da matundu-nja. 16 Ba daita-jaka i Jehu da mapingu huratu uku la tau Parihi, ba nanga dàndja da tau ndjala dàngu da tau kei mbewa, ka panii da-dandjaka da papanau-na: Nanga da biandja ni da makei mbewa dàngu da tau ndjala? hi wàdandja. 17 Narongu-jaka nuna i Jehu hi nahema-ha: Na ma-hajandalu nda nggàra naihi wa-anja na mapingu muru, mbulungu na mahidu duna. Njungga nda mainggu papaau-nja na ma-tàndjia djiaja na mandjala duku, hi wànandja. Na huri rotu wiki (Mat. 9:14-17; Luk. 5:33-39) 18 Da papanau-na i Juhani dàngu da tau Parihi rotu-danja wikida, ka mai-danjaka lai Njuna, hi dapanii-nja: Ka nggikina da papanau-na i Juhani dàngu da tau Parihi, hi darotu wikida, tàka da papanau-mu Njumu hi ndia biai wàdanja. 19 Nanapa-ja i Jehu: Mala peku-naka dimi la parotu wiki da arijaa-na na bidi papa dàngu ninja padua na bidi papa lai njuda? Dàngu ninja padua na bidi papa lai njuda, nda peku-ada la parotu wiki. 20 Na njuna djiangu ningu rehina, djàka piti-jaka na bidi papa welingu lai njuda, la lodu nu hinaka duna hi darotu wikida. 21 Nda ningua haàtu tau madjia tambu wànja tera bidi na kalembi ndai; djàka tuna nu, na tambuna hili bàriku-nanjai na kalembi, na mabidi na-bàriku-ja na mamandai, ka parukangu-nanjaka pa-tambàriku padangu. 22 Dàngu nda haàtu-mbu madjia burija na wai angguru bidi la kanai manulangu ndai, djàka tuna nu nda na-djàmangua pa-kapoku-ja na kanai manulangu paraï wai angguru, ka dimangu-nanjaka na wai angguru dàngu na kanai manulangu. Mbulungu-na djàka wai angguru bidija, la kanai manulangu bidi-majai bàdi duna, wànandja. I Miri Jehu djiaja na Mirina na iodu hangahu. (Mat. 12:1-8; Luk. 6:1-5) 23 Handàka la hau lodu hangahu, laku lii-nanjaka i Jehu la ma-pawoka uhungu, tàka da papanau-na hi dalaku muti wili uhu. 24 Tàka da tau Parihi: Tàngaru ka nggikina hi datuja la lodu hangahu na manda uku, hi wàdanja. 25 Nanapa-ja Njuna: Ka ndedi imbaha-majapa dimi djàka nggikina i Ndautu, ba djia na ndjaka-nanja, ba namandjuu dàngu da karia-naka. 26 Na tamana la uma Ala ba djia-japa i Ambiataru na maratu bokulu, hi nangandja da kambamba pa-pahanggangu làti da manda uku la tau hawiangu, ba mbulungu da ratua duda, hi na wua-mbundja da karia-na? hi wànandja. 27 Hi nahili paniindja: Rukuna na tau duna hi ninja na lodu hangahu, nda rukuna na lodu hangahua hi ninja na tau. 28 Nuduja, na Ana tau hi mirina na lodu hangahu-mbuja, wànandja. Na pamàlaru-na tau la lodu hangahu. (Mat. 12:9-14; Luk. 6:6-11) 1 Ka hili tama-nanjaka i Jehu la uma bungguru; lai nu nimbu-nja na haàtu na tau na mameti hapapa limana. 2 Ka buti-madanja djàka djia pa-màlaru bia-nanja la lodu hangahu ka peku pandjala wàndanja ba wàda. 3 Hi napanii dànja paraïna i Jehu na tau na mameti hapapa limana: Hadangu-wa kau ndolaku la padua, wànanja. 4 Hàlaka hi nalaandja njuda: Mala la lodu hangahu nauku ningu la patu mahàmu djàka ndia patu ma-akatu, la pa-pamara djàka ndia la pa-pamohu tau? wànandja. Tàka ndii wàda bia. 5 Ka palaku hàla-nandjaka mata mangu karaüna na etina, pa-kariangu handuka-na rukuna na tongguru etida, hi napanii dànja na tau: Padjola-ja na limamu, hi wànanja. Ka padjola-nanjaka ka hàngu hàmu beli maduananjaka na limana. 6 Ba dalaku-ka da tau Parihi ka bata da maduadandjaka da tau lai Harondi rukuna Njuna, ka pamolu-nja ba wànandja. I Miri Jehu dàngu da wàndi akatu. 7 Ka pajilangu-nanjaka wikina i Jehu hi nalaku la tehiku dàngu da papanau-na; dangu nda ukuja na tau na ma-pawelingu la Nggalilia na matundu-nja; hau daambuna na tau welingu la Jundia, 8 dàngu la Jeruhalingu dàngu la Indumia, dàngu la hapapa luku Jarandingu lupa na ma-welingu la tana Huru dàngu la Hindungu na mamai lai Njuna, maa ba darongu-dujaka mbuu ndàbana na paraï ruku-naka. 9 Hi napanii-ndja da papanau-na, ka da-panapa mànunja tena, ka àmbu naràpa pa-dàhiku-ka tau dangu ba wàna. 10 Maa ba nadangu-duka na tau pa-pahàmu-na, djia-dujaka mbuu ndàbana na mama-màtu mahidu-nja, hi da-pangguharu- nja ka peku ràma-andanjaka duna ba wàda. 11 Tàka da wàndi akatu, ba handàka ita-handàka ita-danja Njuna, bei-danjaka la hanggana dàngu warangu-da: Njumu djiakau na Anana i Ala, wàdanja. 12 Hiri nda uku hiri-nandja paraïna i Jehu, ka àmbu da-pawuwa-ka ba wàna. Ba napindi-ha da papanau-na i Miri Jehu ba ha-kambulu madua-ha. (Mat. 10:1-4; Luk. 6:12-19) 13 Ka hei-nanjaka i Jehu la palindi, hi napaau-ndja djàka nggamuha da paora-na Njuna, ka mai-danjaka lai Njuna. 14 Ka tu-nandjaka da tau ha-kambulu madua, ka peku hanii mànuda lai Njuna, dàngu ka peku palewa-nandja la pa-bobarungu, 15 dàngu ka da-kuaha la pa-wàrungu wàndi akatu. 16 Nu ka tu-nandjaka da ha-kambulu madua: na i Himungu hi na-pangara-nja i Peturu; 17 dàngu i Jakupu anana i Hambadiu dàngu i Juhani anguna paluhu i Jakupu, hi na-pangara-ndja Mbuanenggiru, djia-duka da ana kabàla ba wàda; 18 dàngu i Andaria dàngu i Pilipu, dàngu i Mbaratolomiu, dàngu i Matiu dàngu i Tomahu, dàngu i Jakupu anana i Alapiu, dàngu i Tandiu dàngu i Himungu tau Kanani, 19 dàngu i Junda Ihikariu, djia-mbu dujaka na ma-kaleka-nja Na lapi-danja i Ngahu Matua paraïda tau Parihi. (Mat. 12:22-29, 31-32; Luk. 11:14-23) 20 Tunaka nu ka tama-nanjaka la hau uma, tàka na tau dangu hili langgungguru-madanjai hi lundu nda peku ndoku-mbuda la pangangu. 21 Ba darongu-jaka nuna paraï da kalembi-na, ka luhu-danjaka lua ka tapàtu-ja ba wàda, katoba-nanja ba wàda-dunja. 22 Tàka da mapingu huratu uku da mapuru welingu la Jeruhali: Tunggulu-nanja paraïna i Mbaluhembulu duna; rukuna na ngorada da wàndi hi na-paluhu wàndi, wàdanja. 23 Nu ka paau-nandjaka paraïna Jehu hi napanii wàndja pangerangu: Nggiki peku-naka dimi i kambàliku la pa-paluhu-ja i kambàliku? 24 Hama tuna djàka ningu hau maràmba na ma-pabàriku dàngu wikina nda peku-ana la pa-ndolaku. 25 Dàngu djàka ningu hau uma ma-pabàriku dàngu wikina nda peku-mbuna duna la pa-ndolaku. 26 Tumbuna i kambàliku djàka na-hadangu la pa-bàriku wikina, nda peku-ana la pa-ndolaku, tàka ndjàpu wàngu madua-nanjaka. 27 Nda djia ningua mapeku patama la umana na ma-kapàru la pariba-ndja da pa-bàndjalu-na, djàka nda nahondu mangilu-maduja nu na tau kapàru; hinaka hi peku riba-nanja na ihi umana. 28 Lànga-tàka ka kupeka-nggai, mbuu ndàbana na ndjalana dàngu na pa-lapingu na pa-palapingu wàna na tau la pinu tana, pa-djàmangu-ha napa. 29 Na njuna djàka nggamu malapi-ja i Ngahu Matua, nda ningua djàmangu-na lundu nu2, djiapa mànu-maja na wutana rukuna na ndjala ma-palupangu, hi wànandja. 30 Nadu, ningu wàndi akatu-na, ba wàda-dunja. Na inana dàngu da anguna paluhu i Miri Jehu. (Mat. 12:46-50; Luk. 8:19-21; 12:10) 31 Tunaka nu tàka-nanjaka na inana i Jehu dàngu da anguna paluhu, hi da-ndolaku la hambeli, hi da-paràhangu tau papaau-nja. 32 Na tau dangu duna mandapu winggiru-madanja, hi dapanii-nja: Tàngaru, nindja lua la hambeli da inamu dàngu da angumu paluhu dàngu da ana winimu, himbudanggau, wàdanja. 33 Ka hema-nandjaka: Nggamuja dimi na inanggu dàngu da angunggu paluhu? hi wàna. 34 Ka palaku-nandjaka mata da tau da ma-mandapu winggiru-nja: Hi jiada-ha duku da inanggu dàngu da angunggu paluhu. 35 Djàka nggamu manundju-ja na pambua-na i Ala, djiaha duku da angunggu paluhu dàngu da ana wininggu dàngu da inanggu, hi wànandja. Na pangerangu-na na ma-hàbarungu wini. (Mat. 13:1-23; Luk. 8:4-15; Jahaja 6:9-10) 1 Ka hili pakiringu-nanjaka i Jehu pa-panaungu la hingi tehiku; ka langgungguru-nanjaka lai Njuna na tau ba nda uku danguja hi lupa naheija la tena, hi na-mandapu nu la tena la wai, tàka na tau danguka la waraja la hingi tehiku. 2 Da-daana na papanau-nandja ba nawàndja pangerangu. Irongu-wa, 3 hi wànanja ba napanau-ndja: Ninja na tau na maluhu pa-hàbarungu wini. 4 Nu ba na-hàbarungu, ninja hawiangu na ma-kanabu nàhu la ngarangia, ka mai-danjaka da ma-hawurungu hi da-nàhiku pamindi-ja. 5 Hawiangu ninjai na ma-kanabu ningu la ma-pawatungu, la mamanipa tanana, ka hàngu tumbu madua-nanjaka ba nda natimbi-du na tanana. 6 Tàka ba naheika na lodu, ka langudutu-nanjaka dàngu paraï panda tandjiku da amuna, ka lupa marokutu-nanjaka. 7 Hawiangu ninjai na ma-kanabu la wuku rii madàka, ka tumbu-nanjaka na rii madàka, hi na-palàlu-ja na wini hi lupa nda natu wuana. 8 Tàka hawiangui duna na-kanabu ningu la tana hàmu, ka tumbu-nanjaka, ka paana-nanjaka hi lupa natu wuana, ningu ma-patailu kambulungu, ningui ma-panomu kambulungu lupa na ma-pangahungu, wànandja. 9 Hi napanii-ndja: Na maningu kahilungu la parongu, màtawa ka narongu, hi wàna. 10 Ba didi-kijaka hi da-paàra-nja paraï'da da malihi-nja karia-da da ha-kambulu madua rukuda da pangerangu. 11 Nanapa-ja Njuna: Njimi dimi pawuangu-ma-kaika la papinja na ma-tandjiku la pahangandji-na i Ala, tàka njuda da ma-nindja la hambeli, mbuu ndàbana wàngu pawàndja pange-rangu-maa. 12 Djiapa ka nda nggiki tàngaru-da ka àmbu peku ngitada, djiapa ka nda nggiki ronguda ka àmbu peku pinguda, ka àmbu da-pambelingu hi da-djàmangu da ndjalada, wànandja. 13 Hi napanii-ndja: Ndai pinja njimi djàka nggiki wàna jiana na pangerangu? Ka nggiki hama pimindja da pangerangu-ka? 14 Na ma-hàbarungu, djia na pulungu na pa-hàbaru-na. 15 Na ma-deningu nàhu la ngarangia, djia-duhaka da tau, na ngia pa-hàbaru-nja na pulungu la etida; ba darongu-jakaka, mai madua-nanjaka i kambàliku hi naàli-nja na pulungu na pambàda hàbarungu-ha. 16 Djia-majai na ma-deningu la ma-pawatungu, djia-duhaka da tau, ba darongu-jaka na pulungu, manjamalu kataku mbaha eti-maa-danja. 17 Tàka nda na-paamu daa la etida, numaa; djàka era pa-majila-nandja ndiai djàka era keha-nandja tau lumuna na pulungu, hanggàmaru madua-danjaka. 18 Hawiangui duna na ma-deningu la wuku rii madàka, djia-duhaka da tau da mambàda ronguja na paiungu. 19 Tàka, na pahandukangu la pinu tana, dàngu na pa-kahili-na na pawulu wàngu, dàngu da parindju ha-hauda, tama-da-njaka la etida hi da-palàlu-ja na pulungu hi lupa nda nawua. 20 Tàka da ma-kanabu la tana hàmu, djia-duhaka da marongu-ja na pulungu hi da-kataku-ja daa la etida, hi datu wuada, da-patailu kambulungu, da-panomu kambulungu hi lupa da-pahangahungu. Na huri rongu na ma-palànga-tàkangu. (Mat. 5:15; 7:2; 10:26; 13:12; 25:29; Luk. 8:16-18) 21 Nu ka panii-nandjaka: Mala ba tama ngàndi pauta, pakàli bàndjalu-ha nàhu la pangguru hindu, djàka ndia la lumbu nggala? Nda djiangui-pa duna ka bàndjalu-ha la latada? 22 Ba nda ningua ma-pa-ndàdangu na padjia nda bunggahu, hamanai nda ningumbu ma-pa-hadindingu na madjia nda luaja pa-habukaru. 23 Djàka nggamu maningu kahilungu la parongu, màtawa ka narongu, hi wànandja. 24 Tàka hi nahili paniindja: Kai kanandi pàkunja djàka nggàraja na parongu-mi; na takaru na-patakaru wàmi djiaja napa na pa-takaru wàngu-kai, hi tu parihi-nggai. 25 Nadu djàka nggamuja na ma-ningungu, djiangu ba .pahili wuangu-dujaipa, tàka na manda ningungu, djàka nggàraja na ma-nianja lai njuna, djiangu ba-papiti-majaipa, hi wàna. Na tumbuna na pahangandji-na i Ala. (Mat. 13:31-35; Luk. 13:18-21) 26 Hi nahili panii: Na hurina na pahangandji-na i Ala, hama tuna ma-hàbarungu wini la tanaja. 27 Ka katuda hada-katuda hadangu pàku-ananja la rudungu la lodu, tàka na wini hura-nanjaka lupa djanggananjaka, dàngu nda pinanja djàka nggi-nggikina. 28 Maa ba paluhu wiki-mana duna ihina na tana, na-pama-ngiiu-ja polana, hi namàngu pa-pandàki-nja wilina lupa na-wotu-nja karohu hàmu na wilina. 29 Ba namàdu-ka na wuana, ka hàngu palaku madua-nanjaka kahidi muti, maa ba djia-dujaka na rehi muti, hi wàna. 30 Ka panii-nanjaka: Nggiki wàndanja-ka bàdi na pahangandji-na i Ala ba ta-pangera-nja, dàngu nggàraka bàdi pa-pangera wàndanja? 31 Ngera hama tuna na karohu hawija; ba hàbaru-nja la tana, na-màrahu ningupa njuna welingu la anguna pawini-ka la pinu tana. 32 Ba hàlaka pa-hàbaru-nja, tumbu-nanjaka hi narihi hàlandja pa-bokulu da ri-riika la woka, hi natu lai bokulu-na hi peku-mbuda da ma-hawurungu la pa-pamaüngu la lumbuna, wànandja. 33 Da-daamana na pangerangu tungu nu pawàna ba napeka-ndja na pulungu ràka papeku ronguda. 34 Nda hili ningu haua papanii wànandja, mbulungu pangera-ngu-maa, tàka ba didi-kia-jaka dàngu papanau-na, hi na-paka-loka hàlandja. Ba na-pakandii-ja na ngilu mbangatu la tehiku. (Mat. 8:18, 23-27; Luk. 8:22-25) 35 La loduna nu, ba na-malingu-ka, hi napanii dàndja: Màlanda ka tàpala la hapapa, hi wànandja. 36 Ba dapuli-ndjaka da tau dangu ka laku ngàndidanjaka i Jehu, ba ni-manjaka duna la tena, dàngu nimbundja da tena hawiangu da karia-na. 37 Ka tungu-nanjaka na ngilu mbangatu, làndahunanjaka nga-lingu na tena, hi natika pambinu-njaka-amangu wai na tena. 38 Njuna duna la kamuri-ja, mahuru-nanja la lati. Ka bengi-danjaka: Ngguru! ndau kawelangu bia ni ba tambulu-nda-njaka, wàdanja. 39 Ka pawàlananjaka hi nabaka-ja na ngilu, kandii, djia-kawa, hi wànanja. Nu ka malaru-nanjaka na ngilu na-kahàna ndà-ba. 40 Hi na-kareuku-ndja: Nggikina hi tuina na mangàdatu-mi? Hi djia nda ningu bia pawaimi, hi wànandja. 41 Ka dirà bia-haka la pa-mangàdatu: Nggamu-jaka ihi jiana jia, na ngilu dàngu na tehiku-ka hi na-patundungu-mbu lai Njuna, hi wàda ba dapanii dàngga anguda. Na hàmuna na pa-huruku wàndi akatu la Nggeraha. (Mat. 8:28-34; Luk. 8:26-39) 1 Ka tàka-danjaka la hapapa tehiku, la tana tau Nggeraha. 2 Ba napuru-ka welingu la tena, hi djia nàmu bianja na tau na pa-huruku wàndi akatu, na ma-welingu la ma-paretingu na mamai pa-tàbuku-ja. 3 Nu na tau la ma-paretingu-maaja duna na ngiangu ningu. Nda hili ningu haàtu mamàka pahondu-ja, djiapa nda nggili bàhi-kadu pawà-nanja. 4 Maa ba kàli tu-manjaka tangga dàngu nggili bàhi, tàka da nggili bàhi nara-ràmbitu-maha, da tangga napala-làdjaru-maaha, nda haàtu-ma mamàka pa-roputu-ja. 5 Hanii-mana rudungu lodu la ma-paretingu dàngu la raa-palindingu, ba la-ladana, dàngu ba na-làndahungu wikina watu. 6 Tàka ba naita-jaka i Jehu la mamarau, ka palai toma madua-nanjaka hi na-marubuku la hanggana. 7 Ka wara pakodungu-nanjaka: Ta-panggiki na Njumu dàngu njungga, ha Jehu, anana i Ala Djangga-meha. Kuhara-nggau lai Ala, àmbu pa-majila-duka, wànanja. 8 Nadu: Ha wàndi akatu, luhukau welingu hiana na tau, ba wàna-dunjaka. 9 Hi na-paàra-nja paraïna i Jehu: Nggamuja na tamumu? hi wànanja. Nanapa-ja njuna: Harata-ka tamunggu, maa ba ma-dangu-du, hi wàna. 10 Hi napama-mandanja, ka àmbu pa-paluhu àru-kama welingu la tana lai nu, ba wàna. 11 Lai nu nindja da wei ba habàba bokulu-da, manguri-danja la karaha palindi. 12 Ka pamanda-danjaka: Paràha àru-nggama la wei ka matama ningu, wàdanja. 13 Ka puli-nandjaka, ka luhu-danjaka da wàndi akatu hi data-ma-ha la wei. Nu ka talandjiru madua-danjaka da wei ba ha-bàba-da hi handàka lindjungu-da welingu la ngambangu hu daa la tehiku, hi dameti mumuhu daa la tehiku, ba ningu dua ratada. 14 Tàka da ma-pawangu wei, palaidanjaka hi dapeka-ja la paraïngu dàngu la woka. Ka lua-nanjaka na tau pa-tàngaru-ja nu na matumbu. 15 Ba datàka-ka lai Jehu, ka ita-danjaka na tau na pa-huruku wàndi, ba mandapu-na padua, ninguka hinggina dàngu nahàmu-mbuka na pa-pangàda-na; djia-dujaka na tau pa-huruku harata; ka mangàdatu-danjaka. 16 Tàka da tau da ma-itaja hi dapanii-ndja djàka nggikina na rukuna na tau na pa-huruku wàndi dàngu na rukuda da wei. 17 Ka hàngu pamanda madua-danjaka i Jehu: Dundjaku àrunja na tanama, wàdanja. 18 Ka kuheiwa la tena ba wànaka, ka pamanda-nanjaka paraïna na tau na pa-huruku wàndi akatu, mata ka ku-engangu àru lai Njumu wànggu làti, wànanja. 19 Tàka i Jehu nda na-pahia-anja, laku beliwa la umamu la angumu, kau peka hàlandja djàka nggi-nggiki-nanggau paraïna i Miri, nu na mila-nanggau eti, wàna bianja. 20 Ba nalaku-ka, bobaru madua-nanjaka la Ndekapoli djàka nggi-nggiki-nanja paraïna i Jehu, ka hangàtaru ndàba-danjaka. 21 Ba nàpala beli-jaka la tena i Jehu la hapapa, ka langgu-ngguru-nanjaka tau ba dirà danguja; Njuna la hingi tehiku-ja. Na anana kawini i Jairv dàngu na kawini na mahidu. (Mat. 9:18-26; Luk. 8:40-56) 22 Ka nàmunja-ka na anguda da ama bokulu la uma bungguru Jairu-ja na tamuna. Naita-jakaka i Jehu, maràbaku madua-nanjaka la wihina, 23 hi na-pamanda-nja: Na ananggu kawini nàmu, mbota-ama-naka; mai àru, kau pa-dambaku-nja lima, ka na-màlaru ka peku luri wànguna, hi wànanja. 24 Nu ka laku karia-nanjaka; lalu danguja na tau na matundu-nja hi lupa da-kadohaku-ja 25 Ninja na tau kawini na mahidu mbungu ria ma-mànu, mbàda ha-kambulu dàmbu ndau-manaka. 26 Mbàda djàra lànga-tàka-naka paraïda mapingu muru ba hau daa-da, màlai mbàda pambuta-nandjaka da banda-naka, tàka nda nalingu ndokua, manaü biana. 27 Ba narongu-jaka rukuna i Jehu, ka tama-nanjaka la padua tau dangu hi napalii kadjiangu ba naràma-ja na kalembi-na. 28 Nadu: Mili peku ràma-nggunja na kalembi-ana, ku-màlaru-maka duku, ba wànadu. 29 Nu ka kamàndalu madua-nanjaka na mbunguna na riana hi na-pàdangu wikina, ba na-màlaru-ka na hiduna. 30 Ka pàdangu madua-nanjaka wikina i Jehu ba ningu mbihana ma-haleli welingu lai Njuna, ka wilaku-nanjaka la tau dangu: Nggamuja nàhu na maràma-ja na kalembi-nggu, hi wàna. 31 Danapa-ha da papanau-na: Ita-ma-munjaka na tau dangu na ma-kadohaku-kau. Nggikina, nggamuja na maràma-ka hi wàmui? hi wàdanja. 32 Hi na-palaku hàlandja mata, ka kuita-ja na kawini na matu-na-ngga, ba wàna. 33 Tàka nuna na kawini mangàdatu-nanjaka ba nda-ndànda-na, maa ba pi-ma-nanjaka na matumbu lai njuna; hurungunanjaka hi na-maràbaku la hanggana i Jehu hi napanii hàlanja na ma-tubangu. 34 Nanapa-ja Njuna: Ananggu, na pawaimu na ma-pamara-kau, beli màndjaku-wa dumu, màtawa ka na-màlaru na hidumu, hi wànanja. 35 Ba talànga panii-napa, tàka-danjaka da tau welingu la umana na ama bokulu uma bungguru: Nameti-ka na anamu umbu; nggàra hu pa-handuka-japa na Ngguru? wàdanja. 36 Tàka i Jehu duna nda na-patingi wa-anja na papanii-da: àmbu mangàdatu-du, pawaiwa njuna, wàna bianja na ama bokulu uma bungguru. 37 Nda na-pulingua haàtu palaku karia-nja, mbulungu i Peturu, i Jakupu dàngu i Juhani anguna paluhu i Jakupu. 38 Ka tàka-danjaka la umana na ama bokulu uma bungguru, hi na-tàngaru-ja na ma-kanjaüru, màlai na tau na mahii wala-ngu dàngu na ma-padudurungu. 39 Ba natama-ka: Nggikina hii kanjaüru dàngu hii hii? Nda meti-ananja na anakeda, katuda-ananja duna, hi wànandja. 40 Ka riki-danjaka. Tàka hi na-paluhu ndàbaha la hambeli, hàlaka hi na-karia-nja na amana na anakeda dàngu na inana dàngu da karia-na, hi natama la kuru pangia-na na anakeda. 41 Hi najàpa-ja na limana na anakeda: Talita kumi, hi wànanja, djiuduka: Ràmbu, hadangu-wa, wànggunggau, ba wànda. 42 Ka hadangu madua-nanjaka nu na anakeda kawini hi napangga. Maa ba mbàda ha-kambulu dàmbu ndau-dunaka. Nu ka hangàtaru nda uku madua-haka. 43 Hiri nda uku-nandjaka: àmbu ningudu haàtu mapinja jiana, wàna. Hàlaka, wuanja pangangu, hi wànandja. I Miri Jehu la Naharitu. (Mat. 13:53-58; Luk. 4:16-30) 1 Ka laku-nanjaka welingu lai nu hi natàka la paraïna, tàka da papanau-na tundu-madanja. 2 Ba djia-jaka na lodu hangahu, papekangu madua-nanjaka la uma bungguru. Lalu danguja na tau na marongu-ja na ma-hangàtaru-nja: Nggii pàngala ni-nanjaka njuna na matuna ni, dàngu nggàra manggànamajaka ihu njuna na pa-wuangu-ja? Màlai da tanda mbiha da matumbu ruku limana! 3 Nda djiaja ni na tukangu, na anana i Maria, na anguda paluhu i Jakupu dàngu i Johi dàngu i Junda dàngu i Himungu? Hamanai da ana winina nda nindja lai njuta jiahu? hi wàda. Ka hanggàmaru wa-danjaka. 4 Nanapa-ja i Jehu: Nda ningu haàtu wunangu panda tembi, mbulungu la paraï dàngu la kalembi dàngu la uma pàkuna duna, hi wànandja. 5 Lai nu nda peku ndoku-ana patu tanda mbiha, mbulungu-ana ba nda pira-mbuda da mahidu da pa-pamàlaru-na ba nawàngu pa-padambakungu lima. 6 Ka hangàtaru-nanjaka i Jehu na nda pawaida. Ka laku nimbihu-nandjaka da ko-kotaku la ma-winggirungu hi na-papekangu ningu. Na paràha-nandja da papanau-na paraïna i Miri Jehu. (Mat. 10:1, 9-11, 14; Luk. 9:1-6) 7 Ka paau-nandjaka da ma-hakambulu madua, hi nawàngu pa-paràha kadua-duandja, hi nawua-ndja kuaha Ja patalu-ha da wàndi akatu. 8 Hi naràndi-ha, ka àmbu ngga-nggàradu pangàndi-da nàhu na lakuda mbulungu hapungu tokungua, bàlangu màtangu, lipitu màtangu, ndui la borungu màtangu. 9 Na njuna itundja halapa da wihimi, tàka la pa-kadua mbàlangu kalembi dalu màtangu, wànandja. 10 Hi napanii-ndja: Djàka ngii umaja na ngia patama-mi, ndàdiku-ma ka lundu ihada welingu-mai lai nu. 11 Djàka nggii pangia-ja na manda ingakai dàngu na manda rongukai, iluhu-kai welingu lai nu, kàmbahu-ja na kumburu tana la tàbalu wihimi ka na-pahakahiingu lai njuda, wànandja. 12 Ka laku-danjaka hi da-bobarungu, màtawa kai pandjilungu, ba wàda. 13 Da-dangu da wàndi akatu da pa-paluhu-da, hi daburi-ndja lonahu da tau mahidu ba hau daada, hi da-pamàlaru-ha. Na metina i Juhani Parunungu. (Mat. 14:1-12; Luk. 3:19-20; 9:7-9) 14 Ka rongu-nanjaka na rukuna i Jehu paral na hangandji Harondi, mala ba nawuwa-duka na tamuna; hawiangu: Pa-pahada belingu-jaka i Juhani Parunungu welingu la mameti, djia-duka hi na-tunggulu-ja mbiha na matuna nu, wàda. 15 Hawiangui: Djiaja i Elia, wàda; hawiangui: Wunangu-ja anguda da wunangu-ka, wàda. 16 Tàka ba narongu-jaka na rukuna paraïna i Harondi: I Juhani na pambàda katiku-nggu, djia-jaka na pa-pahada belingu, wàna. 17 Nadu njuna i Harondi, ba na-paràhangudu- aka tau la pajàpa-ja i Juhani hi na-patama mangu hondunja la uma kapàtangu, kirina i Harundia, na papaha-na i Pilipu, anguna paluhu, ba na-kanoma-dujaka njuna. 18 Nadu i Juhani: Nda uku-aja bau kanoma-ja na papaha-na na angumu paluhu, ba kàli wànanja. 19 Njuna i Harondia paumbi-nanja padua i Juhani, ka pameti-ja ba wàna, tàka nda pekuna. 20 Nadu ba na-madetu-dunja i Juhani paraïna i Harondi, ba pi-mananja duna ba tau manundu ba tau matua-ja, hi namangga mànunja. Nu ba narongu-jaka na paniina, hondaru nda uku-jaka; ba tuna ka kurongu àruja wànama etina. 21 Ba toma-jaka na lodu hàmu, ba nanga pambabu dàndja da tau bokulu-na i Harondi, dàngu da liku uru hurundandu lupa da tau pangora la Nggalilia, ba lodu dedi-dunanja, 22 nu ka tama-nanjaka na anana kawini i Harondia hi narendja, hi na-panggaüru-ja na etina i Harondi, lupa da angu ngangu-naka. Ka panii dà-nanjaka na anakeda paraï na hangandji: Karai-kawa njuna pambuha biamu, djiangu-ma duku kuwuanggaunja, wànanja. 23 Ka wàngu paharangu-nanjaka lai njuna: Djiapa ka nda nggàraja-kadu na pakarai-mungga, kuwua-ma-nggaunja duku, luka ka nda djiaja na pahangandji-nggu hawiangu, wànanja. 24 Ka luhu-nanjaka na anakeda la pa-paniinja na inana: Nggàraka bàdi pakarai-nggu ina, hi wànanja. Nanapa-ja njuna: Na-katiku-na i Juhani Parunungu wàmu, hi wànanja. 25 Ka tama rengga madua-nanjaka lai hangandji, hi nakarai-ja: Wua mema-ngganja bàdi la djulangu na katiku-na i Juhani Parunungu wànggunggau, hi wànanja. 26 Ka handuka nda uku-jaka na etina na hangandji. Ba tuna, lumuna na pambàda harana, màlai da angu nganguna, nda nabihua papànda-ja na liina. 27 Ka paràha madua-nanjaka na matanggu katiku tau paraï na hangandji la papiti-ja na katiku-na. Ka laku-nanjaka hi na-katiku-ja daa la uma kapàtangu. 28 Hi nangàndi-ja la djulangu nu na katiku hi nawua-nja na anakeda kawini, tàka na anakeda kawini hi nawua-nja na inana. 29 Ba darongu-jaka nuna paraï da papanau-na i Juhani, ka mai-danjaka, hi dapiti-ja na kajumbu-na hi datuja la reti. Na wua-nanja pangangu na tau lima rata i Miri Jehu. (Mat. 14:13-21; Luk. 9:10-17; Juh. 6:1-13) 30 Nu ka pamàtungu beli-danjaka da pa-pahurungu lai Jehu, hi dapeka ndàbanja na paraï ruku-daka dàngu na papeka-daka. 31 Tàka i Jehu: Màlawa ka talaku meha la ma-hinggilu, kai hangilu-ki hakudu, hi wànandja. Nadu, ba nadangu-du na tau na malua mai, hi lupa nda da-kalongga-mbu la pangangu. 32 Ka hei-danjaka la tena hi dalaku la ma-hinggilu, didi meha-aha. 33 Ka ita-nandjaka na tau dangu ba da-palirungu, hi dapinja na ngia pa-hanggangu-da. Kalakuparenggangudanjaka lai nàhu la wihi welingu la hau paraï hau paraïngu lupa hi da-mangilu-ndja. 34 Ba napuru-ka welingu la tena, ka ita-nanja na tau ba hau daa bia-naka, ka mila mumuhu-nanjaka na etina, maa ba hama tuna mbimbi manda ningu ma-pawangu bia-haka. Nu ka panau-manandja mada-dangu. 35 Ba malingu-amanaka, mai-danjaka da papanau-na la lihina: La jiahu pangia malinggitu-ja, màlai malingu-mbu-nanjaka. 36 Puli-ndjawa da tau ka peku lakuda la kotaku dàngu la woka la ma-winggirungu, ka dakei wikida pangada, hi wàdanja. 37 Nanapa-ha Njuna: Njimi na kai wuandja pangangu, hi wànandja. Danapa-ja njuda: Ka malaku-ka bàdi pakei pangangu ma-wilingu dua ngahu ndinaru, ka wuandja pangangu? hi wàdanja. 38 Nanapa-ja Njuna: Pira mbuada da kambamba da manindja lai njimi? Lua kai tànguru pàku, hi wànandja. Ba dapi-njaka, ka panii-danjaka: Lima mbuada da kambamba hi dua ngiuda da ijangu, wàda. 39 Ka paràha-nandjaka: Mata mbuu ndàbana tau ka na-mandapu pabandja-pabandjarungu la rumba muru, wànandja. 40 Nu ka mandapu pabandja-pabandjarungu-danjaka, ningu ma-hangahu-na ningu malima kambulu-na. 41 Ka piti-nandjaka i Jehu da kambamba lima mbua dàngu da ijangu dua ngiu,hina-tangarala awangu hi na-pamaiangungu; hàlaka hi na-kawita-ha da kambamba hi napakei-ndja da papanau-na ka dalua pa-bàndjalu-nja na tauka; hama-manai da ijangu dua ngiu ba na-paberi hàlandja. 42 Ka ngangu hàla-danjaka lundu mbihuda. 43 Ka putu-dandja da kandjibi tàdi ngada, ha-kambulu dàmbu mbola mbinuda, màlai da ijangu. 44 Na mangangu kambamba lima rataja na mini. Na lakuna la pinu wai i Miri Jehu. (Mat. 14:22-23; Juh. 6:16-21) 45 Ka pambana madua-nandjaka da papanau-na i Jehu pahei la tena ka dapala mangilu padua la Mbaituhaida, tàka Njuna ba puli-nanjapa na tau. 46 Ba na-pahewa dànjaka na tau, kandekalu-nanjaka la palindi la pa-hamajangu. 47 Ba na-rudungu-ka, hu daajaka na tena la padua tehiku, tàka Njuna didi-ki-jaka la mamara. 48 Ka ita-nandjaka ba dirà djàraha pabuhi, ma ba ngilu pa-ndubakungu-duja. Ba ningu ndjàmu taïlu-jaka la marai romu, nàmunja-ka lai njuda ba nalaku la pinu wai; ka kulaku làngandja wàna làti. 49 Ba daita-njaka lakuna la pinu wai, tau tehiku-ja wàda bia ka Ja-lada-daka. 50 Mala ba ita ndàba-madanja ka katàtakudanjaka. Nu ka panii daa madua-nandjaka: Pa-màndungu etimi, djiaka Njungga, àmbi mangàdatu-du, hi wànandja. 51 Ka hei toma-nandjaka la tena ka kamàndalu madua-nanjaka na ngilu, ka maratangu dirà matikidanjaka la etida. 52 Nadu ba ndedi da-ngalangu-mapa papinja na rukuda da kambamba, ba tongguru-ma-danjapa da etida. Na pa-màlaru-na tau mahidu. (Mat. 14:34-36) 53 Ba dapala-haka la hapapa, tàka-danjaka la Nggeniharitu hi dapuru Jai nu. 54 Ba dapuru-ka welingu la tena, ka tanda madua-danjaka tau Njuna ba djiaja. 55 Hi dandjàda hàlanja na tana lai nu ka ngàndi madua-dandjaka la nggala da mahidu padàkangu, ba da-winggiru ngàndiha nàhu la ngia paninja ba darongu-ja. 56 Djiapa nda ngiija na ngia patàka-na, ka la kotaku-ja, ka la paraïngu-ja, ka la woka-jakai, bàndjalu-ma-dandja da mahidu la talora, hi da-pamanda-nja mili peku ràmaja na hupu hinggiana ba wàda; na tau na maràma-jaka na-màlaru ndàbama. Ba na-rawaku-ha da tau Parihi i Miri Jehu. (Mat. 15:1-20; Jahaja 29:13) 1 Ka pauhi-danjaka lai Njuna da tau Parihi dàngu da mapingu huratu uku hawiangu da ma-welingu la Jeruhali. 2 Ka ita-dandjaka da papanau-na hawiangu ba danga dàngu marihaku limangu kambamba, nu ba nda dabaha pàkuha. 3 Nadu da tau Parihi duda dàngu da tau Jahundi-ka, ba nda djia ngangua-da, mbulungu dabaha-ma-hapa bàdi da limada mala ba pamàndu-danja na huri tau ndaidu. 4 Tumbuna djàka welida la pahangu, nda djia ngangu-ada, mbulungu-na ba dabaha pahàmu pàkundja bàdi; da-daa-manapa hawiangu na pambàda kataku-da la pa-pamàndu-nja, hama tuna na huri baha kaba wai dàngu kadihi lupa da ma-kaliangu-daka. 5 Nu ka paàra-danjaka da tau Parihi dàngu da mapingu huratu uku: Ka nggikina da papanau-mu hi nda dawa bianja na huri tau ndai, tàka hi nga dàngu marihaku limangu bia-danja, wàdanja. 6 Nanapa-ha i Jehu: Tuba-mananja na pawuna-na i Jahaja na rukumi njimi na, tau kabàli, hamana na maninja la Huratu: Jiana na bandjaru tembi wànangga tàda ngarua, tàka na etina marau-nangga padua; 7 kahewa-ana ba dalumu-ngga, nadu ba da-papekangu papeka-danja na mauku la taumaa, ba wàna. 8 Idjukaru-nja na ukuna i Ala, tàka hii pamàndu ninja na huri tau, wànandja. 9 Hi nahili paniindja: Mahàmu-majaka bai dundjaku-nja na ukuna i Ala, ka peku pamàndu nindanja na hurinda, ba wàmi. 10 Na luna i Muha duna: Tembiha da amamu da inamu, dàngu: Djàka nggamu mahara-nja na amana djàka ndia na inana djiangu-ma ba pameti-ja, wàna. 11 Tàka na liimi njimi: Djàka ningu „korban" (pa-maraku wànguha) làti na pandula wànggunggai-ka bàdi, mawàna-nja na amana djàka ndia na inana, djiakaa wàmi. 12 Ka ndai pahia-anjapa la pahili nggi-nggiki-nanja na amana djàka ndia na inana. 13 Nuja na pakàba-minja na puluna i Ala rukuna na huri ndai na pahili pakata belimi, dàngu dangu-mapa matungu nu pawàmi, wànandja. 14 Ka hili paau-nanjaka na tau dangu pamai la lihina, hi napanii-ndja: Rongu ndabaka Njungga kai pinja. 15 Nda ningua ngga-nggàra matama-nja na tau welingu la hambeli madjia ngalangu pa-pairaku-ja, tàka da maluhu welingu la tau djia-duha da ma-pairaku-ja. 16 Djàka nggamu na maningu kahilungu la parongu, màtawa ka narongu, wànandja. 17 Ba natama-ka la uma welingu la tau dangu, paàra-danjaka paraïda papanau-na na rukuna nu na pangerangu. 18 Nanapa-ha Njuna: Njimimbu, djia-majai na nda pingumi? Ndai pimanja dimi, mbuu ndàba-naka na matama hu daa welingu la hambeli ba nda djia ngalangu-ana pa-pairaku-ja na tau. 19 Maa ba nda tama-nanja la etia, ba la kambu-aja duna, hala hi naluhu la hambeli, wànandja. Nu pahida hàla-nandjaka da pangangu-ka. 20 Hi nahili paniindjai: Na maluhu welingu la tau, djiaja duna na ma-pairaku-ja. 21 Mala ba weli daangu, welingu la eti taudu datumbu ningu da pangàdangu ma-akatu, hama tuna na kadjari, na mangangà, na pameti tau, 22 na ndjuraku, na kutuhu, na kadjàliku, na kahili, na nda roputu wiki, na bohu mata, na palapingu, na katadaku, na nduba. 23 Mbuu ndàba-naka nu na ma-akatu, luhuna weli daangu hi na-pairaku-ja na tau, wànandja. Na kawini Huru Paniki. (Mat. 15:21-28) 24 Ka hadangu-nanjaka welingu lai nu hi nalaku la tana Huru. Ka tama-nanjaka la hau uma, mata ka àmbu ningu ndoku haàtu mapingga wàna làti, ba tuna nda na-ngalangua la pa-kawiningu. 25 Ma ba rongu madua-nanjaka na hàatu na tau kawini; na anana kawini na-huruku-ja wàndi. Ka mai-nanjaka lai Njuna hi na-maràbaku la wihina. 26 Nuna na kawini tau Nggarika-ja, dedina la Huru Paniki. Hi na-pamanda-nja i Jehu, ka nawàru àrunja na wàndi akatu welingu la ananggu, wàna. 27 Tàka I Jehu: Mata ka pambihu pàkuha da anakeda; ba nda ràka-ana ba pitiha da kambamba-da da anakeda hi ndu-handja da ana kuku, v/ànanja. 28 Nanggepi-ja na kawini: Tuba duna, Miri, ba tuna da ana kuku la lumbu mendja ba dakàli ngangu-kadu kamumu-da da anakeda hi wànanja. 29 Ka panii-nanjaka: Rukuna jiana na paniimu, lakuwa, mbàda luhu-naka na wàndi welingu la anamu, hi wànanja. 30 Ba natàka-ka la uma, ka toma-nanjaka na anakeda ba dàngu mahuru-na padua la ngia pa-mahuru; na wàndi mbàda luhu-naka. Na pahàmu-nanja na ma-kawanga na ma-kaàkaku. (Mat. 15:29-31) 31 Ba nalakui-ka welingu la tana Huru, pàlaku-nanjaka la Hindungu, ba hanàhu-na la tehiku Nggalilia hi natàka la padua tana Ndekapoli. 32 Ka ngàndi-danjaka tau na haàtu na ma-kawanga kaàkaku, hi da-pamanda-nja la pa-padambaku-nja lima. 33 Hi na-karia mehanja paraïna i Jehu welingu la tau dangu, hi napuhi-nja wua lima na kahilu-na, hi na-pangàndji, hàlaka hi naràma-ja na làmana. 34 Ka tangara-nanjaka la awangu hi na-kajeku hangàdu: Epata, hi wànanja, nu ta-bunggahu-wa, wàna-duka. 35 Ka ta-bunggahu madua-danjaka da kahilu-na dàngu tawà-kahu-nanjaka na làmana, hi napanii pahàmungu. 36 Hi naràndi-ha ka àmbu haàtu-du papanii-da. Tàka djia-paka nda nggiki ràndi-nandja, manaü bobarumaa- danja. 37 Dirà hangàtaru-ha: Nahàmu ndàba na pa-patumbu-naka, na ma-kawanga ba na-parongu-ja, na ma-kambànga ba na-pa-kareuku-ja, hi wàda. Na wua-nja pangangu na tau patu rata paraï i Miri Jehu. (Mat. 15:32-39) 1 Tunaka nu hili dangu nda uku-majai na tau na ma-pauhi, tàka nda ninguma ngga-nggàrada pangangu ba wàda; ka paau-nandjaka da papanau-na hi napanii-ndja: 2 Kumila-nja eti jiana na tau dangu, mala ba mbàda taïlu mbua lodu-dunaka ba haniina lai Njungga dàngu nda ningua ngga-nggàrada pangangu ba wàda. 3 Djàka kupuli-ndja la pabeli la uma dàngu nda nganguda, da-haluputu-ka nàhu la ngarangia, ba nidundja da ma-welingu la ma-marau, wànandja. 4 Danapa-ja da papanau-na: Nggii ta-ngalangu ningu biaka kambamba ka pambihu wànja jiana na tau lai jiahu la ma-malinggitu. 5 Hi na-paàra-ndja: Pira mbuada da kambamba da manindja lai njimi, hi wàna. Pihu mbuada, hi wàda. 6 Ka paràha-nandjaka da tau dangu la pa-mandapu la tana. Hàlaka hi napiti-ha da kambamba ba pihu mbuada hi na-pamalangungu, hi na-kawita-ha hi napakei-ndja da papanau-na la pa-bàndjalu-ha; ka bàndjalu-dandjaka la hanggana na tau dangu. 7 Nimbundjai lai njuda da ana ijangu ba hawutu-kida. Ba nahàla-ka pamalangungu, bàndjalu-mbu-ha jiada la hangga-da hi wànandja. 8 Ka ngangu-danjaka lundu mbihuda. Hàlaka hi naputu-ha tau da kawita tàdi ngada, pihu mbua katanga-da. 9 Na tau na mangangu ningu pata rataja. Ka puli-nandjaka palaku. 10 Nu ka hei madua-nanjaka la tena dàngu da papanau-na lupa natàka la tana Ndamanuta. Na haraida tanda wetingu la awangu. (Mat. 16:1-12) 11 Ka mai-danjaka da tau Parihi, hi da-patajaku dànja hi dakarai-ja tanda welingu la awangu, ka takama wànja ba wàda. 12 Ka kaingu-nanjaka na etina: ka nggikina ihi na bandjaru jiana hi nakarai tanda? Lànga-tàka ka kupeka-nggai, nda djia pa-wuangu-aja tanda jiana na bandjaru, hi wàna. 13 Ka dundjaku-nandjaka hi nahei beli la tena, pala-nanjaka la hapapa. Manggangu wikimi la huri tau Parihi ba wàna i Miri Jehu. 14 Da-mbulangu pangàndi kambamba da papanau-na, nda ningu ngga-nggàra lai njuda la tena, mbulungu-ana na kambamba ba haukina. 15 Ka ràndi-du-nandjaka: Tàngaru, imanggangu wikimi la mu-runa na tau Parihi dàngu la muruna i Harondi, ba wànandja. 16 Ka panii-danjaka dàngga anguda: Nda ningu kambambanda, wàda. 17 Ba napinja-ka nuna i Jehu, hi napanii dàndja: Nggikina hii bata nija ba nda ningu kambamba-mi. Ndedi ipinja dàngu ndedi ihàmburu-maja dimi? Tongguru-ma-danjaka da etimi? 18 Dàngu ningu padua matami, ndai ngalangua pangita? Dàngu ningu padua kahilu-mi ndai ngalangua parongu? 19 Ndai namua-ja, ba ku-kawita-ha da kambamba lima mbua la tau lima rata, djàka pira mbua mbola mbinuda da kawita-da da paputu-mi? wànandja. Ha-kambulu dàmbuda, hi wàdanja. 20 Nu da mapihu mbuadai la tau patu rata, pira mbua katanga mbinuda da kawita-da da paputu-mi? hi wànandja. Pihuda, hi wàdanja. 21 Hi napanii-ndja: Ndedi ipingu-mapa? hi wànandja. Na mapoki la Mbaituhaida. 22 Ka tàka-danjaka la Mbaituhaida. Hi dangàndi-nja tau mapoki, hi da-pamanda-nja ka naràmu àruja ba wàda. 23 Hi najàpa-ja na limana na mapoki paraïna i Jehu, hi na-karia-nja hu lua la hambeli kotaku, hi na-pangàndji-ha da matana. Hàlaka hi na-padambaku-nja lima: Ningu pangita-mu? hi wànanja ba na-paàra-nja. 24 Hi na-pabula-ndja da matana: Ku-ngitangu tau, nadu ba kuita-ha, hama djiangu pingi aiha ba dapangga, hi wàna. 25 Hi nahili padambaku-ndjai lima da matana, ka ita tàka-nanjaka, hàmu-nanjaka; mbuu ndàbana ita dàngu habola-nandjaka. 26 Ka paràha-nanjaka pabeli la umana: djiapa la patama la kotaku, djàmangu-mbu, wànanja. Na pekana i Peturu; na kawunga peka-nanja na majila-na i Miri Jehu. (Mat. 16:13-20; Luk. 9:18-21) 27 Ka laku-nanjaka i Jehu dàngu da papanau-na la kota-kotaku la Kaharia Pilipi. Nàhu la ngarangia paàra-nandjaka da papanau-na: Mala na tauka, nggamuja wàdangga, hi wànandja. 28 Tàka hi dapanii-nja: Djiaja i Juhani Parunungu, wàda-nggau; hawiangu: Djiaja i Elia, wàdanggau; ninjai hawiangu, anguda da wunangu-ja na mawàna-nggau, hi wàdanja. 29 Hi nahili paàra-ndja: Ka njimi dimi nggamuja wàmingga? hi wànandja. Nanapa-ja i Peturu: Karitu-dukau, hi wànanja. 30 Ràndi nda uku-nandja: àmbu ningudu haàtu papanii-mi na rukunggu, wànandja. 31 Ka pakiringunanjaka la papanau-ndja: Na Ana tau na-pàdangu-ma bàdi majila dangu, dàngu hi dawàru-nja paraïda da ama bokulu, dàngu da ratu pangora, dàngu da mapingu huratu ukuka, hi lupa pameti-ja, tàka palàngangu taïlu mbua lodu hi na-hadangu beli, ba wànandja. 32 Nuna na pulungu tiki pa-habolama- nanja. Ka karia meha-nanjaka paraïna i Peturu hi nawàngu pahiri-nja. 33 Ka pambelingu-nanjaka i Jehu hi na-palaku-ndja mata da papanau-na, hi nahàngga-nja i Peturu: Hulua-kau la kadjia-nggu, ha kambàliku, maa ba nda djia-aja na ngerana i Ala, ba ngera tauaja na pa-pangàda-mu, hi wànanja. 34 Ka paau-nanjaka na tau dangu dàngu da papanau-na, hi napanii-ndja: Djàka nggamuja na ma-patikingu patundu-ngga, na-majaungu pàku bàdi wikina, ka nadendi-ja na ha-rika-na ka namangu patundu-ngga. 35 Nadu djàka nggamu, ka kurada-nja na luringgu na mawàna, djia hi na-jàmihu-ja; tàka djàka nggamu na ma-jàmihu-ja na lurina lumunggu Njungga dàngu lumuna na lii mànangu, djia hi rada-nanja. 36 Nadu nggàra lingu-naka na tau djàka namàngi hàlanja na ihi panggubulu awangu tàka na lurina hi mburina padua? 37 Mala nggàraka bàdi pawua-na na tau hiluna na lurina? 38 Nadu djàka nggamuja na ma-makia-ngga Njungga dàngu na pulunggu la tau handàni nàhu na ma-kadjari na ma-iraku, na-makia-manjai duna paraïna na Ana tau, taï djàka namai ngàndija na bundjuku-na na Amana, ba na-karia-ndja da papalewa matua, wànandja. 1 Hi nahili paniindja paraïna i Jehu: Lànga-tàka-manggunja ka kupekanggai: Nindja nàhu da ma-ndolaku la jiahu, da manda pàda-nja na meti, djàka ndedi daita-maduja na pahangandji-na i Ala ba nahunga màngu kodi màngu màkangu, wànandja. Na pandnlungu-na na hadana i Miri Jehu. (Mat. 17:1-13; Luk. 9:28-36) 2 Palàngangu nomu mbua lodu, karia-nandjaka i Peturu, i Jakupu dàngu i Juhani paraïna i Jehu, hi nangàndi-ha nàhu la palindi djangga, didi meha-aha. Ka pandjilungu-nanjaka na hadana la hanggada. 3 Da pakina nda uku bara kadjilaku-ha. Nda ninguma makàli baha kalembi la pinu tana, mapingu la pa-pahama barandja. 4 Hi djia ita bia-dandja i Elia dàngu i Muha ba dapanii dànja i Jehu. 5 Nanapa-ja i Peturu: Ngguru, nahàmu-duka njuma ba ni-nggama jiahu; mata ka mawulu-ka kàmbungu tilu mbua, hau Njumu, hau i Muha dàngu hau i Elia, hi wànanja i Jehu. 6 Nadu, nda pi-mananja djàka nggikina wàna bàdi; maa ba mangàdatu nda uku-maha. 7 Ka tàka-nanjaka na karumangu na ma-pamaü-ndja, hi nali-ngu welingu la karumangu: Jiana-jaka na Ananggu, na pa-mbuha-nggu, patingi-njawa Njuna, ba wàna. 8 Ndedi mbàdiku-na, ba da-palakungu-ka matada, nda ningu-pa haàtu pangita-da, didi-kia-jaka i Jehu na maninja la li-hida. 9 Nàhu ba da-kamburungu welingu la palindi, ka ràndi-na-ndjaka parama i Jehu: Àmbu ningu ndokudu haàtu papeka-mi rukuna na pangita-mika, lundu tomaja na hadangu-na na Ana tau welingu la padua mameti. 10 Nu na pulungu, màndungu-nanjaka la etida, hi da-paàrangu dàngga anguda, nggàraja duna na hadangu welingu la padua mameti ba wàna, hi wàda. 11 Ka paàra-danjaka i Jehu, nggikina duna, namai-mapa bàdi i Elia, hi wàda da mapingu huratu uku, hi wàdanja. 12 Nanggepi-ja Njuna: Tuba duna ba namai-maipa bàdi i Elia, hi na-pahàmu ndàbaja; na njuna nggikina na maninja la Huratu rukuna na Ana tau, ba na-pàdangu majila dangu bàdi, dàngu ba na-paaka-nja tau, ba wàna dimi. 13 Tàka wànggunggai: Mbàda mai-manaka i Elia, hi dawa bianja pambuha eti-daka, hama tuna na maninja la Huratu na rukuna njuna, wànandja. Na hàmuna na anakeda na pa-huruku wàndi. 14 Ba datàka-ndjaka da papanaungu, hi dangita-ja na tau ba hau daa bia-naka na ma-winggiru-ndja, màlai hawiangu da mapingu huratu uku da ma-parawaku dàndja. 15 Ita-ki-danjaka, ka hangàtaru madua-nanjaka na tau dangu hi da-manjamalu pa-tàbaku-ja. 16 Hi na-paàra-ndja: Nggikina hii parawaku dàndja, hi wàna. 17 Nanapa-ja na haàtu daa la koru tau dangu: Ngguru, ngàndi-nggunggaunja-ka na ananggu mini na pa-huruku wàndi kambànga. 18 Ka nda nggiikadu na ngia patoma ninanja paral na wàndi, nda-ndakilu-mananja, hi nawura na ngaruna, màlai ba ke-keruda da parua-na, hi lupa na-katànggalu. Mbàda panii-ma-nggundjaka làti da papanau-mu, ka dawàru àrunja na wàndi ba wànggu, tàka nda damàkaa, wànanja. 19 Nanapa-ja i Jehu: Ha tau nda pawai, pira-ma-ngguipa bàdi dimi ba kundengi-kai? Pira-ma-ngguipa bàdi ba ku-patoru-nggai? Ngàndingganja nàmu, hi wànandja. 20 Ka ngàndi-danjaka na anakeda lai Njuna. Naita-jakaka i Jehu paraï na wàndi, pa-hajinda madua-nanjaka, hi nandjo-ru la tana; nggi-nggilungu-nanjaka dàngu wurana na ngaruna. 21 Ka paàra-nanjaka na amana paraïna i Jehu: Pira mandai-manaka ba tunanja nu? hi wànanja. Welingu pa-anakeda-mana. 22 Handàningu na-djukaru-nja la epi dàngu la wai, ka pameti-ja ba wàna. Tàka djàka ninguki papimu, kau ndula àru-kama, kau mila àru-nggama eti, wànggu, hi wàna. 23 Nanapa-ja i Jehu: Djàka ningu papimu wàmu, napeku ndà-bama duna la tau mapawai, hi wànanja. 24 Ka wara madua-nanjaka na amana na anakeda: Kupawai-ma duku; ndula-kika tau nda pawai, ba wànanja. 25 Nu ba naita-ja i Jehu na tau dangu ba na-langgungguru, bàtiru-nanjaka na wàndi akatu: Ha wàndi kambànga dàngu kawanga, luhukau welingu lai njuna, àmbu hili tama-du-njapa wànggunggau, wànanja. 26 Ka luhu-nanjaka na wàndi dàngu la-ladana, ba nda uku pa-hajinda-nanja na anakeda, hi hama tuna mameti biaja, meti-nanjaka hi kiri wànanja paraï tau dangu. 27 Tàka i Jehu najàpa-ja na limana hi na-pahada-nja, ka hadangu-nanjaka. 28 Ba natama-ka la uma i Jehu, paàra meha-danjaka paraï da papanau-na: Nggikina ihu njuma hi nda ma-ngalangu biai pa-paluhu-ja, hi wàdanja. 29 Nanapa-ja i Jehu: Na matungu jia nda peku-ana pa-paluhu-ja mbulungu hamajangua bàdi, wànandja. Na panduangu wàna ba napanii-ja na majila-na i Miri Jehu. (Mat. 17:22-23; Luk. 9:43-45) 30 Ka laku-danjaka welingu lai nu hi daliija la Nggalilia, tàka nda nabihu i Jehu djàka ningu tau mapinja. 31 Maa ba peka-du-nandjaka da papanau-na: Na Ana tau papulingu-ja haromu la lima tau, hi da-pameti-ja; palàngangu tilu mbua lodu ngalada pa-pameti-ja hadangu-nanjaka, wànandja. 32 Tàka nda da-djàngapu-aja nuna na kareuku; ka paàra-nja wàda, da-mangàdatu-mbu. Na palumungu-da parihi da papanaungu. (Mat. 18:1-5; Luk. 9:46-48) 33 Ka tàka-danjaka la Kapinaüngu. Ba la uma-jaka i Jehu hi na-paàra-ndja da papanau-na: Nggàraja na papanii-mi nàmu la ngarangia, hi wànandja. 34 Tàka ndii wàda bia. Nadu, nggamuja na marihi ba wàda-duika dàngga anguda nàmu la ngarangia. 35 Ka mandapu-nanjaka i Jehu hi napaau-ndja ba ma-hakambulu madua-da, hi napeka-ndja: Djàka ningu ka ku-mangilu na mawàna, la malamiri dehi-maja bàdi ka nalumu hàla-nja mbuu ndàbana, wànandja. 36 Ka piti-nanjaka na haàtu na anakeda hi na-pandolaku-ja la padua-da. Hàlaka, hi naangga-ja, hi napanii-ndja: 37 Djàka nggamu na mainga haàtu anakeda matungu jia lumuna na tamunggu, inga-nangga Njunggama; dàngu djàka nggamu ma-ingaka Njungga, nda Njunggaa duku pa-ingana, djiaja na ma-paràha-ngga, wànandja. Na papeka-nandja da papanau-na. (Mat. 10:42; 18:6-9; Luk. 9:49-50; 17:1-2) 38 Tàka i Juhani hi napanii-nja: Ngguru ma-ngitangu-ka tau manda kikunda, ba na-paluhu wànja wàndi na tamumu, hi mahiri-nja, maa ba nda nakiku-dunda, wànanja. 39 Nanapa-ja i Jehu: Àmbu hiri-dunja, maa ba nda ningua matu wànja tanda mbiha na tamunggu hi djia pulu wa bia-nangga. 40 Nadu, djàka nggamu manda papanda angu-dundanja. 41 Nadu djàka nggamuja na ma-paunu-nggai wai hau kaba, lumuna na tamunggu, ba ngaha patauna i Karitu-kai, malànga-tàkaja ba kupeka-nggai, nda djia jàmihu-ananja na wundana. 42 Djàka nggamu na ma-pahanggàmaru-ja na haàtu djuaa na ma-màrahu jiana na mapawai, nahàmu ningu-kiapa làti djàka pa-hàngalu-nja watu malabu na nggoruna ka màngu pawàru-nja la tehiku. 43 Djàka lima-munja na ma-pahanggàmaru-kau, katiri-ja; nahàmu-kiapa bau tama màngu kapunggangu la luri nu bau laku kadua mbungu limangu la mambana, la epi panda pàda, 44 la ngia panda metida da kataru-da, ngia panda mbàdana na epi. 45 Tàka djàka wihi-munja na ma-pahanggàmaru-kau, katiri-ja; nahàmu-kiapa bau tama màngu kandjikungu la luri nu ba wàru kadua mbungu wihinggau la mambana, 46 la ngia panda metida da kataru-da, ngia panda mbàdana na epi. 47 Hamanai djàka mata-munja na ma-pahanggàmaru-kau, hi-kuja; nahàmu-kiapa bau tama màngu ha-kapapangu wua matamu la pahangandji-na i Ala nu ba wàru kadàmbu wua matanggau la mambana, 48 la ngia panda metida da kataru-da, ngia panda mbàdana na epi. 49 Naduka, haàtu haàtu ba nda djia djàmangua pa-pamehi wànja epi. 50 Na mehi nalingu-madu, tàka djàka nalua-jaka pakàba, hili nggàraipa pa-pambàru wàminja? Mata ka da-pamehingu da etimi dàngu kai papeku dàngga angumi, wànandja. Na pahewa-da da mapalei papahangu. (Mat. 19:1-9) 1 Ka hadangu laku-nanjaka i Jehu welingu lai nu, hi natàka la ngabana na tana Jundia dàngu la hapapa Jarandingu. Ka hili pa-huharungu-ma-nanjai na tau dangu lai Njuna, hi na-papeka-ndja hama tuna na pakàli wàna. 2 Ka mai-danjaka lai Njuna da tau Parihi hi da-paàra-nja: Uku ihu na mini la pa-pahewa dàngu papaha-na, wàdanja ba dakama-nja. 3 Nanapa-ja i Jehu: Mala nggàraja na paràndi-nanggai i Muha? hi wànandja. 4 I Muha na-pulingu la pa-tulihu huratu pahewa, hi màngu pa-pahewa dànja, hi wàda. 5 Tàka i Jehu: Ruku tongguru eti dimi hi na-tulihu-nggainja nuna na uku. 6 Làti weli muia pa-dikangu-na, mini kawini-maha ba nawulu-ha paraïna i Ala. 7 Djia-duja mata na mini ka na-dundjaku-nja na amana dàngu na inana, ka na-kadàmbi nija na papaha-na, 8 nu da madua pambulu tolungu-du-danjaka, hi nda dadua-apa, tàka mbulungu-maa-daka. 9 Djia-duka na pambàda papera-na i Ala, àmbu na-pahewa-dunja tau, hi wànandja. 10 Ba la umaha, paàra-danjai paraï da papanau-na na rukuna nuna. 11 Ka panii-nandjaka: Djàka nggamuja na ma-pahewa dànja na papaha-na ka nahili pahai haàtu, pa-kadjari-nanja na kanoma-nanja na papaha memana. 12 Hamanai na kawini djàka na-pahewa dànja na leina ka naleingu haàtu, pa-kadjari-nanja na mangoma-na, wànandja. Na peka-nandja mahàmu da anakeda parama i Miri Jehu. (Mat. 19:13-15; Luk. 18:5-17) 13 Ka mai ngàndi-danjaka anakeda lai Jehu, ka naràma-ha ba wàda. Tàka da papanaungu hi dabaka-ha. 14 Naita-jaka nu paraïna i Jehu, hàngganandjaka, hi napanii-ndja: Puli-ndjaka da anakeda ka damai lai Njungga, àmbi hiri-dundja, maa ba matungu jiadu mamangu-nja na pahangandji-na i Ala. 15 Langa-tàka-manggunja ka kupeka-nggai, djàka nggamuja na manda kataku-ja na pahangandji-na i Ala hama tuna na anakeda, nda djia peku-ana la patama-nja, hi wànandja. 16 Ka angga-nandjaka da anakeda, hi na-padambaku-ndja lima hi napeka-ndja mahàmu. Na bidi mini na mawulu. (Mat 19:16-30; Luk. 18:18-30) 17 Ba nàhu-jaka la ngarangia, manjamalu-nanjaka na haàtu hi na-marubuku la hanggana i Jehu hi na-paàra-nja: Ngguru hàmu, nggikina wànggua-ka bàdi, ka peku nduma-nggunja na luri palupangu wànanja. 18 Nanapa-ja i Jehu: Nggikina hàmu hi wàmungga? Nda ningua haàtu-ki mahàmu, ba didi pàkuja i Ala. 19 Ba pi-du-mundja da uku: Àmbu pameti tau, àmbu pa-kadjari-ja na lalei na mangoma-mu, àmbu mangangà, àmbu puti pulungu, àmbu palapingu, tembiha da amamu da ina-mu ba wàda, hi wànanja. 20 Nanggepi-ja njuna: Ngguru, nuduka nundju weli pa-anakeda- ma-nggundjaka, hi wànanja. 21 Tàka i Jehu hi na-tàngaru-ja, ka manàwaru-nanjaka: Hangia-kidu-anaka na pa-kalana-mu; laku kau dàngga hàlandja da pawulu-mu kau wuandja la mamila; djia-dujaka hu ngala-ngu banda la awangu. Hàlaka pamaingu kau tundungga, hi wànanja. _ 22 Ka tawàla-nanjaka na matana rukuna nuna na panii, hi nalaku màngu handukangu, ba lalu dangu banda-duja. 23 Hi na-palaku winggirungu matana i Jehu, hi napanii-ndja da papanau-na: Maharui raraja na ma-ningungu la patama la pahangandji-na Ala, wànandja. 24 Nga-ngàtaru nda ukuha da papanau-na rukuna nuna na paniina. Nahili napaja i Jehu: Maharui raraja, anakeda, la patama la pahangandji-na i Ala. 25 Namuda-kiapa na heu na ota la patama la kubu utu dàngu na mawulu ba natama la pahangandji-na i Ala, wànandja. 26 Ka manaü hondaru-daka: Djàka tuna nu, nggamuipa na mapeku la pamara hi wàda, ba dapanii dàngga anguda. 27 Tàka hi napanau-ha parama i Jehu, hi napanii-ndja: La tau nda napekua, tàka nda tunaa lai Ala; nadu lai Ala ba peku ndàba-mana duna, wànandja. 28 Tàka i Peturu: Mala njuma jia mbàda dundjaku hàla-mandjaka hi makiku-nggau Njumu, hi wànanja. 29 Nanapa-ja i Jehu: Lànga-tàka-manggunja ka kupeka-nggai, nda ningu haàtu ma-dundjakungu umana, anguna paluhu, ana winina, inana, amana, anana, wokana, lumunggu Njungga dàngu lumuna na lii mànangu, 30 na manda djia pa-hangahu wundangu nàhu la pàngala belingu uma, angu paluhu, ana wini, ina, ana, woka, kariana ba nakeha-ndja tau, tàka ngeru hi nangala-nja na luri palupangu, hi wàna. 31 Tàka nadangu na ma-mangilu taï na ma-malamiri, dàngu na ma-malamiri taï na ma-mangilu wànandja. Na pandilu wundangu-na i Miri Jehu papanii-ja na majila-na. (Mat. 20:17-19; Luk. 18:31-34) 32 Talànga nàhundja hu dita la Jeruhali; tàka i Jehu hi nalaku mangilu-ndja; lalu hangàtaru-ha da papanau-na, hamanai da tau da makiku-nja mangàdatu-danjaka. Hi na-karia mehandja paraïna i Jehu da ma-hakambulu madua-da hi napanii-ndja ngara na maliinja haromu: 33 Nàhu hei-ndanjaka la Jeruhali, tàka na Ana tau pa-pakata-ngu-jaka taï la ratu pangora dàngu la mapingu huratu uku; tàka njuda hi darata-nja na wai ngerana la pa-pameti-ja, hi da-pakata-nja la tau hangàdangu; 34 hi da-paaka-nja, hi da-pangàndji-ja, hi dapalu-ja, hi lupa da-pameti-ja; tàka ba taïlu mbua lodu-naka hi na-hadangu beli, wàna. Na pakarai-da da anana i Hambandiu. (Mat. 20:20-28) 35 Ka hurungu-danjaka lai Jehu i Jakupu dàngu i Juhani da anana i Hambandiu: Mata ka natunda hama tuna na pakarai-ndanja, wàmanggau làti Ngguru, hi wàdanja. 36 Nanapa-ja Njuna: Mala nggàraja mata ka tunanda nu ba wàmi, hi wànandja. 37 Danggepi-ja njuda: Puli-nggama làti la pa-mandapu haàtu la kawana-mu, haàtu la kalaimu taï la ngia pa-bundjuku-mu wàma, hi wàdanja. 38 Tàka i Jehu: Ndai pianja djàka nggàraja na pakarai-mi. Mala imàka-kadu la pangunu-nja na kaba wai na pangunu-nggu Njungga, hamanai ba parunu-nggai la parunungu na pa-parunungu-ka Njungga? hi wànandja. 39 Danggepi-ja njuda: Mamàka-ma, hi wàda. Ka panii-nandjaka i Jehu: Na kaba wai pangunu-nggu, ngu-ngunu lia-minja duna, dàngu na parunungu na pa-parunungu-ka paparu-runungu liakai duna; 40 tàka, la pa-mandapu la kawana-nggu ndia la kalainggu, nda ngera-anggunja duku la pa-wuangu-ja, tàka ndumana na tau na pambàda pa-napangu-ja duna, wànandja. 41 Ba darongu-jaka nu da ma-hakambulu, pulu hoputu-da-ndjaka i Jakupu dàngu i Juhani. 42 Hi napaau-ndja paraïna i Jehu: Pi-diminja, da ma-pareta la bandjaru dangu ba wànda, ba pareta-ma-dandja, dàngu da tau pangora-da ba kuaha-ma-dandja. 43 Tàka nda tuna nua lai njimi. Djàka nggamu ma-mbuhangu palua-ja la parihi lai njimi, djiaja na malumu-nggai; 44 hamanai djàka nggamu na ma-mbuhangu la pa-mangilu lai njimi, mata ka ata ndàba-minja. 45 Nadu na Ana taumbu nda mai-ananja la palumu-nja, djia la palumungu duna, dàngu la pa-padjàmangu wikina, mata ka ku-padita wàngu tau madangu ba wàna duna, wànandja. Na ngita belina na mapoki la Jeriku. (Mat. 20:29-34; Luk. 18:35-43) 46 Ka tàka-danjaka la Jeriku. Nu ba naluhu welingu la Jeriku karia-da da papanau-na, màlai ba hau daana na tau, hi djia ni bianja na anana i Timeu, Mbatimeu ba wàdanja tamuna, tau poki karai hungguja, mandapu-na padua la hingi anda. 47 Ba narongu-ka djiaja i Jehu tau Naharitu na ma-nàhunja, ka warangu madua-nanjaka: 48 Dou Anana i Ndautu, dou Jehu, manàwaru àrungga, ba wàna. Ka bàtiru-danjaka paraï tau dangu, kandii ba wàdanja. Ba tuna manaü pakodungu-maanai pawarangu, dou Anana i Ndautu, manàwaru àrungga, ba wàna. 49 Ka ndaudaku-nanjaka paraïna i Jehu; paaunja, hi wàna. Hi dapaau-nja na mapoki: Pa-màndungu etimu, hadangu-kau, paau-nanggau, hi wàdanja. 50 Ka làbaku wàru madua-nanjaka na kaiembi-na hi handàka hadangu-na hi nalua lai Jehu. 51 Nanggepi-ja i Jehu: Mala nggiki-nangga wàmungga, hi wànanja. Tàka na mapoki: mata ka kungita beli àru wànggu làti, Ngguru, hi wànanja. 52 Nanapa-ja i Jehu: Lakuwa! Na pawai-muka na ma-pamara-kau hi wànanja. Ka ngita beli madua-nanjaka, hi natundu-nja Njuna nàhu la ngarangia. Na tamana la Jeruhali i Miri Jehu. (Mat. 21:1-9; Luk. 19:29-38; Juh. 12:12-16) 1 Ba da-mareni-njaka la Jeruhali, tàka la ngabana la Mbaitu- panggi dàngu Mbaitani la palindi Haitungu, ka paràha-nandjaka da madua da papanau-na. 2 Ilua ni lua la kotaku na maninja la ngabami; bai tama-kaka djàngapu-maa-minja taï na heu na kamboka kalandai la hondu, na pandedi kaliti ndoku tau; wàkahu-ja kai ngàndija nàmu. 3 Djàka era ningu: ka hiana hi timi na na ma-wànanggai, ningu ihi wàngu wàna i Miri, djiangu-ma duna ba naluu pangàndi belinja nàmu, wàmika, hi wànandja. 4 Ka laku-danjaka hi da-djàngapu-ja na kamboka kalandai na pahondu la hambeli pindu la hingi ngarangia, hi da-wàkahu-ja. 5 Tàka hawiangu da ma-ndolaku lai nu: ka hiana hii wàkahu-ja na kamboka kalandai, hi wàdandja. 6 Ka paniidu- dandjaka hama tuna na pa-paihi-nandja i Jehu, hi dapuli-ndja. 7 Ka ngàndi-danjaka lai Jehu, hi da-pawàlahu-nja hinggida na kamboka kalandai, hi nakaliti ningu. 8 Dadangu da tau da ma-pawàlahu hinggida la ngarangia, màlai da ma-wàlahu rumba pakaü la woka. 9 Tàka da ma-mangilu dàngu da ma-malamiri-nja, kajaka-danjaka: Oha-naka duna! Na-màndjaku maringu-wa na mamai wànja na tamuna i Miri. 10 Màndjaku maringu-wa na pahangandji-na i Ndautu, bokunda; oha-naka la awangu madjangga, hi wàda. 11 Ka tama-nanjaka la Jeruhali la uma Ala. Ba na-palaku hàla-ndjaka mata, ba na-malingu-ka, ka luhu laku-nanjaka la Mbaitani, karia-da da ma-hakambulu madua-da. Na hara-nanja na kapilitu nda wua paraïna i Miri Jehu dàngu ba na-pamatua-ja na uma Ala. (Mat. 21:12-22; Luk. 19:45-48) 12 Hadangu harii ba dabeli-ka welingu la Mbaitani mandjuu-nanjaka. 13 Nu ba naita marauja na hareti na kapilitu na maningu raungu, lua-nanjaka pa-tàngaru-ja, napa nggi ningu lia ana pahunggu-nggu ba wàna. Nu ba natàka-njaka, nda nggàrai pahunggu-na, rau djua-maaja; maa ba ndedi rapa wua kapilitu-duja. 14 Tàka i Jehu: àmbu hili ningudu haàtu manganggau wuamu, lundu nu nuka, hi wànanja. Nu da papanau-na rongu-madanja. 15 Ka tàka-danjaka la Jeruhali. Ba natama-ka la uma Ala ka hàngu wàngga madua-nandjaka da ma-danggangu dàngu da makei ningu la uma Ala, hi nakabe-beliha da mendjada da mandjepa ndui dàngu da ma-danggangu kulundiha, 16 nda na-pahiangu ndoku tau mangàndi ngàndi palii la uma Ala. 17 Hi na-papeka-ndja: Nda ninja la Huratu: na umanggu, uma ngia pa-hamajangu-da da bandjaru danguja, wànanja tau ngeru, ba wàna? Tàka njimi hi tu bia-minjai hibu tau bohu, hi wànandja. 18 Ka rongu-danjaka da ratu pangora dàngu da mapingu huratu uku, hi dahimbu ngia papeku-na ka pameti-ja ba wàda; maa ba mangàdatu-dudanja, nadu na tau danguka ba hangàtaru lànga-tàka-mananja na panaungu-na. 19 Ba na-malingu-ka, luhu-danjaka welingu la paraïngu. 20 Hadangu harii ba dalaku liinja na pingi kapilitu, ngita-danjaka ba mbàda màdu paràpangu la amu-manaka. 21 Ka namu madua-nanjaka paraïna i Peturu: Tàngaru, Ngguru, na kapilitu na pahara-mu, mbàda marokutu-naka, hi wànanja. 22 Nanapa-ja i Jehu: Mipawai-wa lai Ala. 23 Lànga-tàka-manggunja ka kupeka-nggai: Djàka nggamu, ta-lunggahu-kau, kau libungu wikimu la tehiku ma-wànanja jiana na palindi, dàngu nda ndua ndandina, djiangu-ma ba na-padeningu duku na paniinggu ba wàna la eti waina, de-dedi lia-nanja duna. 24 Djia-duka hi kupeka-nggai: Ngara pa-hamaja dàngu pakarai-mika, waijawa ba mbàda ngala-minjaka; de-dedi lia-nanggai duna. 25 Dàngu djàkai ndolaku la pa-hamajangu, midjàma-nja bàdi na angumi djàka era ningu pakudu eti wàminja, ka peku-mbuna na Amami na maninj a la awangu la padj àma-nggaindja da pandjala-mi. 26 Tàka djàka ndai padjàmangu-madu, na Amami la awangu nda nadjàma-mandjai duna da pandjala-mi, wànandja. Na paàra-nanja tau na kuaha-na i Miri Jehu. (Mat. 21:23-27; Luk. 20:1-8) 27 Ka tàka-danjai la Jeruhali. Ba talànga Iuangga maina daa la uma Ala, mai-danjaka lai Njuna da ratu pangora dàngu da mapingu huratu uku lupa da ama boku-ama bokulu-ka. 28 Nggàra kuaha-ja Njumu, na patu wàmu nu nàhu, djàka ndia nggamuja na mawua-nggaunja jiana na kuaha la patu wàmu nu, hi wàdanja. 29 Nanapa-ja i Jehu: Mata ka ku-paàra-ndja ana hau wànggunggai, kai hemaka, ka kumàngu papeka-nggai djàka nggàra kuaha-ja hi kiri tunggu nu. 30 Na parunungu na pawàna i Juhani ma-pawelingu la awangu-ja djàka ndia hi ma-pawelingu la tauja? Ihema-kawa, hi wànandja. 31 Ka batangu-danjaka dàngga anguda: Ma-pawelingu la awangu-ja djàka wànda, napaja Njuna: Ka ni hi ndai waija, wàna-dundai. 32 Tàka ma-welingu la tauja djàka wàndai wàmu, — hi wàda. Mangàdatu-danja na tau dangu. Nadu, tuba wuna-ngu-ja i Juhani ba wàna ndàba-maka. 33 Hi dahema-ja: Nda mapianja duma, hi wàdanja i Jehu. Nanapa-ja i Jehu: Djàka tuna nu nda kupeka-anggai duku, djàka nggàra kuaha-ja hi kiri tunggu nu, hi wànandja. Na pangerangu-da da madai woka da ma-akatu. (Mat. 21:33-46; Luk. 20:9-19) 1 Nu ka wunda-nandjaka pangerangu: Ninja na tau na matu-ngu woka angguru, hi natu winggiru-nja oka hi na-toraku-nja ngia pa-parina wua angguru, hi nawulu-nja lewatu, hi na-pajàpa-nja la madai woka, hàlaka laku-nanja-ka nàhu la hau paraïngu. 2 Ba toma-jaka na rehi, paràhangunanjaka haàtu atana la madai woka, la pakeiha da wua angguru tangguna lai njuda. 3 Tàka njuda hi danggepi jàpa-maaja hi dapalu-ja hi da-paràha-nja pabeli lima djua. 4 Hala hili paràha-manandjai atana haàtu, djia-jakai ba dapalu-ja na katiku-na hi da-pajudi-ja. 5 Ka hili paràhangunanjai haàtu, hi da-pameti-ja. Da-daa-madapa, hawiangu dapalu-ha, hawiangu da-pameti-ha. 6 Haàtu-kia-naka na maninja lai njuna, na anana mini na pa-manàwaru-na. La hupu ndjàpuna paràha-nanjaka lai njuda, dahindi mànu-jaka duna na ananggu, wàna làti. 7 Tàka da madai woka, hi dapanii dàngga anguda: Nàmu-jaka na manduma-nja haromu, màlawa ka ta-pameti-ja ka njutaja na pa-bàndjalu amana, ba wàda. 8 Ka jàpa-danjaka hi da-pameti-ja, hi dawàru-nja la hambeli woka angguru. 9 Mala nggikina wànaka dimi napa na mangu wokangu. Mamai lia-naka duna hi na-pameti-ha da madai woka, tàka na woka angguru-na hi nawua-ja la tau hawiangu. 10 Ndai mbaha-aja dimi jiana na maninja la Huratu: Na watu na pawàru-da da tukangu, djia bia-jaika na watu tunggulu. 11 Paraï rukuna i Mirija hi tuna nu, hangàtaru djua-ata ba taïta-ja, ba wàna, wànandja. 12 Ka himbu-ma-danjaka anda, ka tajàpa-ja ba wàdanja i Jehu, tàka da-mangàdatu-nja na tau dangu. Maa ba dapi-dunja jiana na pangerangu ba laanandja njuda. Ka djàma-danjaka hi dalaku. Na wuangu hilu katiku la hangandji (Mat. 22:15-22; Luk. 20:20-26) 13 Ka paràha-dandjaka lai Njuna da tau Parihi dàngu da tau lai Harondi hawiangu ka taj apa wànja kareuku-na ba wàda. 14 Hi damai lai Njuna: Mapinggau, Ngguru, ba tau tàndjikau, nda ningu ndokua tau pawiri-mu, nadu ba ndau tàngaru kaba mata tau, tàka na-padeningu dumu na papeka-munja na ngarangia-na i Ala. Nanggepi nu la pa-wuangu hilu katiku la hangandji, napa hi ndia? Ta-wuangu bàdi hi ndia, hi wàdanja. 15 Tàka ba pi-ma-nandjaka kapelu-da hi nanapa-ha Njuna: Nggikina hii kamangga? Ngàndingga hau ndinaru ka ku-tà-ngaru-ja, wànandja. 16 Hi dangàndi-nja. Tàka Njuna: Nggamu hada-nanja dàngu nggamu huratu-nanja jiana hi wànandja. Na hangandji, hi wàda. 17 Nanapa-ja i Jehu: Djàka tuna nu wuanja-wa na hangandji na tunggu-manai duna, hamana i Ala na tunggu-manai duna, hi wànandja. Ka nda uku hangàtarudanjaka. Na pa-àrangu ruku hada belingu-na na mameti. (Mat. 22:23-33; Luk. 20:27-38) 18 Ka hurungu-danjaka lai Njuna hawiangu da tau Handuki, nda dahada belingua da mameti da mawàda, hi da-paàra-nja: 19 Ngguru, na uku ba wànanda i Muha daa la Huratu: Djàka ningu maningu angungu paluhu mameti wàrungu papaha-na, tàka nda ningui ana pa-taluru-na, na-kanoma-ja bàdi na papaha-na paraï na ma-angunja paluhu, ka natunja wà-lana na anguna paluhu, wàna. 20 Nindja ba mapihu-ha da ma-paangu paluhu. Na ma-wu-ngangu napiti-ka papaha-na tàka hi nameti; nda ningu anana pa-taluru-na. 21 Tàka na padua wàda hi na-kanoma-ja nu na kawini. Ka meti-nanjaka dàngu nda ningu ana pameti wàruna. Na padua haàtu-wàda djia-majai. 22 Tu hàla-mada pa-kapihu-da ba nda ningu anada pa-taluru-da. La malamiri dehi meti-mananjai duna na kawini. 23 Mala nu la rehi hadangu mameti, djàka da-hadangu-ka, nuna na kawini nggamuka duna na ma-papaha-nja? Ba làpahu ka-noma hàla-ma-danjaka pa-kapihu-da, wàda. 24 Nanapa-ja i Jehu: Mala nda djiaja nu na pandjàrangu wàmi, ba ndai pindja da Huratu dàngu na mbiha manjola-na i Ala? 25 Nadu ngeru, djàka da-hadangu belika, ba nda dalalei nda da-mangoma-apa, tàka hama tuna papalewa la awangu-ha. 26 Djàka djiaja na rukuda da mameti ba pahada belindja, ndai mbahaaja dimi la huratu-na i Muha, na rukuna na wuku rii madàka, ba napanii-ja paraïna i Ala: Njungga jia Alana i Ambarahangu-ka, Alana i Ihaku-ka dàngu Alana i Jakupu-ka, ba wàna? 27 Njuna nda Ala tau meti-aja, Ala tau lurija duna. Kandjupu ndjàrangu-makai, hi wànandja. Na rukuna na uku na ma-papingi. (Mat. 22:34-40; Luk. 10:25-28; 20:39-40) 28 Ka tàka-nanjaka na haàtu na mapingu huratu uku, hi na-rongu-ha ba da-palumungu. Ba napinja ba nahema pahàmu-ndja paraïna i Jehu, hi na-paàra-nja: Nggiija duna na ma-papingi la u-ukuka, hi wàna. 29 Nanapa-ja i Jehu: Na ma-papingi, djia-duja: Ronguwa dumu, Ihiraïlu, i Miri, na Alanda, Miri kamehangu-ja. 30 Màtawa kau pambulu-nja na etimu, na hamangu-mu, na pangàdangu-mu, na àtalu-mu la pambuha-nja i Miri na Alamu. 31 Na padua wàna djiaja: Mata kau mbuhanja na angumu patau hama tuna bau mbuhangu wikimu. Nda ningu-apa uku na marihi-ndja nuda, hi wàna. 32 Nanapa-ja na mapingu huratu uku: Tuba-munja Ngguru, malànga-tàkaja na paniimu, i Miri ma-kamehangu-ja, nda ningu anguna Njunaa, ba wàmu; 33 dàngu ba ta-pambulu-nja etinda, pangàdangu-nda, àtalu-nda la pambuha-nja Njuna, dàngu ba tambuha-nja na angunda patau hama tuna ba ta-mbuhangu wikinda, narihi ndàba-ndjapa da maraku patunu dàngu da maraku parupu, hi wànanja. 34 Nu ba nangita-ja paraïna i Jehu, ba nahema mangu manggànangu: Ndau marau-anja na pahangandji-na i Ala, hi wànanja. Nu nda hili ningu-apa haàtu matoru mbeni pa-paàra-nja. Na anana dàngu na Mirina i Ndautu. (Mat. 22:41-46; Luk. 20:41-44) 35 Ka tungu-nanjaka paniina i Jehu ba na-papekangu nu la uma Ala: Mala nggikina duda da mapingu huratu uku, i Karitu, anana i Ndautu hi wàdanja. 36 Nadu njuna wiki i Ndautu, mbàda tiki-nanja paraï rukuna i Ngahu Matua: I Miri napanii-njaka na Miringgu: Mandapu-wa la kawana-nggu, ka lupa ku-pawawa-ja na papa-muka la wihimu, wànanja, ba wàna. 37 I Ndautu wiki, Miri, wànanja, nggiki-naika duna hi Ana-nanjai, wànandja. Nu la tau dangu nadangu ninguma na tau na ma-mbuhangu pa-patingi-nja. La pa-manggangu wiki la mapingu huratu uku. (Mat. 23: 6, 7; Luk. 20:45-47) 38 Hi napanii-ndja ba na-papekangu: Imanggangu wikimi la mapingu huratu uku, da ma-rindjungu pambawa wàngu kalembi malai, dàngu mata ka natembi-kama tau la ngia pa-pahàmburu ba wàda; 39 da mapindi nggala pawiri la uma bungguru dàngu mangia ngaba la pamangu; 40 da ma-pambuta-ha da rumba umada da kawini meti lei dàngu da ma-pamalai kabàlingu hamajangu-da. Njuda haromu na-mbotuka na ratana na wai ngerada, wànandja. Na hungguna na kawini meti lei. (Luk. 21:1-4) 41 Ka mandapu tuba-nanjaka na pàti hunggu, hi na-tàngaru-ja na tau dangu ba napuhi ndui la pàti hunggu. Dadangu da mawulu da mapuhi padangu. 42 Hi nàmunjai duna na kawini meti lei na mamila, hi napuhi dàmbu rimihu, ba hau nduida. 43 Ka paau-nandjaka da papanau-na, hi napanii-ndja: Lànga-tàka ka kupeka-nggai: Nina na kawini meti lei na mamila, napuhi parihingu-pa welingu la tauka na mapuhi ndui la pàti hunggu. 44 Nadu njuda ba dàngu bundungu-na duda ba dapuhi, tàka nina na kawini puhi dàngu ndjakangu-nanja, djia hàla-maa-haka da ana paluri wakina, wàna. Na mberana la Jeruhali dàngu na mulungu-na na tana. (Mat. 24; Luk. 21:5-36) 1 Ba talànga luhuna welingu la uma Ala, ka panii-nanjaka na haàtu na papanau-na: Tàngaru, Ngguru, nggiki watu nggiki uma pàku-daka jia, wànanja. 2 Napaja i Jehu: Ngita-di-mindjaka ni da uma bokulu? Nda djia màta-anja haromu na hau na watu na ma-pa-nunggu-lungu dàngu anguna na panda njungguru, hi wànanja. 3 Ba na-mandapu-ka la palindi Haitungu la tubana na uma Ala, hi da-paàra mehanja paraïda i Peturu, i Jakupu, i Juhani dàngu i Andaria. 4 Peka-nggama, djàka pirangu-ka nu na rapa tumbu hàlana? Dàngu nggàra-jaka na tandana djia-amajaka na rehi pa-deningu-na ka wànda, wàda. 5 Ka wunda-nandjaka panii i Jehu: Mangga pahàmungu ka àmbu na-panjonga-kai tau. 6 Nadangu ngeru na mamai ngàndija na tamunggu, djiaka njuna ba wàda, hi nadangu na tau pa-panjonga-da. 7 Djàkai rongu ruku pakabungu dàngu lii pakabungu, àmbi katàtaku-dunja. Nda djia matàngu-ana la patumbu, tàka ndedi djia-aja na hupu ndjàpuna. 8 Haromu na hau bandjaru hada-nanjaka hi napapa-nja na hau bandjaru, hamanai na hau hangandji ba napapa-nja na hau hangandji. Natungu na upungu lai nu lai nu dàngu na rimbangu. Nu djia-dujaka na pakiri-na na pa-majila wàngu. 9 Tàka njimi kai manggangu wikimi. Pakata-danggaika haromu la ma-timbangu, hi dapalu-kai la uma bunggu-uma bungguru, hi dangàndi-kai la hangga ma-pareta dàngu la hangga maràmba lumunggu Njungga, ka na-pa-hakahiingu lai njuda. 10 Ba tuna na lii mànangu pa-bobaru-majapa bàdi la bandjaru danguka. 11 Nu ba dangàndi-kai la pa-pakata-nggai, àmbi handuka-nja kadiru djàka nggàraja bàdi na papanii-mi, tàka na pa-wuangu-kai nu la rehina mata ka djiaja na papanii-mi; maa ba nda njimia mapanii, ba i Ngahu Matua duna. 12 Na ma-paangu paluhu haromu na-pakata-nja na anguna paluhu la pa-pameti-ja, hamanai na paamangu na-pakata-nja na anana lupa da anada dahada-ndja da inada da amada hi da-pameti-ha. 13 Nawunu hàlakai tau haromu lumuna na tamunggu. Tàka na ma-patorungu lundu ndjàpuna djiaja na pa-pamara. 14 Bai ita-jaka ngeru na pa-hanggitangu na ma-pamolungu, ba na-ndolaku la manda ràkana—na mambaha-ja mata ka na-patanda-nja—nu na maninja la Jundia mata ka napalai la palindi. 15 Na maninja la bangga àmbu nahei-duipa la kaheli la uma la papiti ana ngga-nggàra; 16 na maninja la woka àmbu nabeli-dundjaipa da pa-taluru-na la papiti pakina. 17 Tàka nai aai da ma-pakambu dàngu da ma-pahuhu nu djàka lodu-naka. 18 Mata kai hamajangu ka àmbu nadeningu pàku la wula urangu na palaimi. 19 Nuda ngeru ba lodu majila-ha, mandedi ningu hamada piti weli mulangu ba na-padika-nja na tana paraïna i Ala, lundu nàhu, dàngu nda hili ningu-mbupa ngeru. 20 Djàka nda na-padànggitu-maha nuda da lodu paraïna i Miri, nda djia ningua mamara la tauka; tàka lumuda da tau papindi, da pambàda pindina, djia hi na-padànggitu-ha. 21 Nu la rehina: Tàngaru lai jiahu-ja na Karitu, djàka ndia lai nuja, djàka ningu ma-wànanggai, àmbu waiduja. 22 Nadu ba hadangu-danjaka ngeru da karitu kabàli dàngu da wunangu kabàli, hi da-patumbu tanda mbiha dàngu pa-hangàtarungu, làti djàka napeku, la pa-panjonga-ha djiapa ka nda djia-hadaku da tau papindi. 23 Tàka njimi, màtawa kai manggangu; mbàda panii mangilu-nggunggai-ndjaka mbuu ndàbada. 24 Nu la loduna djàka na-làpahu-ka nu na majila, hi pa-kapàta-nja na mata lodu, hamanai na wulangu nda na-hambila-apa, 25 Dàngu da kandunu hi damundju welingu la awangu, ka nggàduku hàla-nanjaka na pa-kapingatu wànaka na awangu. 26 Nu ita-danjaka na Ana tau ba namai nàmu la karumangu, ba namai ngàndi mbiha manjola dàngu rihi mangundju-na. 27 Nu ka paràha-nandjaka da papalewa-na, hi na-pauhi-ndja da tau papindi-na welingu la pahunga la patama, weli dia weli lurungu, welingu la hupu tana lundu la kiri awangu. 28 Mata kai pangera wa bianja na kapilitu: Djàka na-kanguraku-ka na laina dàngu ba da-kalunga-ka da rauna, pi madua-minjaka ba mareni-amanaka na wandu. 29 Timi nu-mbuduka njimi djàkai ita-ndjaka tumbuda nuda, pi madua-minjaka ba mareni-amanaka, la ngaru pindu-jaka, 30 Lànga-tàka ka kupeka-nggai: Ndedi djia molungu-ana na tau nàhu, djàka ndedi-madu datumbu nuda mbuu ndàbada. 31 Na awangu dàngu na tana djiangu ba na-molungu ngeru, tàka na pulu-ngguka nda djia molungu-ana. 32 Na njuna nu na loduna dàngu na rapana nda haàtua mapinja, djiapa da papalewa la awangu-kadu, djiapa na Ana-kadu ndiambu, mbulungu-ana i Ama. 33 Mata kai manggangu wikimi kai pawàla, ba ndai pianja djàka pirangu na rehina. 34 Hama tuna na tau na malua la hau tanaja, na ma-dundjaku-nja na umana hi nawua-ndja ngerada da atana, ka da-nggànapu paràma-da, kau pawàla padua, hi wànanja na madai pindu. 35 Djia ba tuna nu mata kai pawàla padua; ba ndai pinja na rapa tàkana na mangu umangu, djàka la rudungu, djàka la mandalora, djàka la hakuku manu djàka ndia hi la mbaru. 36 Ka àmbu natàka hàra bàndangu hi natoma-nggai katuda-mi. 37 Na patikinggunggai njimi, djia-mbuja na patiki hàla-nggundja mbuu ndàbada: Mata kai pawàla, wànandja. Na burinja mbii kati i Jehu. (Mat. 26:1-13; Luk. 22:1-2; Juh. 12:1-8) 1 Nu dàmbu-kinaka na lodu na rapa remi Paha dàngu na pamangu kambamba nda patai wolungu. Tàka da ratu pangora dàngu da mapingu huratu uku, himbu pàku-danja anda, ka kahili-ja la pajàpa-ja ka palàlu-ja ba wàda. 2 Hi tuda nu, àmbu nadeni-dunja na lodu remi, ka àmbu na-pariuraüngu na tau, wàda. 3 Ba la Mbaitani-ja i Jehu, la umana i Himungu tau kila, ba talànga mandapu-na pangangu, mai-nanjaka na kawini na mangàndi ba hau botina na mbii kati narawàtu lànga-tàka, mambotu wilina, hi nabera-ja na nggoruna hi naburi-nja na katiku-na i Jehu. 4 Tàka nindjai duda da mapulu hoputu, da mapanii dàngga anguda: Nggikina hi na-paràmba bianja ni na mbii kati? 5 Djàka wàngu padangga-nja ni na mbii kati, na-rihingu-mbupa tilu ngahu ndinaru wilina, ka peku wuanja na mamila, wàda; hi datika pambeni-nja. 6 Nanapa-ja i Jehu: Màta-njaka, nggikina hii pa-handuka-ja? Ba tunangga mahàmu duku. 7 Da mamila ni mànu-mandja duda lai njimi, ka tahàmu-ndja eti djàka wàmi, pe-peku liana duna, tàka Njungga nda ni mànu-angga lai njimi. 8 Ba tuna nu ràka pamàka-ana; buri haha-nanja mbii kati na ihinggu ndumana ba taningga. 9 Lànga-tàka ka kupeka-nggai, djàka nggii bobaru nija na lii mànangu la panggubulu awangu, patiki-mbuja na pawunda-na, hi ngàda wànja njuna, hi wànandja. Na kaleka-na i Junda. (Mat. 26:14-16; Luk. 22:3-6) 10 Tàka i Junda Ihikariu, na pa-hakambulu madua wàda, lua toma-nandjaka da ratu pangora, mata ka ku-pakata-nja i Jehu lai njuda ba wàna. 11 Nu ba darongu-jaka, hàmu-danjaka da etida, hi da-parà-ndingu la pawua-nja àmahu; ka himbu-nanjaka ma-mangga-wangu na rapa pa-katana-nja. Na Paha dàngu na Pamangu Rudungu. (Mat. 26:17-19; Luk. 22:1-13) 12 La lodu kawunga pamangu kambamba nda patai wolungu, na rapa rupuja na ana mbimbi Paha, hi dapanii-nja i Jehu da papanau-na: Nggii wàmu ka malaku pa-paloku nija na Paha, kau ngangu, wàda. 13 Ka paràha-nandjaka da madua da papanau-na: Iiua lai nu la paraïngu. Napa natoma-nggai na ma-tidungu wuru wai, kai tundunja. 14 Kai paniinja na mangu umangu la ngia patama-na: Nggiijaka na kurungu na ngia pangangu-ma Paha dàngu da papanau-nggu, wànanggau na Ngguru, ka wàminja. 15 Napa na-paita-nggai hau kuru dita ma-bokulu na pambàda panggàna ndàbangu; lai nu kai paloku nindanja, hi wànandja. 16 Nu laku-danjaka da papanaungu; tàka la paraïngu djia-maja hama tuna ba wànandja i Jehu na patoma-da, hi da-paloku-ja na Paha. 17 Ba na-rudungu-ka, mai karia-nandjaka da ma-hakambulu madua. 18 Ba talànga mandapu-da ba dangangu, ka panii-nanjaka i Jehu: Lànga-tàka ka kupeka-nggai, na-kaleka-ngga taï na haàtu na angumi na angu ngangunggu, wànandja. 19 Ka handuka-danjaka da etida, hi da-nimbihu wikida la pa-paàra-nja: Njunaka wàmungga nu? wàdanja. 20 Napaja Njuna: Djiaja na haàtu na pa-hakambulu madua wàmi, na mahàbu dàngga kambamba la kaba kawinga. 21 Na Ana tau talu-lurungu liana duna hama tuna na maninja la Huratu na rukuna Njuna, tàka nai aai na tau na ma-kaleka-nja na Ana tau, nahàmu kiapa làti nuna na tau djàka nda pa-paana-nja, hi wànandja. 22 Ba talànga nganguda, piti-nanjaka na kambamba hi na-pamalangungu; hàlaka hi na-kawita-witaja hi nawua-ndja: Keiwa, jiana djiaja na taunggu, hi wàna. 23 Ka piti-nanjaka na kaba wai, hi na-pamaiangungu; hàlaka hi nawua-ndja, hi daunu ndàhangu lai nu. 24 Ka panii-nandjaka: Jiana djia-majakà na wai rianggu, wai ria pa-ràndingu wàngu, na pabungu lumuna na madangu. 25 Lànga-tàka ka kupeka-nggai: Nda kuhili ngunungu-apa wat wua angguru, lundu la lodu ngunu-nggunja na mabidi la pahangandji-na i Ala, hi wàna. La woka Nggehimani. (Mat. 26:30-35; Luk. 22:31-34; Juh. 13:36-38) 26 Ba daludu-njaka na ludu wotungu, ka luhu laku-danjaka la palindi Haitungu. 27 Hi napanii-ndja paraïna i Jehu: Napa hanggàmaru wà-minggaka mbuu ndàbami; maa ba nidunja la Huratu: Napa kutuja na ma-pawangu tàka da mbimbi hi da-paiha ndàbangu, na mawàna. 28 Na njuna djàka ku-hadangu-ka, kulaku mangilu-nggai nàhu la Nggalilia, wànandja. 29 Nanapa-ja i Peturu: Djiapa ka nda da-hanggàmaru-wa ndàba-nggau-kadu, njungga duku ndiama, hi wànanja. 30 Tàka i Jehu: Lànga-tàka ka kupeka-nggau, la rudungu nàhuma ba ndedi na-panduangu-mbu pa-hakuku na manu, mbàda pandilungu-muka pa-pahini-ngga, hi wànanja. 31 Nu ka hili manaü-mana i Peturu: Djiapa ka nda lupa kumeti karia-nggau-kadu, nda djia pahini-anggunggau, ba wànanja. Djia-majai duda na pawàda mbuu ndàbada. 32 Nu ka tàka-danjaka la pangia la Nggehimani ba wàdanja tamuna: Imandapu-ka jiahu, ba hamajangu-nggunjapa, hi wànandja da papanau-na. 33 Ka karianandjaka i Peturu dàngu i Jakupu dàngu i Juhani, ka wàngu mangàdatu nda uku-nanjaka dàngu hi na-handuka diraja na etina. 34 Ka panii-nandjaka: Na-handuka ndàba na etinggu, kutika pameti-kaamangu, ndàdiku-kaika jiahu kai pawàla, hi wàna. 35 Nalaku-kika hakudu hi na-marubuku la tana hi na-hama-jangu: Djàka pekuna, mata ka na-làpahu àrunja nu na lodu. 36 Abba, aa Ama, mbuu ndàbana pe-peku-mamunja dumu; mata kau pajila àrunja jiana na kaba wai welingu lai Njungga; na njuna nda djiaja na pambuha-nggu Njungga, na pambuha-mu Njumua, ba wàna. 37 Nu ka beli-nanjaka hi natoma-ndja katuda-da, hi napanii-nja i Peturu: Katudama- munjaka Himungu? Ndau màkama pa-pawàla ana hau ndjàmu djua? 38 Pawàla kai hamajangu ka àmbu naliinggai ma-pakamangu; na ngahu na-patundungu njuna, tàka na tolu nda namàkaa. 39 Nu ka hili laku-nanjaka, hi na-hamajangu hama tuna ba wàna kawai. 40 Ba nahili belika, natàka-ndja katuda-mada, maa ba lalu mbotu-duha da matada, hi nda dapinja djàka nggikina wàdaka bàdi ba dahema-ja. 41 Na-pandilungu-ka la pabeli-ndja: Ikatuda-wa njuna, kai hangahu. Djia-kaka. Toma-nanjaka na rehi, tàngaru pakata-danjaka na Ana tau la lima tau ndjala. 42 Hadangu, màlawa ka talaku; mareni-nanjaka na ma-kaleka-ngga, hi wànandja. Na jàpaja i Jehu. (Mat. 26:47-58; Luk. 22:47-53; Juh. 18:3-11) 43 Ba talànga panii-naka nu, tàka madua-nanjaka i Junda na pa-hakambulu madua wàda; hau daana na karia-na na mangàndi hapanda dàngu kadipu ai, pa-paràha-da da ratu pangora dàngu da mapingu huratu uku lupa da ama bokulu. 44 Na ma-kaleka mbàda pambulu-nandjaka tanda: Na pa-puduku-nggu taï djia-majaka, kai jàpaja kai mangga-manja bai karia-nja, ba wànandja. 45 Ba natàka-ka, lua toma madua-nanjaka i Jehu: Ngguru, wànanja, hi na-paduku-ja. 46 Ka palaku-danjaka lima, hi dajàpa-ja. 47 Tàka na haàtu anguda da manindja lai nu, hi na-bindjiru-ja na hapanda-na, hi na-làndahu-nja na atana na Ratu Bokulu, nahàpu-maja na kahilu-na. 48 Napaja i Jehu: Njimi hama tuna luhumi pa-rawaku-ja na ma-rambangu-ma bai ngàndi hapanda dàngu kadipu ai la pajàpa-ka. 49 Hau lodu-hau lodu ningga padua lai njimi ba ku-papekangu la uma Ala, ndai jàpa-akai. Tàka hi tuna nu, ka peku patutungu-na na maninja la Huratu, hi wànandja. 50 Nu ka palai wàru ndàba-danjaka. 51 Ninja na haàtu na bidi mini, hi nalaku kariangu ba natundu-nja i Jehu, na-maringgi djua bia tera bara; hi dajàpa-ja. 52 Tàka na-dundjaku-maanja nu na tera, hi napalai màngu kalulungu. 53 Nu laku ngàndi-danjaka i Jehu la Ratu Bokulu; tàka da ratu pangora dàngu da ama bokulu dàngu da mapingu huratu uku, hi da-pamàtu ndàbangu. 54 Tàka i Peturu hi natundu maraunja lundu natama hu daa la talora-na na Ratu Bokulu, hi na-mandapu pambabu dàndja da anakeda, la padiru epi. La hangga Bata Bokulu. (Mat. 26:59-68; Luk. 22:63-71; Juh. 18:19-24) 55 Tàka da ratu pangora dàngu da ma-batangu-ka hi dahimbu-nja hakahii, ka pameti-ja ba wàda. Tàka nda da-ngalangua. 56 Maa ba nadangu na tau na maputi-nja pulungu, tàka nda da-padjàngapungu da patiki-da. 57 Hi nindjai duda da ma-hadangu la paputi-nja pulungu: 58 Marongu-jaka paniina, napa ku-njungguru-ja jiana na uma Ala na paraï lima tau, tilu mbua loduna ba ku-pahadangu hau panda rai lima tau, ba wàna, wàdanja. 59 Djiapa ba tuana nu, nda da-padjàngapungu-mbu da patiki-da. 60 Ka hadangu-nanjaka na Ratu Bokulu la padua-da hi na-paàra-nja i Jehu: Ndau hema ndokuma nu? Nggàraja nu na pa-hakahii-danggau, hi wànanja. 61 Tàka i Jehu ndii wàna bia, nda ningu ndoku pahema-na. Hi nahili paàra-njai paraïna na Ratu Bokulu: Djiakau dumu na Karitu, anana na Pawotungu? wàna. 62 Napaja i Jehu: Djia-duka. Napa ngi-ngita lia-minjaka na Ana tau ba na-mandapu la kawana-na na Mambiha Meha, dàngu ba namai la karumangu Ja awangu, hi wàna. 63 Tàka na Ratu Bokulu hi na-bàriku-ja na kalembi-na: Nggàra taïhi wànguipa hakahii? 64 Rongu-ma-minjaka na palapingu-na. Mala nggikina wàmika? hi wàna. Ka pandjala ndàba-danjaka, pameti-ja bàdi, ba wàda. 65 Nu hawiangu ka pangàndji-danjaka, hi da-panggàbi-nja na matana, hi da-làndahu-nja kawudu lima, munjura-jawa hi wàdanja. Tàka da tau hadangu, hi datàba-ja. Na pahiningu-na i Peturu, (Mat. 26:69-75; Luk. 22:56-62; Juh. 18:17, 25-27) 66 Ba tàlanga nu waaja la talora i Peturu, nàmunja-ka na haàtu na tau kawini la Ratu Bokulu. 67 Ba nangita-jaka i Peturu ba nadiru epi, hi na-kanànduru-ja: Djia-mbu-dukau njumu anguna i Jehu tau Naharitu, wànanja. 68 Ka pahiningu-nanjaka: Nda kupi-anja dàngu nda ku-djàngapu-aja na papanii-mu, wànanja. Nu ka luhu-nanjaka la pindu talora. 69 Ka ngita-mananjai paraïna nu na tau kawini: Jiana angu-madanja dimi, hi wànandjai da manindja lai nu. 70 Nu ka hili pahiningu-mananjai. Hili tiangu-ki hakudu, tàka da manindja lai nu: Lànga-tàka, angu-madudanggau, ba tau Nggalalia-madu-kau, hili wàdanjai i Peturu. 71 Nu harangu madua-nanjaka wikina i Peturu: Nda kutanda-aja duku nu na tau na papaniimi, hi wàna. 72 Ndedi mbàdiku-na, ka hakuku-nanjaka na manu la pa-panduangu wàna. Nu ka namu madua-nanjaka paraïna i Peturu na papanii-na i Jehu: Ndedi na-panduangua pa-hakuku na manu ba mbàda pa-ndiiungu-mu pa-pahini-ngga, ba wànanja. Ka hii-nanjaka. La hanggana i Pilatu. (Mat. 27:11-30; Luk. 23:2-25; Juh. 18:29-19:16) 1 La mbaru hada rudungu ka batangu madua-danjaka da ratu pangora, da ama bokulu dàngu da mapingu huratu uku, nu na ma-batangu-ka, hàlaka hi dahondu-ja i Jehu hi dalaku ngàndija, hi da-pakata-nja lai Pilatu. 2 Nu ka paàra-nanjaka paraïna i Piiatu: Mala hangandji tau Jahundi-kau dumu, hi wànanja. Nahema-ja Njuna: Hama tuna ba wàmu, djia-duka, hi wàna. 3 Nu ka pandj ala-danjaka paraïda ratu pangora, ba hau daana na pa-pandjala wàdanja. 4 Hi nahili paàra-nja paraïna i Pilatu: Ndau hema ndokuma dumu? Mala nu ba màtu 2 pa-pandjala wàdanggau, wànanja. 5 Tàka i Jehu nda haumbu pahema-na, hi kiri hangàtaru-na i Pilatu. 6 Huri-maja la lodu remi ba napuli-ndja haàtu tau la uma kapàtangu, nundjuja na pakarai-da. 7 Nu ninja na tau, i Mbaramba-ja na tamuna. Tau pariu raüngu-ja, anguda da pahondu da mambàda pameti tau la pariu raüngu. 8 Ka hurungu-nanjaka na tau dangu hi da-karuhi-ja i Pilatu, mata ka nawànja hama tuna na pakàli wànanda, wàda. 9 Nanapa-ja i Pilatu: Ka na-pahàla-nggamanja na hangandji Jahundi wàmingga-ka, hi wànandja. 10 Maa ba pi-dunandja ba paraï ruku karaü-danja eti, hi da-pakata-nja paraï da ratu pangora. 11 Tàka da ratu pangora hi darunda-ja na tau dangu, nahàmu-pa ka na-pahàlandanja i Mbaramba, wàdanja. 12 Nahili napaja i Pilatu: Nggiki-nggunjaka bàdi na hangandji tau Jahundi ba wàmi, wànandja. 13 Ka hili wara-danjaika: Harika-nja! ba wàda. 14 Napaja i Pilatu: Ka nggàra akatumajaka duna na paruku-na, hi wànandja. Tàka manaü-maada la pawara: Harika-nja! ba wàda. 15 Mata ka ku-padjàngapu-nja na pa-karuhi-na na tau dangu ba wànaka i Pilatu, ka pahàla-nandjaka i Mbaramba, tàka i Jehu hi na-padjàra-ja, hàlaka hi napuli-nja la pa-harika-nja. 16 Tàka da hurundandu hi dangàndi-ja hu daa la talora uma timbangu, hi da-pauhi ndàbanja na kalibaru-daka. 17 Hi da-pamaringgi-nja hundarangga, hi dauna-nja tubuku rii madàka, hi da-patàmbaku-nja na katiku-na. 18 Ka tembi-danjaka: Oha-amuka dumu, oi Hangandji tau Jahundi, hi wàdanja. 19 Tàka hi da-làndahu-nja iwi na katiku-na hi da-pangàndji-ja, hàlaka hi dapatika ba da-marubuku-nja. 20 Ba dahàla-ka pa-pajudi-ja, hi da-làbaku-ja na hundarangga hi dapahau-nja na kalembi wikina. Tunaka nu, karia-danjaka la hambeli la pa-harika-nja. Na metina i Jehu la Nggolunggota. (Mat. 27:31-56; Luk. 23:26-49; Juh. 19:16-30) 21 Nu talànga nàhunjai duna na tau na ma-welingu la woka. Tau Kireni-ja, Himungu-ja na tamuna, amana i Ihikandaru àda i Rupuhu, ka pambanadanjaka la paduku-ja na ai harika-na i Jehu. 22 Ka ngàndi-danjaka la pangia ma-ngarangu Nggolunggota, djia-dujaka la Kaba Kotu ba wànda, djàka hilunja. 23 Hi dawua-nja wai angguru patungu muru, tàka nda nabihu-aja. 24 Ka harika-danjaka hi da-paberi-berindja da pakina, ba dawàngu pawingu-ndja ndandu la patungu ndumada haàtu-haàtu. 25 Ndjàmu hiwaja la mbaru ba da-harika-nja. 26 Nu na pa-pandjala wàdanja pa-huratu-maja la tiduna: Na Hangandji tau Jahundi, ba wàna. 27 Anguna Njuna, hi da-harika-ndja ba dadua da tau rambangu, haàtu la kawana-na, haàtu la kalaina. 28 Nu patutungu-du-nanjaka na maninja la Huratu: Padiha paangungu-jaka tau akatu, ba wàna. 29 Tàka na maliika lai nu, hi da-paaka-nja ba dapi-pimbilungu katiku-da. Jii, njumu pàku na, na ma-njungguru-ja na uma Ala, na ma-pahada belinja la tilu mbua lodu, 30 pamara-wa wikimu kau puru welingu la ai harikangu, wàdanja. 31 Tumbuda da ratu pangora dàngu da mapingu huratu uku ba da-pajudi-ja ba dapanii dàngga anguda: Na tau hawiangu na pamara-ja, la pa-pamara wikina nda na-ngalangui. 32 Ni na Karitu, na hangandji tau Ihiraïlu, mata ka napuru pàku welingu la ai harikangu ka peku ngita-manja, ka peku waimanja, wàda. Lupa da-paaka-mbunja paraï da tau da pa-harika paangungu-ja. 33 Ba ndjàmu ha-kambulu dàmbu-jaka, la tidu lodu, kapàta ndàbangu-nanjaka na tana lundu ndjàmu taïluja la maringu lodu. 34 Nu ba ndjàmu taïlu-jaka, ka wara pakodungu-nanjaka i Jehu: Eloi, Eloi, lama sabachtani, wàna, djia-dujaka: Dou Alanggu, dou Alanggu, nggikina hu dundjaku-ngga ba wànda. 35 Ba darongu-jaka da manindja lai nu: Tàngaru, paau-nanja i Elia, hi wàda hawiangu. 36 Hi na-manjamalu na haàtu, hi nahàbu lumutu la wai majilu; hala hi natuja la iwi, hi na-pangunu-nja i Jehu: Mata kadiru, hi nàmu lianja i Elia pa-papuru-nja, wàna. 37 Ka wara pakodungu-nanjaka i Jehu, mbota wàngu madua-nanjaka. 38 Nu ka kahira padua-nanjaka na kuru tera daa la uma Ala weli ditangu lundu hu wawa-maja. 39 Ba naita-jaka ba tuna nu na mbotana, paraïna na ngora hurundandu na ma-ndolaku tubana: Lànga-tàka na tau jiana Ana Alaja, hi wàna. 40 Nimbundja lai nu da kawini da ma-tàngaru marau, hama tuna i Maria Mandalena dàngu i Maria inada i Jakupu kudu àda i Johia, dàngu i Halomi, 41 da matundu-nja dàngu da ma-ingaja jia nana ba la Nggalilia-ja. Da-daa-mbudapa da kawini hawiangu da mahei karianja la Jeruhali. Ba taninja i Miri Jehu. (Mat. 27:57-61; Luk. 23:50-55; Juh. 19:38-42) 42 Nu ba na-malingu-ka, ba lodu pa-jemangu-ja, lodu hangahu-ja haromu ba wàda, 43 nàmunja-ka i Juhupu la Arimatia, tau patembi-ja la Batangu. Njuna wiki patia-mbu-nanja duna na pahagandji-na i Ala. Ka toru mbeninanjaka la patama lai Pilatu, hi nakarai-ja na metina i Jehu. 44 Ka hangàtaru-nanjaka i Pilatu, ba mbàda meti-maana i Jehu, ba wàna; hi napaau-nja na ngora hangahu hi na-paàra-nja djàka mbàda mandai-naka pameti. 45 Ba napi-njaka la ngora hangahu, hi napuli-nja na metina lai Juhupu. 46 Ka kei-nanjaka tera bara, hi na-papuru-nja na metina i Jehu, hi na jubuhu-ja. Hàlaka hi na-bàndjalu-ja la reti pa-toraku la watu, hi nakilu-nja watu na ngaru reti. 47 Tàka i Maria Mandalena dàngu i Maria na inana i Johia dangita-majai, djàka nggiija na ngia pa-bàndjalu-danja. Na hadangu-na i Miri Jehu. (Mat. 28:1-8; Luk. 24:1-12; Juh. 20:1-10) 1 Nu ba na-làpahu-ka na lodu hangahu, tàka i Maria Manda-lena dàngu i Maria, inana i Jakupu, dàngu i Halomi, hi dakei mbii kati, ka talua patunja na metina i Jehu, ba wàda. 2 Hadangu harii ba nahunga na lodu, la lodu kawunga minggu, laku-danjaka la reti. 3 Nàhu hi dapanii dàngga anguda: Nggamu-aka ihu na matanggu kilu-ndanja na watu welingu la ngaru reti, wàda. 4 Da-djakarungu-ka matada hi djia ngita bia-danja ba mbàda nggilungu-naka na watu; nadu, ba lalu bokulu-na na watu. 5 Ba datama-ka la reti hi djia ngita bia-danja na bidi mini na mapaki mabara, ba mandapu-na padua la patu kawana, ka hangàtaru-danjaka. 6 Hi napanii dàndja paraï na bidi mini: àmbi hangàtaru-du. Himbu-minja i Jehu, tau Naharitu, na pambàda harikangu; na-hadangu-ka, nda nianja jiahu; tàngaru, nina na ngia pa-bàndjalu-danja. 7 Lakukai kai pekandja da papanau-na lupa i Peturu-mbu, ba mangilu-nànggai la Nggalilia; lai nu napa kai ngitaja hama tuna ba wànanggai, hi wàna. 8 Ka luhu-danjaka, hi dawàngu papalai ba da-dundjaku-nja na reti, nadu ba tàka-du-nandjaka kandàndaku dàngu maradapu; nda ningu haàtu papanii-da rukuna nu, maa ba mangàdatumadanja. Na pa-djilikungu-na wikina la papanau-na. 9 Ba na-hadangu-ka i Jehu la mbaru hada rudungu la lodu kawunga minggu, hi na-padjiliku mangilungu wikina lai Maria Mandalena, na ngia pa-paluhu-nandja da wàndi ba pihuda. 10 Ka laku-nanjaka hi napeka-ndja da ma-karia mànunja àmangu, da ma-hawina da mahii. 11 Tàka njuda ba darongu-nja lurina dàngu ba mbàda ita-nanjaka paraïna na kawini, nda dawai-aja. 12 Hàlaka hi na-padjilikungu wikina ba hau hadaja la anguda da madua, ba talànga nàhundja la ma-pawokangu. 13 Djia-majai duda ba dalua papeka-ndja da anguda tàka djia-mbujai na nda waidandja. 14 Hàlaika padjilikungu-nanjai wikina la papanau-na ba ha-kambulu haàtu-ha ba talànga nganguda, hi na-hàngga-ndja rukuna na nda pawaida dàngu na tongguru etida, nu ba nda dawaiha da tau da mambàda ngitaja ¡a hambeli hadangu-na. 15 Hi napanii-ndja: Ilaku-wa la nggi-nggini la panggubulu awangu kai bobaru-ja na lii mànangu la tauka. 16 Djàka nggamu na mapawai, parunu-ngga na mawàna, djiàngu-ma ba na-mànangu, tàka na manda pawai djiangu-ma ba pandjala-ja. 17 Jiada-ha ngeru da tanda da manda pahàla-ndja da tau pawai: Rukuna na ngaranggu hi da-paluhu wàndi, hi dapanii wàngu hilu bidi; 18 da-katangu ularu, dàngu djiapa dangunu-kadu pameti wàngu nda djia harui wàngu-ada; da tau mahidu da-padambaku-ndja lima, hi da-pamàlaru-ha, wànandja. 19 Ba nahàla-ka papanii tunandja nu paraïna i Miri Jehu, pa-padita-jaka la awangu; ka mandapu-nanjaka la kawamu na i Ala. 20 Tàka nu da papanau-na, laku-danjaka hi da-bobarungu la nggi-nggini, tàka i Miri rama da-manandja, ba na-pandàki-nja tanda na pulungu la pa-pamàndu-nja.
|