Acts

Rukuda Da Pa-Pahurungu

Rukuda Da Pa-Pahurungu 1

Na Pakiri-na. 1 Oi Teupilu, na kawunga huratu hàla-ngguka papandoi-nggaunja, na rukuda da pa-pakiri-na i Jehu, da paràma-na dàngu da pa-papeka-naka, 2 lupa tomaja na lodu padita-ja, nu ba nahàla-ka paràndi-ha da pa-pahurungu, da pambàda pindina rukuna i Ngahu Matua. 3 Lai njuda-duka na-paita kamiripungu wikina, kandai hàlana pa-pàdangu majila, ba ma-màtu tanda pawàna; patu kambulu loduna ba na-pa-djilikungu wikina lai njuda, dàngu ba napanii-ndja na rukuna na pahangandji-na i Ala. Ba padita-ja i Miri Jehu la awangu. 4 Nu ba talànga mandapu dà-nandjaka, ràndi-du-nandjaka: àmbi dundjaku-dunja la Jeruhali, patia pàkunja na pandja-ndji-na i Ama, na pambàda rongumi lai Njungga; 5 nadu i Juhani na-parunungu la wai, tàka njimi haromu pa-parunungu-kaika lai Ngahu Matua, nda pira mbua lodua-napa, wànandja. 6 Tàka nu da ma-pauhi hi da-paàra-nja: Ka djia-jaka nàhu-nàhu Miri, na rapa pahada beli-munja na pahangandji la Ihiraïlu? wàdanja. 7 Nanapa-ja Njuna: Nda ngerami njimiaja la papinja na ndauna dàngu na rehina na pabüna i Ama duna la papi mehanja; 8 na njuna nga-ngalangu lia-mika mbiha djàka natàkanggai-ka i Ngahu Matua, nu hii hakahii-ngga la Jeruhali hamanai la pa-nggubulu Jundia dàngu Hamaria, lupa la hupu tanaka, hi wànandja. 9 Ba wànandja-ka nu, pa-padita madua-jaka dàngu ita-danja, tàka na karumangu hi na-pahadindi-nja la matada. 10 Ba tangara-da padua-ka la awangu nu ba talànga nàhunja hu dita, hi djia ni biandja da tau madua da mapaki mabara, da ma-ndolaku lihindja. 11 Hi dapanii dàndja: Ha tau Nggalilia! Ka nggikina hii ndolaku tangara padua? Nàhu i Jehu na pa-padita welingu lai njimi hu dita la awangu, tuna numai haromu ba namai beli, hama tuna bai itaja nàhu ba nadita la awangu, hi wàdandja. 12 Tunaka nu beli-danjaka la Jeruhali welingu la palindi, palindi Haitungu ba wàdanja, na lihina la Jeruhali, ràka pa-lakungu lodu hangahu-aja marauna. 13 Ba datàka-ka la paraïngu, hei-danjaka la kuru dita, ngia pa-ngiangu-da: i Peturu, i Juhani, i Jakupu, i Andaria, i Pilipu, i Tomahu, i Mbatolumiu, i Matiu, i Jakupu anana i Alapiu, i Himungu Haloti dàngu i Junda anana i Jakupu. 14 Mbuu ndàbada hama eti-mada ba da-pa-mukarungu la pa-hamajangu padua, angu-mbuda da kawini lupa i Maria, na inana i Jehu dàngu da anguna paluhu. Ba pindija i Matia hiluna i Junda Ihikariu. 15 La manggawa-na nu hadangu-nanjaka i Peturu la padua angu dedi, nu na ma-pauhi ningu tau hangahu dua kambulu-ja. 16 Oi angu dedi, nda djia nda pa-deningua-na na ihina na Huratu, kawai na hupu liina i Ngahu Matua la ngaruna i Ndautu, na rukuna i Junda na mairu ngàndiha da tau da majàpa-ja i Jehu; 17 làti njuna ba natama-duka la dihanda, dàngu nangeramanjaka jiana na pa-lumungu. 18 Njuna na-ngalangu-ka ha-kadipu tana wunda akatu-na, ka kanabu patiri nggubulungu-nanjaka hi na-tambàriku na kambuna, ka tanjàlangu-danjaka da ihi kambuna; 19 nuna pi hàla-mananja tauka na maninja la Jeruhali, djia-dujaka: Akilundama, hi wàdanja nuna tana la hiluda, Tana Ria wàna-duka. 20 Maa ba nidunja la huratu Ludu: màtawa ka na-malinggitu na pangia-na, àmbu ningu-dupa ma-ngiangu lai nu; dàngu na pakata ama bokulu-na ka natanggu-njawa tau hawiangu, ba wàna. 21 Djia-duja màtawa welingu la minika da ma-kapuli karia mànunda, ba talànga ninja i Miri Jehu lai njuta, 22 piti welingu na pa-runungu-na i Juhani lupa tomaja na lodu padita-ja welingu lai njuta, ningu bàdi haàtu ma-hakahii dà-nggamanja na hadangu-na i Jehu, wànaka. 23 Ka tu-dandjaka la hangga da madua, i Juhupu na ma-ngara-ngu Mbarahamba, i Jutuhu ba wàda-mbunja,dàngu i Matia. 24 Ka hamajangudanjaka: Dou Miri, Njumu mapingu eti tauka, patudji-jawa djàka nggiija na papindi-mu lai jiada da madua, 25 mata ka nangera-nja njuna na pa-lumungu la pa-pahurungu, na ngia pa-wiliru-na i Junda ba nalua-jaka la pangia wikina, wàda. 26 Ka tu-dandjaka mowalu, hi nanggàna-ja i Matia, ka djia-dujaka njuna wàda hàlaka na anguda da pa-pahurungu da ma-hakambulu haàtu-da.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 2

Na remi Petakota. 1 Nu ba natoma-ka na lodu Petakota, pauhi hàla-danjaka mbuu ndàbada. 2 Hi djia nduu wàna bia na malingu welingu la awangu, ba hama tuna ngilu mbangatu-ja, handàka hibu-maa-nanja na uma ngia pa-mandapu-da; 3 ka ita-dandjaka da lama da ma-kandjibi-kandjibi ba hama epiha, hi da-ràndjaku la haàtu-haàtu. 4 Ka mbinu madua-nandjaka i Ngahu Matua mbuu ndàbada, ka pa-kiringu-danjaka la papanii wàngu hilu hangia-hangia, hama tuna na papuru peka-nandja paraïna i Ngahu la papanii. 5 Nu nindja da tau Jahundi da ma-engangu la Jeruhali, tau ma-manundu lai Ala da ma-pawelingu la hau bandja hau bandjaru la pa-nggubulu awangu. 6 Ba nalingu tunaka nu, langgungguru-nanjaka na tau dangu, na-hondaru hala, maa ba da-maràngga rongu-dujaka na hilu wikida ba dapanii wànja paraï da pa-pahurungu. 7 Ka maradaku-danjaka paraï pa-hangàtaru: Ka ni nda tau Nggalilia ndàbaha nida ni da mapanii? 8 Ka nggikina hi tarongu-haika njuda ba dawànja na hilu wikinda haàtu-haàtu, na hilu tana ngia padedi-nda? 9 Njuta tau Paràti, Mendi dàngu Elangu, na tau na ma-ngiangu la Mahupatami, la Jundia dangu la Kapandoki, la Potuhu dàngu la Ahia, 10 la Piringgia dàngu la Papilia, la Mahiru dàngu la ngabana la Limbia-ka, la lihina la Kireni, na tau tàka la Rumu, ka Jahundi-jakai ka matama Pa-jahundi-jakai, 11 na tau Kareta dàngu tau Arapu, rongu hàla-mandandja ba dapanii-ja na paral na paruku-na i Ala na pa-hangàtarungu, ba dawànja na hilunda njuta, wàdaka. 12 Ka maradaku hàla-danjaka pa-kariangu hondaru-da: Nggikina wànaka ihi jia? wàda dàngga anguda. 13 Tàka ninjai hawiangu na ma-parikingu: Lalu unu padangu-da wolu dumu, wàdandja. Na luluku-na i Peturu. 14 Ka hadangu madua-nanjaka i Peturu lupa da ma-hakambulu haàtu-da, hi natungu luna ba napanii dàndja: Oi tau Jahundi, dàngu njimika mbuu ndàbami ma-ngiangu la Jeruhali, nàhu mata kai pinja na rukuna jiana dàngu kai kawaki-ja na pulunggu. 15 Jiada da tau nda maükua-danja hama tuna bai kakaja, ba hina pàkupa ndjàmu hiwaja; 16 jiana djia-jaka na papanii-na na wunangu Joilu: 17 Taï la lodu malamiri tu-tu lia-naka, wàna i Miri, napa kuburi-nja Ngahunggu na tauka, taï djia-dujaka da ana-mi mini kawini hi da-pawunangu, tàka da bidi minimi hi dangitangu pangita-da, hamanai da ma-kaweda-mi hi da-manggadipangu manggadipangu, 18 lupa la atanggu mini kawini-ka kuburi-mbundja Ngahunggu djàka djia-jaka na rehina, nu hi da-pawunangu. 19 Dàngu napa kutu pa-hangàtaru wàngu dita la awangu, dàngu tanda wawa la tana, na na ria, na epi dàngu na kutu kawuu. 20 Na mata lodu taï nalua-ja pa-kapàtangu, tàka na wulangu nalua-ja paria, nu ba ndedipa natàka na loduna i Miri na ma-bokulu na marihi. 21 Tuna taï djàka nggamu na mapawu-nja na tamuna i Miri hi na-mànangu, ba wàna. 22 Oi tau Ihiraïlu, patingi-nja na pulunggu, na rukuna i Jehu tau Naharitu. Na i Jehu, na pa-padjiliku-na i Ala lai njimi, ba nawàngu mbiha mendi, pa-hangàtaru wàngu dàngu tanda, da pa-patumbu-na i Ala rukuna Njuna la padua-mi njimi, ba pi-pi-madu-minja. 23 Njunadu, ba hupu liina dàngu ba papi mangilu-na i Ala-majaka hi pulinja, na pa-palua-mi la lima tau hangàdangu bai harika-nja, bai pameti-ja. 24 Tàka hi na-pahada-nja paraïna i Ala, ba na-pahili-jaka welingu la majila meti, ba nda pekuana Njuna ba pàtuja meti. 25 Maa ba napanii wa-manjaka i Ndautu: Naingu-mana duku na ita-nggunja i Miri la hangganggu, maa ba la kawana-dunggunja, hi nda peku nggàduku-nggu. 26 Djia-dujaka hi nanggaüru na etinggu, hi na-hawola na làmanggu; wua, na ihi-mbunggu nangudu ngàndi mo-nungu. 27 Ba nda djia màtaa-munja na hamangu-nggu la paraï mameti, dàngu ba nda djia pulia-munja na tau matua-mu la pambubuku. 28 Bau peka-du-ngganjaka na ngarangia luri, tàka taï bau pakàli-ka nggaüru eti la hanggamu, ba wàna. 29 Oi angu dedi, peku-mana duku ba kupanii pangala-nggainja na rukuna i Ndautu bokunda, ba nameti dàngu ba taninja, ni-manjapa na retina lundu nàhu lai njuta. 30 Ba ngaha pa-wunangu-ja dàngu ba napinja, ba na-harangu-ka i Ala lai njuna, taï na wàlamu na malii la tanaimu na ma-mandapu-nja na kandjàka-mu ba wànanja, 31 ka ita haha-du-nanjaka, djia-dujaka hi napanii-ja na hadangu-na i Karitu, ba nda pa-màtangua-ja la paraï mameti, dàngu na tauna ba nda djia mbubuku-na. 32 I Jehu nuna-duka na pa-pahada-na i Ala, djiaja na ruku-dunaka na pa-hakahii-ma njuma mbuu ndàbama. 33 Nu ba na-padjangga-jaka paral lima kawana-na i Ala, dàngu ba nangala-njaka na pa-ndjandjingu welingu lai Ama, na i Ngahu Matua, hi naburi-ja jiana nàhu na pangita-mi dàngu na parongu-mi njimi. 34 Njuna i Ndautu nda naheia la awangu, tàka na paniina: i Miri napanii-njaka na Miringgu: mandapu-wa dumu la kawana-nggu, 35 ka lupa kutuja lata wihimu na papa-muka, wànanja, ba wàna. 36 Djia-duja màtawa ka napi pahàmu-nja mbuu ndàbana na ihi uma Ihiraïlu, mata ka Mirija ka Karitu-ja ba wànanja i Jehu paraïna i Ala, na i Jehu na pa-harika-mi njimi, wàna. Na kawunga kabungguru la Jeruhali. 37 Ba darongu-jaka na matuna nu, bàrangu-danjaka da etida: Ka nggikina wàmaaka jia angu dedi? hi wàdanja i Peturu dàngu hawiangu da pa-pahurungu. 38 Nanapa-ja i Peturu: I-pandjilungu-wa, ka parunu-nggai haàtu-haàtu la ngarana i Jehu Karitu, na pa-djàmangu wàda da ndjalami, ka peku ngala-minja na pawua-na i Miri, na i Ngahu Matua. 39 Maa ba ndumami njimi-duja na pa-ndjandjingu hamanai da ana-mika, lupa na tau la mamarau, pi-piraja na pa-paaungu la patama djàka wàna i Miri, na Alanda, wànandja. 40 Da-daa-manapa na paniina ba na-panamu-ha dàngu ba napanau-ndja: Ipamara-wa wikimi kai dundjaku-nja na tau pa-ndjurangu tungu jia, ba wànandja. 41 Mbuu ndàbana na tau na ma-kataku-ja na paniina, hi parunu-nja; nu la loduna nuna ningu tau taïlu rataja na pa-bondjangu-ha. 42 Nu daingu madua-daka la pa-pamàndu-nja na lii panaungu-da da pa-pahurungu, dàngu la pa-paoringu, la pa-kawita kambamba dàngu la pa-hamajangu. 43 Ka tàka-nanjaka mangàdatu na tauka, dangu pa-hangàtarungu dàngu tanda matumbu paraïda da pa-pahurungu. 44 Mbuu ndàbana na tau na mapawai, hau kabungguru-aha, da malandja-da maràngga mangu hala bia-dandja; 45 hi ni-ninguma madangga-ndja da bandada da malandja-da, hi da-paberi-berindj a la tauka, tutu ràka ma-kalana-nj a haàtu-haàtu. 46 Hau lodu hau lodu hama eti-mada patama ma-mànu la uma Ala, tàka la uma hi da-kawita kambamba hi dangangu dàngu nggaüru dàngu tàndjida da etida, 47 pa-kariangu wotu-danja i Ala, hi nambuha-mbundjaka paraï tauka. Hau lodu hau lodu bondja-manandja anguda paraïna i Miri tau ma-malundungu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 3

Na hàmuna na ma-kaliparu. 1 Ka hei-danjaka i Peturu dàngu i Juhani la uma Ala la rehi hamajangu, nu ba mareni ndjàmu taïluja la maringu lodu. 2 Ninja na ma-kaliparu na madedi ngàndi kaliparu-na, djia hi dukuja, hi na-bàndjalu-ja tau hau lodu hau lodu la pindu uma Ala, Pindu Manandangu ba wàdanja, pakarai hunggu la matama la uma Ala. 3 Ba naita-haka i Peturu dàngu i Juhani tama la uma Ala ba wàda, karai-nanjaka hunggu. 4 Hi na-kanundaru-ja paraïna i Peturu hamanai i Juhani: Tàngarukama! hi wànanja. 5 Ka panaunandjaka, pa-tiangu-na padua-ka pa-ngalangu ana ngga-nggàra welingu lai njuda. 6 Tàka i Peturu: Marara mabara nda ningunggu, tàka na maninja lai njungga djiaja na pawua-nggunggau: la ngarana i Jehu Karitu tau Naharitu, hadangu-wa kau laku! hi wànanja. 7 Hi najàpa-ja na lima kawana-na, hi na-pandolaku-ja, ndedi mbàdiku-na màka madua-danjaka da wihina dàngu da kudu kawita-na, 8 ka lumbatu wàna madua-ka pa-ndolaku, hi napangga; ka tama karia-nandjaka daa la uma Ala, ba laku lindjiku-Ii-ndjiku-na ba nawotu-nja i Ala. 9 Mbuu ndàbana na tau ita-madanja ba nalaku ba nawotu-nja i Ala; 10 dàngu datanda-maja ba djiaja njuna na ma-mandapu pakarai hunggu lua la Pindu Manandangu la uma Ala, lalu mbana hangàtaru dàngu maradaku-ha, nu ba tuna nu na rukuna njuna. 11 Ba dàngu jàpana padua-ka lai Peturu dàngu lai Juhani, la-nggungguru hàla-nanjaka na tau lai njuda lua la kawindu, Kawindu Halemangu ba wàdanja, hangàtaru nda uku-danja. Na lii panaungu-na i Peturu. 12 Ba naita-jaka na matuna nu i Peturu ka panii dà-nanjaka na tauka: Oi tau Ihiraïlu, nggikina hii hangàtaru-nja na rukuna jiana, dàngu nggikina hii kanundaru-kama njuma, ba hama tuna ruku mbihama dàngu manundu-ma njuma wiki-maa-jaka nina na tau hi napangga. 13 Na Alada i Ambarahangu, i Ihaku dàngu i Jakupu, na na Alada da bokunda, na-pamanuha-jaka na tauna, na i Jehu, na na papuli-mi dàngu na pa-pahini-mi la hanggana i Pilatu, nu mata ka pahàla-ja ba wàna làti. 14 Tàka njimi pahini-minjaka na Ma-matua dàngu na Ma-kawana, hii karai nija na ma-panggora, puli àru-nggamanja ba wàmi; 15 nu pameti-minjaka na Malonda, na pingi luri, tàka i Ala duna hi na-pahada-nja welingu la mameti-ka, djiaja nuna-duka na pa-hakahii-ma njuma. 16 Paraï ruku waija na tamuna, djiaja na tamu-dunaka na ma-pamàka-ja jiana na tau na paita-mi, na patanda-mi; wua, djiaja na pawai na paraïna Njuna-maka ni na ma-pa-hajandalu hàmuja nàhu la hanggami mbuu ndàbami. 17 Nàhu njuna angu dedi, pi-manggunja duku ba ruku nda pingumi hi timi nu hama tuna da ma-pangora-mikadu; 18 na njuna ba tuna, palundu wa-du-nanjaka i Ala na hupu lima kawai la ngaruda da wunangu dangu, na ruku pàdangu-na majila na Karitu-na. 19 Djia-duja màtawa kai pa-ndjilungu kai pa-mbelingu, ka da-podahungu da ndjalami, 20 ka natàka-wa na rehi hangilu welingu la hanggana i Miri, dàngu ka na-palewa-ja na Karitu, i Jehu, na pa-patunggungu-kai welingu kandaina. 21 Njuna nanggepi-duja bàdi awangu, lupa tomaja na rehi pahàmu belija mbuu ndàbana na maninja-ka, hama tuna na hupu luna i Ala la ngaruda da wunangu matua-naka weli àmangu. 22 Ba lii-ma-nanjaka i Muha la bokunda: Napa na-pahada-manggai duna paraïna i Miri na Alami, wunangu welingu la ha-paangu-mi paluhu hama tuna njungga jia, màtawa lai Njuna kai patingi hàlanja mbuu ndàbana djàka ngga-nggàra wànanggai; 23 taï djàka nggamu na manda patingi-nja nuna na wunangu, djia-dujaka hi pamolu-nja welingu la bandjaru, ba wàna. 24 Hamanai mbuu ndàbada da wunangu-ka, piti welingu lai Hamuilu lupa da ma-pa-malamiringu-ka, djàka pi-piraja na mambàda panii, bobaru weü-ma-danjaka na rukuna na handàni nàhu. 25 Njimi na ana-ma-danggaika nuda da wunangu, dàngu ana ndjandjimakaika, hama tuna ba na-pandjandji dàndja da bokunda i Ala: La wàlamu njumu taï, djia-jaka na pa-màndjaku wàna na kabihu danguka la pa-nggubulu awangu, ba wànanja i Ambarahangu. 26 Njimi-maka pa-mangilu-na i Ala ba na-pahada-nggainja i Jehu, na tauna, hi na-paràhanggainja la pa-pamàndjaku-kai, ba na-pakabeli-kai welingu la akatu-mi haàtu-haàtu, hi wànandja.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 4

I Peturu dàngu i Juhani la hangga Bata Bokulu 1 Ba talànga panii da-danjaka na tau, ndjuu-dandjaka paraï da ratu pangora, na ngora manggangu la uma Ala dàngu tau Handuki, 2 malara nda ukuha da etida, ba da-papeka tudanja nu na tau dangu, ba da-pakada-nja ba lai Jehuja na hada belingu welingu la mameti. 3 Ka palua-dandjaka lima, hi dapàtu-ha lundu waihangu-na, nu ba rudunguma- nanjaka. 4 Tàka nadangu na tau na marongu-ja nuna na kareuku na mapawai; hi lupa ningu lima rata-jaka nggubulu-na na mini. 5 Tuna hadangu harii, pauhi-danjaka la Jeruhali da ma-pangora, da ama bokulu dàngu da mapingu huratu ukuda, 6 dàngu màtu-mada i Anahu na Ratu Bokulu, dàngu i Kajapahu, i Juhani, i Ihikandaru dàngu na ngara kalembi-naka na ratu bokulu. 7 Ba da-pandolaku-haka da pa-pahurungu la padua, kandà-haru-dandjaka: Nggàra mbiha-jaka dàngu nggàra tamu-jaka na pawàmi ba timi nu? wàdandja. 8 Tunaka nu ba mbinu-mananja i Peturu parama i Ngahu Matua, ka hema-du-nandjaka: Oi ma-pangora dàngu ama bokulu Ihiraïlu-ka, 9 toma tuna nàhu bai kandàharu-kama jia, ruku pinguma la tau mahidu kiri hàmu wànguna, 10 mata kai pinja mbuu ndàbami hamanai na tau Ihiraïlu-ka, ruku tamuna i Jehu Karitu tau Naharitu-maka, na pa-harika-mi tàka na pa-pahada belina i Ala welingu la màmeti-ka, ruku tamuna Njuna-maka jiana na tau hi na-ndolaku dàngu hàmungu la hanggami. 11 Djia-majaka Njuna i Jehu, na watu pa-paaka-mi njimi tukangu, nàhu duna watu tunggulu-jaka. 12 Na mànangu nda hili ninguapa la haàtu, ba nda ninguapa la pa-nggubulu awangu hili hau tamu na pa-wuangu-ja na tau, djiaja bàdi na pa-mànangu wànda, hi wànandja. 13 Ba daita-haka toru mbeni etida i Peturu dàngu Juhani, dàngu ba pi-madandjaka ba nda tau pingu huratu-ha, dàngu ba tau tuda nua, hangàtaru hàla-danjaka; ka tanda madua-dandjaka jia nana ba anguna i Jehuha. 14 Dàngu ba ita-ma-danjaka na tau na mahàmu ba na-ndolaku pera dàndja, ka nda ningupa ngia pawàhi-dandja. 15 Ba da-paràha-ndjaka paluhu welingu la Batangu, pa-hama-ngu-danjaka dàngga anguda: 16 Nggikina wàndandja-ka bàdi jiada da tau? Maa ba tanda ma-palànga-tàkangumajaka na matumbu rukuda njuda, ita hàla-mananja tauka na ma-ngiangu la Jeruhali, nda peku pahinia-ndanjapa. 17 Tàka ka àmbu lalu hamboka-na la tau, màtawa ka ta-nggà-nggaiu-ha ka àmbu dahili panii wa-dunjapa djiapa la haàtu-kadu na rukuna nuna na tamu, wàdaka. 18 Ba dapaau beli-ndjaka patama, ràndi-dandjaka: Mata ndo-kungu-ma, àmbi hili panii-japa na rukuna dàngu àmbi hili papeka wànjapa na tamuna i Jehu, wàdandja. 19 Tàka dahema i Peturu àda i Juhani: Patanda wiki-minja-kawa, djàka ma-paàndangu-duja la hanggana i Ala, ba marihi patundu ninggai njimi welingu lai Njuna; 20 njuma duma nda djia peku màtangua-mapa la papanii-ja na pambàda ngitama dàngu na pambàda ronguma, hi wàdandja. 21 Ba dahili kabàli-haka, puli-dandjaka, ba nda dahunggu-dupa anda pa-padjàra wàdandja, paraï pa-mangàdatu-nja na tau dangu; maa ba nawotu hàla-dunja i Ala rukuna nuna nu na matumbu; 22 maa na tau ngia patungu tanda mbiha hi kiri hàmuna, ba mbàda ningu patu kambulu ndau rihi-manaka. Na hamajangu-na na kabungguru. 23 Ba dapuli-ndjaka, beli-danjaka la anguda, hi da-palara hàlandja da papanii-dandja paraï da ratu pangora dàngu da ama bokulu-ka. 24 Ba darongu-jaka na matuna nu, handàka tungu madua-daka luda lai Ala: Dou Miri mbulu, Njumu ma-padika-nja na awangu, na tana, na tehiku hamanai na ihi-naka; 25 na mambàda panii rukuna i Ngahu Matua la ngaruna na bokuma i Ndautu atamu: Nggikina na tau hangàdangu hi na-pakanggupuku dàngu na kabihu dangu hi na-panga da-ngu manda lingu? 26 Na maràmba-maràmba-ka la pinu tana na-hadangu ndà-ba, dàngu na ma-pangora-pangora-ka na-pauhi hala, la parawaku-ja i Miri hamanai na Paburi-na, ba wàna. 27 Maa ba tuba-mananja pauhi-ma-danjaka nàhu jiahu la paraïngu, i Harondi àda i Pilatu, dàngu na tau hangàdangu, hamanai na tau Ihiraïlu-ka, la pa-rawaku-ja i Jehu tau matua-mu, na pambàda burimu, 28 ka palundu wa-du-danjaka na hupu liimu na pa-lakunda wàmu lima, mata ka tuna nu ba wàmu welingu kandaina. 29 Tàka nàhu, dou Miri, hamata àru-jawa na pa-kabàli-da, dàngu mata àruwa jiada da atamu ka datoru mbeni papeka-ja na pulumu, 30 kau padjola-nja na lima mbihamu la pa-pamàlaru mahidu, dàngu la pa-patumbu tanda pa-hangàtarungu, rukuna na tamuna i Jehu na tau matua-mu, wàdaka. 31 Ba talànga hamajangu-daka nu, nggàduku madua-nanjaka na ngia pa-pauhi-da, mbuu ndàbada mbinu hàla-nandjaka i Ngahu Matua, hi datoru mbeni papanii-ja na puluna i Ala. Na paotu-na na kabungguru. 32 Mbuu ndàbana na tau na malua-ja la papawai, hau eti hau hamangu-aha, nda ningua haàtu maningu ma-ningungu, ma-ngu-manggui duku na mawàna, maràngga mangu hala bia-d and ja. 33 àtalu nda uku-hapa da pa-pahurungu la pa-hakahü-nja na ruku hadangu-na i Miri Jehu; dàngu nda nadjaru-na na hàmu-nandja eti mbuu ndàbada paraï tau. 34 Ba nda ningua haàtu anguda njuda maningu ma-ndjakangu; nadu djàka piraja na maningu tanangu na maningu umangu, ba dadangga-dundja, tàka da wilida da padangga-da 35 hi da-bàndjalu-ha la wihida da pa-pahurungu, hi da-paberi-paberi-nja na tau, tutu mandjaka-nja haàtu-haàtu. 36 Hama tuna i Juhupu, na pa-pangara-da Mbaranamba paraï da pa-pahurungu, djàka hilunja: ana ma-panggaüru, wàna, tau Lewi welingu la Kipuru-ja. 37 njuna ninja na wokana, nadangga-nja hi nangàndi-ha da wilina hi na-bàndjalu-ha la wihida da pa-pahurungu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 5

Na rukuna i Anania dàngu i Hapira. 1 Tàka ninjai na haàtu, Anania-ja tamuna, dàngu i Hapira papaha-na, na ma-danggangu manguna; 2 nakàpi-ndja hawiangu da wilina, pahama pi-madanja dàngu papaha-na,hi nangàndi-ha nuda hawiangu, hi na-bàndjalu-ha la wihida da pa-pahurungu. 3 Tàka i Peturu: Ha Anania, nggikina hi nahulu-nja paraïna i kambàliku na etimu, hu kambàliku-nja i Ngahu Matua, bau kàpindja hawiangu da wilina nuna na tana? 4 Làti ba ndedi padangga-nja, nda mangu-munja? Tàka bau hàlai padangga-nja, nuda wilina nda papimu njumuha? Nggikina hi djia tu bia-munja na matuna nu daa la etimu? Nda kambàlikungu-munja taua, i Ala na, hi wànanja. 5 Ba narongu-jaka nuna na kareuku i Anania, mbàngi wàna madua-ka, mbota madua-nanjaka. Ka tàka-nanjaka mangàdatu lànga-tàka na tauka na marongu-ja. 6 Ka hadangu-danjaka da bidi mini, hi da-pajubuhu-nja, hi dadanda-nja la hambeli, hi datani-nja. 7 Tunaka nu pa-làngangu-kika taïlu mbua ndjàmu, tama-na-njaika na papaha-na, dàngu nda pinanja nu na matumbu kawai. 8 Nanapa-ja i Peturu: Mala paniingga, djia-majaka ba tungu jia wilina na tana bai dangganja? hi wànanja. Nanapa-ja nuna na kawini: Wua, tuda nudu, hi wàna. 9 Nanapa-ja i Peturu: Ka nggikina dimi hii pa-hamangu pàku la pakama-nja na Ngahuna i Miri? Tàngaru, da wihida da maweli patani-nja na leimu nindjaka la ngaru pindu, njumu na danda madua-danggauika dumu la hambeli, hi wàna. 10 Ka hàngu mbàngi wàna madua-ka la wihina i Peturu, mbota madua-nanjaka. Ka tama-danjaka da bidi mini, mbàda meti-naka ba datàka-nja, hi dadanda-nja la hambeli, hi datani-nja la lihina na leina. 11 Ka tàka-nanjaka mangàdatu lànga-tàka na kabungguru hamanai na tauka na marongu-ja na rukuna nuna. Da tanda dàngu da pa-hangàtarungu. 12 Dangu tanda mbiha dàngu pa-hangàtarungu matumbu la mbabu tau dangu ruku limada da pa-pahurungu. Mbuu ndàbada pahama eti-madanja ba da-pauhi la kawindu Halemangu. 13 Na tau hawiangu nda ningu haàtu matoru mbeni pa-pako-rungu wikina lai njuda, ba tembi nda uku-nandja paraï tauka. 14 Ba tuna manaü bondja-maa-nandja tau mapawai lai Miri, dangu lànga-tàka mini kawini, 15 hi lupa naluhu ngàndimbu mahidu hu lua la ngarangia na tau, la ngga-nggala la to-topuha na-bàndjalu niha, ka pekuna djàka nàhunja i Peturu, ningu-manguka duna ma-hanggà-nangu mili ninu-ana ba wàda. 16 Màlamai na tauka welingu la paraï-paraïngu ma-winggiru-nja la Jeruhali, nandjungu hala ba nangàndi mahidu dàngu pa-huruku wàndi akatu, mbuu ndàbada pa-pamàlaru hàla-maha. Da pa-pahurungu la hangga Bata Bokulu. 17 Ka hadangu-nanjaka na Ratu Bokulu lupa da angu-naka, da kalibaru Handuki ba wàdandja, mbumbaru-nanjaka na makaraü la etida, 18 hi da-palua-ndja lima da pa-pahurungu, hi da-panàngga-ndja la uma kapàtangu. 19 Tàka nu la rudungu na papalewa-na i Miri, hi na-bunggahu-ja na pindu uma kapàtangu, hi na-karia-ndja la hambeli: 20 Ilaku-wa kai ndolaku la uma Ala, kai panii hàlaja la tauka jiana na pulu paluri wàngu, hi wànandja. 21 Ba darongu-jaka na matuna nu, la mbaru-mbaru tama-da-njaka la uma Ala, hi da-papekangu. Ka mai-nanjaka na Ratu Bokulu dàngu da angu-naka, hi napaau-nja na Ma-batangu la pa-pauhi, mbuu ndàbana na ama bokulu Ihiraïlu-ka, hi da-paràhangu tau la uma kapàtangu palua papiti-ha da pa-pahurungu. 22 Ba datàka-ka da pa-paràha-da, ka nda datoma-ndjapa daa la uma kapàtangu, hi dabeli papanii: 23 Ba matàka-nja na uma kapàtangu, pakuhi paha-hàmungu-maja làti, hamanai da madai ndolaku-madanja lua la ngaru pindu ngaru pinduka, tàka ma-bunggahu-jaka, nda ningu ndokupa haàtu daa paita-ma, hi wàda. 24 Narongu-jaka nuna paraï na ngora manggangu la uma Ala, dàngu da ratu pangora-ka, hondaru wàda biaka, hi nggikina-ka njuna taï ba wàda. 25 Ka tàka-nanjaka na haàtu na mapanii-ndja: Tàngaru-ka, da tau pa-patama-mi la uma kapàtangu, ndolaku bia-danja daa la uma Ala, ba da-papekangu tau, wàna. 26 Ka lua-nanjaka na ngora manggangu dàngu da tauna, hi da-karia-ndja da pa-pahurungu, na njuna nda dawàngu pa-runggatu-ha, ba da-mangàdatu napa na-pindjalu-dunda watu paraï tau ba wàda; 27 ba da-karia-ndjaka, ngàndi-dandjaka la hangga Ma-batangu, tàka na Ratu Bokulu hi na-kandàharu-ha: 28 Ka ni ba mabaka làngata- tàka-madu-kaika: Àmbi hili papeka wa-dunjapa jiana na tamu hi wàmanggai wàngguka? Tàka nàhu ipakada hàla-njaka la Jeruhali na lii pa-pekangu-mi; la etimi i-padukumbu-nggamanja na riana nuna na tau, hi wànandja. 29 Tàka nahema i Peturu dàngu da pa-pahurungu-ka: Narihi pa-tundungu lai Ala bàdi na tau welingu la anguna. 30 Na Alada da bokunda, na-pahada beli-njaka i Jehu, na pa-pameti-mi bai wàngu pa-tiwalu-nja la ai; 31 djia-dujaka na pa-padjangga wàna lima kawana-na i Ala, mata ka Ma-pangora-ja dàngu ka Ma-pamànangu-ja ba wàna, ka peku wua-nanja na tau Ihiraïlu pa-pandjilungu wàngu dàngu pa-djàmangu wàngu ndjala. 32 Tàka njumaka matanggu hakahii-nja na rukuna nuna, hamanai i Ngahu Matua na pawua-nanja i Ala na tauka na ma-patundungu lai Njuna, hi wàna. 33 Ba darongu-jaka nuna, mbumbaru-nanjaka na makaraü la etida, mata ka pameti-ha da pa-pahurungu wàda-maka. 34 Tàka nu la Batangu ninja na mini Parihi, Nggamalelu-ja tamuna, mapingu ukuja, natembi hàlaja tauka; hadangu-nanjaka, paluhu-ha kadiru la hambeli hawutu da tau hi wàna. 35 Ka panii-du-nanjaka la Ma-batangu: Oi tau Ihiraïlu, pa-tandangu pàku wikimi djàka nggikina wàmindja jiada da tau! 36 Amangu ba ndedi tuna nàhu, mbàda hadangu-manaka i Taïdahu na mapeka hau minina, hi lupa ningu tau patu ngahuja na ma-karitaku lai njuna; tàka ba pameti-jaka, paiha-ihangu madua-nanjaka mbuu ndàbana na makiku-nja, nda hili nggàra ehia. 37 Ba taliu-naka njuna, hadangu-nanjai i Junda mini Nggalilia, ba djia na dihaja na tau; nadangu-maka na tau pa-paànga-na na makiku-nja, tàka djia-madujai na molungu-na, hamanai mbuu ndàbana na makiku-nja hi weharu-ja. 38 Nàhu djia-duja hi wànggunggai, pahia-ndjawa jiada da tau, puli biandja; jiana na pawuku-da dàngu na palumu-da, djàka ma-pawelingu la tau biaja, djiangu-ma duna nata weharu; 39 tàka djàka ma-pawelingu lai Alaja, ndai màkaa pa-weharu-ja, àmbu djia-jaka taï hama papa-minja i Ala-duka, wànandja. 40 Pajai hàla-nanjaka na Ma-batangu la paniina njuna. Hàlaka paau-dandjaka da pa-pahurungu hi dandendi-ha dàngu hi dahiri-ndja la pahili panii wànja na tamuna i Jehu, tunaka nu ka puli-dandjaka. 41 Ka luhu laku-danjaka welingu la hangga Ma-batangu, mbaha nda ukuha da etida, ba ràka pa-paakangu-ta lumuna na tamuna i Jehu, ba wàda. 42 Nda nimanja na pàndjangu-da hau lodu hau lodu la pa-papekangu la uma Ala dàngu la u-umaka, ba da-pakada-nja na lii mànangu, na rukuna i Jehu ba Karitu-ja.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 6

Na rukuda da tau mapihu da ma-lumungu mamila. 1 Nu pàku ba nabondja-bondjangu-ka padangu na pa-panaungu, pulu-dandjaka da tau Imbarani paraï da mawàngu hilu Nggarika: nggikina da kawini ndonangu-ma njuma hi nda painga biaha patula-ndja hau lodu hau lodu wàda. 2 Tàka da ma-hakambulu madua hi da-pauhi-nja mbuu ndàbana na pa-panaungu: Nda nanggepi-i njuma djàka ma-talarahu-nja na puluna i Ala la papeka-ja paraï pa-lumungu pa-padaüngu pangangu. 3 Djia-duja ha angu dedika, màtawa kai tàngaru tau mapihu lai njimi, tau pa-wotungu, mambinu wàngu manggàna rukuna i Ngahu, ka peku patanggu-mandja la palumu-nja nuna. 4 Tàka njuma màta-nggamaka ka ma-pakindjangu la pa-hamajangu dàngu la palumu-nja na pulungu, wàdaka. 5 Nambuha hàlanja tau nuna na kareuku, ka pindi-dandjaka i Hitipanu, na mambinu wàngu pawai rukuna i Ngahu Matua, lupa i Pilipu, i Perukoru, i Nikanoru, i Timungu, i Paramena dàngu i Nikulaü na matama Pa-jahundi, tau la Atioki. 6 Ka tu-dandjaka la hanggada da pa-pahurungu; tàka njuda ba dahàla-ka pa-hamajangu hi da-patidu-ndja limada. 7 Wu-wuwa-mananja na puluna i Ala, tàka na dihana na ma-kikungu bo-bondjangu-mananja padangu la Jeruhali, nada-ngu-mbu na ratu na ma-tundungu la papawai. Na rukuna i Hitipanu. 8 Tàka i Hitipanu ba mbinu-mananja pa-namungu-na dàngu mbihana i Miri, ka patumbu-du-nandjaka da pa-harigàtaru-ngu dàngu da tanda bokulu la mbabu tau dangu. 9 Ba tuna hadangu-danjaka hawiangu da tau da matama la kalibaru tau Limbarutini, tau Kireni dàngu tau Ihikandaria, hamanai da tau Jahundi welingu la Kilikia dàngu la Ahia, la pa-patara dànja i Hitipanu, 10 na njuna nda dadàdu-nja, ba panii wàngu-nanja pingu rukuna i Ngahu duna. 11 Ka runda-danjaka tau: Marongu-majaka la ngaruna ba nalapi-ja i Muha dàngu i Ala, ba wàdanja. 12 Hi da-konggalu-nja na tau dangu, hamanai da ama bokulu dàngu da mapingu huratu uku, hi da-talandjiru-nja i Hitipanu hi dajàpa-ja, hi dangàndi-ja la hangga Bata Bokulu. 13 Ka pahuru-dandjaka da maputi pulungu: Na tau jiana nda na-pàndjangu ndokuma duna la papulu lapija na pangia matua jiana dàngu na uku; 14 marongu-majaka ba napanii: Napa haromu i Jehu Naharitu ka na-njànggaru-ja jiana na pa-ngiangu dàngu ka na-pandjilu-nja na uku hurika na pa-pakata-nanda i Muha, wàna-maka, wàdanja. 15 Mbuu ndàbada da ma-mandapu la Batangu, da-kandura-ja i Hitipanu, ka ita-danjaka na matana ba djiangu-ma na mata papalewa-ja.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 7

I Hitipanu la hangga Bata Bokulu. 1 Tàka na Ratu Bokulu: Tubana dumu nuna nu? hi wànanja. 2 Nanapa-ja njuna: Oi angu dedi, hamanai ama mbuu ndàbami, pa-tingingu-wa! I Ala na ma-mangundju mena, kawai na-pa-djilikungu wikina la bokunda i Ambarahangu, nu ba la tana Mahupatami-japa, ba ndedi na-ngiangu-pa la Hara-ngu, 3 hi napuru pekanja: Luhuwa welingu la tana la paraïmu, welingu la nua la kalembi-mu, kau laku la tana la paraïngu pa-pangitanggunggau taï, wànanja. 4 Ka luhu-du-nanjaka welingu la tana tau Kahàndingu, hi nandaungu la Harangu. Tàka ba taliu meti-naka na amana, paleli-nanjaka paraïna i Ala lai jiahu, la tana ngia pa-ngia-ngu-mi nàhu. 5 Ba tuna nda nawuaa-nja tana ndumana lai jia, mili ana ha-tàbalu-aka ndiambu, na njuna natura nandjandji-majaka la pa-pamangu-nja jiana na tana lupa na wàla wua-naka dàngu ndedi paana-mbunapa. 6 Na luna i Ala: Haromu na wàla wuamu na-pàlaku-pa la tana tau, hi paata-ja hi na-pamajila-ja lundu patu ngahu ndaungu, 7 tàka napa ku-patanda-nja na bandjaru na maata-ndja, hàlaka hina-duka hi daluhu, hi dalumu ningga la tana lai jiahu, wàna. 8 Nu pakata-nanjaka na huri kàri, na tanda pa-ndjandjingu. Ba na-paana-njaka i Ihaku, kàri-nanjaka la lodu pawalu wàna; tàka i Ihaku paana-nanjaka i Jakupu, tàka i Jakupu paana-nandjaka da boku ha-kambulu madua. 9 Tàka da bokunda bàta-danjaka i Juhupu la Mahiru paral pa-malara-nja eti, na njuna ndutu-mananja duna paraïna i Ala, 10 hi na-butuhu-ja welingu la handuka-nduka-naka, hi nawua-nja manggàna hi lupa nambuha-nja paraïna i Piraü, na hangandji Mahiru; nu wotu-nanjaka la pajàpa-ja na pa-nggubulu tana Mahiru hamanai na kuru uma-naka. 11 Ka tàka-nanjaka na rimbangu la pa-nggubulu tana Mahiru dàngu Kanangu, pa-kariangu-mananja na handuka bokulu, nu ka nda da-ngalangu-pa pangangu da bokunda, 12 Ba narongu-ka i Jakupu ba ningu uhu la Mahiru, paràha-nandjaka da bokunda lai nàhu, la kawunga luada; 13 tàka la pandua wànguda palua, pa-bowangu-nanjaka wikina i Juhupu la anguna paluhu, nu hinaka hi napinja na dedina i Juhupu paraïna i Piraü. 14 Tunaka nu ka pa-ràhangu-nanjaka i Juhupu la papiti-ja i Jakupu amana, lupa da ana umbuku-naka ba ningu tau pihu kambulu malima-ha. 15 Nu papuru wa-dunaka i Jakupu la Mahiru, ka meti-nanjaka dàngu da boku-ndaka; 16 ka ngàndi-nandjaka tau la Hikingu, hi tanindja la reti pakei wàna àmahu i Ambarahangu welingu la anana i Emuru la Hikingu. 17 Tàka ba mareni-ama-naka na rapa pa-tutungu-na na pa-ndjandjingu, na pambàda ndjandjina i Ala lai Ambarahangu, woru bàba-nanjaka na bandjaru la Mahiru; 18 lupa tomaja na hadangu-na na maràmba hau la Mahiru, na manda tandaja i Juhupu. 19 Na hangandji nuna nawàngu pakabai-nja na bandjaru-nda, ba na-pamajila-ha da bokunda, ba na-pambana-ha pawàru-ndja da ana huhuda, ka àmbu da-kalunga wàngu ba wàna. 20 Nu djia-dujaka na padedi wàna i Muha, ba manandangu nda ukuja la hanggana i Miri; taïlu mbua wulana ba radanja la uma amana. 21 Tàka ba wàru-njaka, piti-nanjaka paraï na anana kawini i Piraü, hi na-kabubulu-ja hama tuna na ana wikina. 22 Ka papeta-nanjaka tau i Muha na ngara papi-naka na tau Mahiru, hi na-patahu na ngaruna na limana. 23 Ba natoma-ka patu kambulu na ndauna, tumbu-nanjaka la etina, la palua pa-tadalu-ja na kalembi-na, na ana Ihiraïlu. 24 Ba naita-jaka na haàtu na pa-padjàra, kahiri-du-nanjaka, hi natungu hiluja na madjàra, hi na-pameti-ja na mini Mahiru. 25 Na pa-pangàda-na: dapi-manja duna da angunggu, ba limanggu njunggaka pawàna i Ala la pa-pahàla-ha, wàna làti, ba tuna nda dapianja. 26 Hili hau lodu ba namai, tàka-nandjaka ba talànga pa-nàhaku pàkuda, hi napanau-ndja la pa-papeku: Ha anda, ka ni ba ma-paangu paluhu-madukai, nggikina hii wulu ma-akatu dàngga angumi? hi wànandja. 27 Tàka nuna na mawulu ma-akatu la anguna, na-djukarumaanja: Nggamuka dumu na matukau la paina-ama dàngu la patimbanggama? 28 Mata ka ku-pameti-ja njuna wàmunggai-ka, hama tuna kangeu bau pameti-ja na mini Mahiru? hi wànanja. 29 Ka palai wa maduananjaka na kareuku nuna njuna i Muha, hi nadedi-ja tau pàlaku la tana Mindjangu, lai nu ngala-na-ndjaka da anana mini da madua. 30 Ba pa-làngangu-ka patu kambulu ndaungu, ita-nanjaka na papalewa-na i Miri la maràda telangu la lihina la palindi Hinai daa la wuku kalàla maduru. 31 Ba naita-jaka paraïna i Muha, hangàtaru-nanjaka nuna na pangita-na; tàka ba na-ndàharungu-ka palua pa-tàngaru pahàmu-nja, tungu-nanjaka puluna i Miri: 32 Njungga jia Alada da boku-mungga, Alada i Ambarahangu, i Ihaku dàngu i Jakupu, wànanja. Ka nda-ndànda madua-naka i Muha, nda nahili taraapa pa-tàngaru-ja. 33 Ka panii-nanjaka i Miri: Alindja da halapa la wihimu, nana na tana ngia pa-ndolaku-mu, tana matua-ja. 34 Ita hàmu-ma-nggunjaka na majila-na na taunggu la Mahiru, dàngu kurongumajaka na pangiba-na, ka puru-du-nggu-njaka la pa-butuhu-ha la majila-da; nàhu maikau, mata ka ku-paràha-nja la Mahiru, wànggunggau, hi wànanja. 35 I Muha jiana-maka, na pa-pahini-da: nggamu na matukau la paina-ama dàngu la pa-timbangu, ba wàdanja, njuna-maka na pa-paràha-na i Ala la paina-ama dàngu la pa-pa-marande-ka, ba nandutu-ja paraï na papalewa, na ma-pawuwangu wikina lai njuna la wuku kalàla. 36 Njuna-maka na mairu ngàndiha paluhu, ba na patumbu pa-hangàtarungu dàngu tanda mbiha, la tana Mahiru, la Tehiku Rara dàngu la maràda telangu, patu kambulu ndauna mandaina. 37 I Muha njuna-maka na mapanii-nja na ana Ihiraïlu: Napa na-panada-nggai haàtu wunangu paraïna i Ala welingu la ha-paangu-mi paluhu, hama tuna njungga jia, ba wàna. 38 Njuna-maka nu la bungguru la maràda telangu anguna na papalewa, na mapanii dànja la palindi Hinai, dàngu anguda da boku-ndaka, na ma-kataku-ha da lii luri, ka peku patàka-nandja lai njimi. 39 Tàka da bokunda nda da-patundungu lai njuna, da-djukaru-maanja hi da-putiru hanggangu la Mahiru da etida, 40 hi dapanii-nja i Harungu: Pandoi-nggama marapu matanggu iru ngàndi-kama, djàka djiaja i Muha na ma-karia-nggama welingu la Mahiru, nàhu nda mapi-njapa djàka nggi-nggikina, wàdanja, 41 Nu ka pandoi-danjaka ana kahala hapi, hi dangàndi-nja maraku na marapu, hi danggaüra eti wànja nuna na ruku limada. 42 Ka talurungu-nanjaka i Ala, hi napuli-ndja la palumu-ndja na ma-handaruku la awangu-ka, hama tuna na maninja la huratu-da da wunangu: Oi ihi uma Ihiraïlu, miwotu-nggaka njuna maraku pa-tobungu dàngu pa-mangedjingu, nu ba patu kambulu ndaumi la maràda telangu ai? 43 Nda tuba-nanja bai duku pa-winggiru-nja na maü terana i Moluku, dàngu na marapu-mi na kandunu Ripa-ngu, na da papandoi pangera-mi ka malumu-ndja, ba wàmi? Djia-dujaka haromu hi ku-paleli-nggai làpahu-nja la Mbambilu, ba wàna. 44 Na uma tera ngia paninja na pàti pa-hakahii wàngu ni-manjaka la bokunda la maràda telangu, hama tuna na puluna Njuna na mapanii dànja i Muha: Upandoi-jawa hama tuna na hadana na pambàda ngitamu, ba wànanja. 45 Djia-dujaka na pa-kataku-da da bokunda, na patama ngàndida ba da-kariangu i Juhaku, nu ba nawàhi-ja na tana tau hangàdangu, na pawàngga-na i Ala welingu la hanggada da bokunda, lundu tomaja la ngaruna i Ndautu. 46 Njuna-duka i Ndautu nambuha-nja paraïna i Ala, mata ka ninguki ngia pa-mandapu-na na Alana i Jakupu, ba wàna ba na-kamahingu. 47 Ba tuna i Halemangu-mapa na mawulu-nja umana Njuna. 48 Tàka i Djangga-meha nda na-ngiangua duna la uma pawulu wàngu lima hama tuna na paniina na wunangu: 49 Na awangu kandjàkanggunja, dàka na tana lata wihi-nggunja. Nggiki uma hamangu-jaka nu na uma na pa-wulu-mingga, dàngu nggii pa-ngiangu-jaka nu na ngia pa-hangahu-nggu? 50 Nda ruku lima-nggundjaipa nuda nu mbuu ndàbada? wàna i Miri, ba wàna. 51 Ha njimi ma-tongguru kahuki-mi, panda kàri etimi kahilu-mi; ndibaku mànu-maminja dimi i Ngahu Matua, hama tuna da boku-mi tumbumi njimi. 52 Nggiija na wu-wunangu-ka na panda pa-majila-da da bokumi? Da-pameti-mbuha da mawuna-nja na ruku tàkana na Tau Tàndji, na pa-kaleka-mi, na pa-pameti-mi njimi nàhu. 53 Njimi mambàda ngalanja na uku na pa-pakata-nanggai papalewa, tàka ndai katundu bianja, wànandja. Na metina i Hitipanu. 54 Ba darongu-jaka na matuna nu, kàrangu-danjaka da etida, ba dapangingihinja ngàndu. 55 Tàka i Hitipanu mbinu-mananja Ngahu Matua, na tangara la awangu hi naita-ja na kadjilaku-na i Ala, tàka i Jehu ndola-kuna padua la kawana-na. 56 Tàngaru, kuita-jaka na awangu ba na-tawanggahu, dàngu na Ana tau ba na-ndolaku la kawana-na i Ala, hi wàna. 57 Ka kaoka madua-danjaka ba dawara pako-kodungu, hi dabita-ndja da kahilu-da, hi handàka talandjiru-danja i Hitipanu; 58 hi datuku-nja la hambeli paraïngu, hi da-pindjalu-nja watu. Tàka da maputi pulungu hi da-làbaku-ha da pakida, hi da-bà-ndjalu-ha la wihina na haàtu na bidi mini, i Haulu ba wàdanja. 59 Ka pindjalu-danjaka watu i Hitipanu, nu ba talànga warana lai Miri: Dou Miri Jehu nggepi àruja na ngahunggu, ba wàna. 60 Ka patikananjaka hi nawara pa-wàndingu: Dou Miri, àmbu patanggu àrunja jiana na ndjala lai njuda, wàna. Hàlaka pawàna nu, mahuru-nanjaka.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 8

Na rukuna i Haulu ba na-pamajila-ja na kabungguru. 1 Njuna i Haulu naora-manjaka nu na pameti-ja i Hitipanu. Nu pàku djia-dujaka na tàka-nanja majila bokulu na kabungguru la Jeruhali; ka pa-ihangu hàla-nanjaka mbuu ndàbana la pa-nggubulu tana Jundia dàngu Hamaria, hinggi-lu-da da pa-pahurungu. 2 Tàka hawiangu da ma-manundu, danda-danjaka i Hitipanu, hi datani-nja, hawina nda uku-danja. 3 Ka pa-kadjari-nanjaka na kabungguru paraïna i Haulu, ba natama luhu tama luhu la hau uma hau uma, hi na-binda-ku-ja na mini na kawini, hi napuhi-ja la uma kapàtangu. Na ramada i Pilipu dàngu i Peturu la Hamaria. 4 Mbuu ndàbana na tauka na ma-paihangu, ba nalaku nàhu, pe-pekamananja na lii mànangu. 5 Tàka i Pilipu hi napuru hanggangu la Hamaria, hi na-bo-baru-ja la tau lai nu na rukuna i Karitu. 6 Pahama hàla-mananja na tau la pa-patingi-nja na ngara pa-panii-naka i Pilipu, nu ba darongu-ja dàngu ba dangita-ha da tanda pa-hangàtarungu da pa-patumbu-na. 7 Maa ba nadangu-du na tau na pa-huruku wàndi akatu, ka luhu-danjaka da wàndi hi la-ladada; dangumbui tau kalipa-ru dàngu tau kandjiku pa-pahàmu belina; 8 djia-dujaka hi hawola nda ukuja la paraïngu lai nu. 9 Ninja na tau i Himungu ba wàdanja, mbàda ni mangilu-ma-njaka lai nu la paraïngu, ba napandoi kabeli mata, hi na-pa-hangàtaru hàlaja na tauka la Hamaria, ba napeka rihina. 10 Mbuu ndàbana na anakeda na ma-matua, na-karitaku hala lai njuna: Jiana djia-jaka na mbiha manjola-na i Ala, ba wàda hi wàdanja. 11 Hi na-karitaku na tau lai njuna, ba mandai-manaka ba na-pahangàtaru wànja kabeli mata na tau. 12 Tàka ba dawai-jaka i Pilipu na mapeka-ndja lii mànangu, na rukuna na pahangandji-na i Ala dàngu na tamuna i Jehu Karitu, ka pa-djàmangu-danjaka wikida mini kawini la parunu. 13 I Himungu-ka napawai-mbuka, ba hàlaka pa-parunu-nja, padaingu madua-nanjaka lai Pilipu, hangàtaru hanii bia-naka ba naita-ha da tanda pa-hangàtarungu dàngu da tanda mbiha mendi nu da matumbu. 14 Nu ba darongu-ka da pa-pahurungu la Jeruhali, na rukuna na tau Hamaria ba na-kataku-ja na puluna i Ala, paràha-da-ndjaka i Peturu dàngu i Juhani lai njuda; 15 nu ba datàka-ka, hamaja-danjaka tungguna na tau Hamaria, ka dangala-njai duda i Ngahu Matua ba wàda. 16 Ba ndedi ningu-dupa haàtu ngia papuru-na i Ngahu Matua lai njuda, mbulungu-anapa ba parunu-ndja la tamuna i Miri Jehu. 17 Ba da-padambaku-ndjaka lima paraï da pa-pahurungu, ka ngala-danjaka i Ngahu Matua. 18 Ba naita-jaka paraïna i Himungu, nu ba da-pa-dambakungu lima da pa-pahurungu, ba pa-wuangu wàngu biaja i Ngahu Matua, padjola-nanjaka àmahu. 19 Wua àrunggai duku matungu nu, djàka ningu tau pa-pa-dambakungu lima ka peku ngala-nanja i Ngahu Matua, wàna. 20 Nanapa-ja i Peturu: Umau karia-ndjawa nada da àmahu-mu, bau rekija na pawua-na i Ala pakei wàngu àmahu-ja wàmu bia? 21 Nda ningua njumu tanggumu dàngu kangeha-mu la lii jiana, ba nda natàndji na etimu lai Ala. 22 Pa-ndjilungu-wa kau màtanja jiana na akatu-mu, kamahi-njawa i Miri, napa hi djia lia na djàma-nanja nuna na wini etimu. 23 Ba kuita-kau njumu djiapa bia-kaupa la kapidu paita dàngu la hiru akatu, hi wànanja. 24 Nahema i Himungu: Njimi madua-ka bàdi kai kamahi àrunja i Miri, ka àmbu na-patàka àru-ngganja nuna na paniimu, hi wàna. 25 Ba dahàla-ka pa-hakahii-nja dàngu pa-bobaru-ja na puluna i Miri, beli-danjaka la Jeruhali, nàhu ba dalaku bobaru-ja na lii mànangu la kota-kotaku-na tau Hamaria. Na rukuna na tau Hambahi na pa-parunu-na i Pilipu. 26 Ninja na papalewa-na i Miri na mapanii dànja i Pilipu: Hadangu-wa, la tidu lodu kau laku la ngarangia na mapuru welingu la Jeruhali hanggangu la Nggaha, nuna na ngarangia na-malinggitu, wànanja. 27 Ka hadangunanjaka hi nalaku. Tàngaru, ninjai duna na mini Hambahi, tau bokulu la hanggana i Kandaki, hangandji kawini Hambahi, na makata hàlandja da bandana, maina la Jeruhali pa-hamajangu; 28 nu nu beli-nanjaka; mbaha-nanja padua-ka na huratu-na na wunangu Jahaja, ba na-mandapu dita la kareta-na. 29 Tàka i Ngahu: Lua kau Iihinja, kau hangera-ja nuna na kareta, hi wànanja i Pilipu. 30 Hi na-manjamalu i Pilipu, ka rongu-nanja ba talànga mbaha-nanja na huratu-na na wunangu Jahaja: Mala upinja nana na pambaha-mu? hi wànanja. 31 Nahema njuna: Nggiki hama pi-nggunjaka, djàka nda ningu-madu ma-palara-ngga? hi wàna. Heikau na, kau uhuku pera dàngga, hi wànanja i Pilipu. 32 Nu na pambaha-na daa la huratu, djiaja: Njuna hama tuna na mbimbi na pangàndi parupu, hama tuna na ana mbimbi na ma-kambànga la mangguti-nja, tuna numbu njuna ba nda nawanga-ja na ngaruna. 33 Nu na pawawa tuna nu, na pa-tandangu nda pawàngu-ja lai Njuna, nggamu mapingu papanii-ja na dedina? Na lurina ba pa-padita-jaka welingu la pinu tana, ba wàna. 34 Tàka na ma-katangu banda: Mala nu hi umbu, nggamu mangu rukungu-ka duna na papanii-na jiana na wunangu, ruku wikina njuna-maka, ndia ruku tau hawiangu-ka? hi wàna. 35 Ka wanga-nanjaka na ngaruna i Pilipu, hi na-pakiri welinja na ihina nuna na huratu ba napanii-nja na rukuna i Jehu. 36 Nu ba talànga laku-daka nàhu, tàka-danjaka la maningu wai-ngu, tàka na ma-katangu banda: Tàngaru, nina na wai, mala nu ningupa ma-pabetangu djàka parunu-ngga? hi wàna. 37 Nahema i Pilipu: Djàka weli eti lànga-tàka dumu la papawai, peku-duna, hi wànanja. Nanapa-ja njuna: Kuwaija i Jehu Karitu, ba Ana Alaja, hi wàna. 38 Hi na-paràhangu papàtu-ja na kareta; ka puru-danjaka i Pilipu dàngu na ma-katangu banda la wai, hi na-parunu-nja. 39 Ba dadita-ka welingu la wai, pamuna-nanjaka i Pilipu paraï na Ngahuna i Miri, ka nda naita-japa paraï na ma-katangu banda, ka laku dàngu mbaha etingu-nanjaka. 40 Tàka i Pilipu, hi la Andutu biaja hunggu nija; nàhu ba nalaku, bobaru-mananja na lii mànangu la hau paraï hau paraïngu, hi lupa natàka la Keharia.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 9

Na rukuna i Haulu la Ndamàhiku. (Pa-pahurungu 22:3-16; 26:9-18; Nggal. 1:11-17) 1 Tàka i Haulu ba kajàhuku-na padua-ka la pa-kangàkuku-ndja dàngu la pa-pameti-ha da ma-kikungu lai Miri, lua-nanjaka la Ratu Bokulu, 2 pakarai huratu patàka wàna la uma bungguru la paraï Ndamàhiku, djàka era hungguna tau maliija nuna na ngarangia, mini-jakai kawini-jakai, jàpa hàlaja ka ngàndija la Jeruhali wàna. 3 Nàhu la ngarangia ba na-mareni-njaka la Ndamàhiku, hi djia djilaku wàna bia na ma-kadjilaku welingu la awangu, ba na-panggàbalu-nja. 4 Ka pàngi wàna madua-ka la tana, hi narongu lii: Ha Haulu, Haulu, nggikina hu kehangga? wànanja. 5 Nanapa-ja njuna: O Miri, ka nggamukau na, hi wàna. Tàka i Miri: Njunggadu Jehu, na pakeha-mu. 6 Na njuna hadangu-wa kau tama la paraïngu, lai nu taï ka paniinggau djàka nggàra ulamu bàdi, hi wànanja. 7 Tàka da tau da malaku karia-nja, hondaru wàda biaka, darongu biai ma-kareuku tàka nda ningui tau pangita-da. 8 Ka hadangu-nanjaka i Haulu welingu la tana, tàka ba na-pabula-ndjaka da matana, nda nggàrapa pangita-na, ka londa-danjaka hi datama ngàndija la Ndamàhiku. 9 Taïlu mbua loduna ngalana panda ngita ndoku, hamanai la panda ngangu la panda ngunungu. 10 Lai nu la Ndamàhiku ninja na ma-kikungu, Anania-ja tamuna. Hi napuru pekanja parama i Miri la harii mata: Oi Anania! wànanja. Nanapa-ja njuna: O Miri, jia-dungga, hi wàna. 11 Tàka i Miri: Hadangu-wa kau lua la ngarangia, Anda Kunduhu ba wàdanja, kau paàra-nja la umana i Junda na rukuna i Haulu welingu la Tàruhu; tàngaru, nàhu hamaja-ngu-na padua. 12 Tàka la harii mata ita-ma-nanjaka i Anania ba wàdanja, na matama tomaja hi na-padambaku-nja lima, ka peku ngita belina, wànanja. 13 Nahema i Anania: Dou Miri, nadangu-maka na ngia paro-ngu-nggu, na rukuna na tau nuna, ba nda pi-pira biaja na akatu na majila paraïna njuna la tau matua-mu la Jeruhali; 14 tàka lai jiahu na-ngalangu-maka kuaha welingu la ratu pangora la pahondu hàlaja na tauka na mapawu-nja na tamumu, hi wàna. 15 Tàka nanapa-ja i Miri: Uluawa njuna, njuna duku ba djia-majaka na papindi-nggu, na pawangu la pangàndi-ja na tamunggu la tau hangàdangu, dàngu la maràmba danguka, hamanai la ana Ihiraïlu-mbu. 16 Njungga ku-pangita-manja duku haromu, djàka pi-piraja na majila na paràka papàda-na lumuna na tamunggu, hi wànanja. 17 Ka lua-nanjaka i Anania, hi natama lai nu la uma, hi na-padambaku-nja lima: Ha Haulu angu dedi! i Miri na ma-paràha-ngga, na i Jehu na ma-pa-djilikungu wikina lai njumu la ngarangia bau pamaingu nàmu, màtawa kau ngita beli dàngu ka nambinu-nggau i Ngahu Matua, hi wànanja. 18 Hi djia wàraku wàda bia ba hama haruma-ha welingu la matana i Haulu, ka ngita beli-nanjaka, hi na-hadangu, hi parunu-nja. 19 Ba nahàla-ka pangangu, halangatu beli-nanjaka. Ka ndàdiku dà-nandjaka hau daa lodu da ma-kikungu la Ndamàhiku. Na kawunga ràmana i Haulu la Ndamàhiku dàngu la Jeruhali. 20 Ka hàngu bobaru madua-nanj aka la uma bungguru na rukuna i Jehu ba Ana Alaja. 21 Ka maratangu-nanjaka na tauka na marongu-ja: Ka nda djiaja ni njuna na ma-pambuta hàlaja na tauka na mapawu-nja nuna na tamu la Jeruhali, dàngu ba djia-mbudu-jaka nuna hi kiri maina jiahu, mata ka wakitu-ha ka ngàndiha la ratu pangora, ba wàna làti? wàdaka. 22 Ka paru-rukangu-nanjaka pa-àtalu i Haulu, hi na-pahondaru hàlaja na tau Jahundi na maninja la Ndamàhiku, nu ba nabowa-ja na rukuna i Jehu ba Karitu-ja. 23 Ba hau daanaka na lodu na ma-palàngangu, pa-hamangunanjaka na tau Jahundi la pa-pameti-ja; 24 tàka nuna na kahili-da, na-hamburu-majaka paraïna i Haulu. Ka dai-danjaka rudungu lodu na pindu bokulu, ka peku pameti-ndanja ba wàda. 25 Tàka da ma-kikungu hi dapiti-maaja nu la rudungu hi da-duluru wànja katanga la hambeli kangeli. 26 Ba natàka-ka la Jeruhali, kamangu-nanjaka làti pa-kapuli karia-ndja da ma-kikungu, tàka da-mangàdatu hàlanja, ba nda dawaija njuna ba ma-kikungu-mbuja. 27 Tàka i Mbaranamba hi naangga-ja, hi na-karia-nja la pa-pahurungu, hi na-palara-ndja djàka nggikina na ita-nanja i Miri nàhu la ngarangia, dàngu na panii dànanja paraïna i Miri, hamanai djàka nggikina na toru mbeni etina la pa-bobaru-ja na tamuna i Jehu la Ndamàhiku. 28 Ka ndàdiku-nanjaka lai njuda ba natama luhu la Jeruhali, natoru mbeni wamanja na tamuna i Miri Jehu, 29 ka panii dàngu pa-tajaku dà-nandjaka da tau Jahundi mawàngu hilu Nggarika; djia-dujaka hi dahimbu-nja uku la pa-pameti-ja. 30 Ba dapi-njaka nuna paraï da angu dedi, karia-danjaka la Keharia, hi da-paràha-nja palaku la Tàruhu. 31 Na kabungguru la pa-nggubulu Jundia, Nggalilia dàngu Hamaria, peku hàmu-nanjaka, dàngu manaü màndungu-manaka la pa-manundu lai Miri; dàngu ruku pa-djudju-ngu-na i Ngahu Matua, bo-bondjangu-mananja na danguna. Na pahàmu-nanja i Enia paraïna i Peturu. 32 Tuna handàka ba talànga hàlatu-nanjaka hau mandapu hau mandapu paraïna i Peturu, nalaku liimbundja da tau matua la Linda. 33 Lai nu hunggu-nanjaka na tau, i Enia ba wàdanja, mbàda walu mbua ndaunaka pa-tanulahu la ngia pa-mahuru-na, ba kaliparu-nanja. 34 Tàka i Peturu: Ha Enia, i Jehu Karitu na ma-pahàmu-kau; hadangu-wa kau paloku wiki-munja na ngia pa-mahuru-mu, hi wànanja. Nda hili tiangu, ka hadangu madua-nanjaka. 35 Ka ita-nanjaka njuna paraï tauka na maninja la Linda dàngu la Harongu, hi na-pambelingu hala lai Miri. Na paluri-nanja i Ndoraku paraïna i Peturu. 36 La paraï Jopi ninja na kawini na pa-panaungu, Tambita-ja tamuna, djàka pahilu-nja i Ndoraku wàdanja; njuna dangu nda ukuja na pinguna dàngu na wuangu-na hunggu la anguna. 37 Nu djia pàkujai na hiduna, hi nameti. Ba dahàla-ka paihu-ja, bàndjalu-danjaka la kaheli dita. 38 Tàka ba nda nggii marauna la Linda welingu la Jopi, ka rongu-du-danjaka da pa-panaungu ba ninja lai nu i Peturu, hi da-paràhangu tau madua lai njuna la pa-pamanda-nja: Àmbu endapu àru pamai lai njuma, ba wàdanja. 39 Ka hadangu-nanj aka i Peturu hi nalaku karia-ndja. Ba natàka-ka hei kariadanjaka la kaheli dita, tàka da kawini meti lei ndolaku-da padua-ka la lihina dàngu hiida, hi da-pangita hàlandja da laü da kalembi, da paràma-na i Ndoraku ba ninjapa lai njuda. 40 Tàka i Peturu hi na-paràha hàlanja paluhu la liu, hi na-patika hi na-hamajangu. Ka mbaili-nanjaka na metina: Ha Tambita, hadangu-wa! hi wànanja. Ka pawàla-nandjaka da matana, ba naita-jaka i Peturu, mandapu-nanjaka. 41 Hi na-padjola-nja lima paraïna i Peturu, hi na-pandolaku-ja; ba napaau-ndjaka da tau matua dàngu da kawini ndonangu-ka, pangita-nandjaka na lurina. 42 Ka hamboka hàla-nanjaka na rukuna njuna la ihina la Jopika, hi lupa nadangu na tau na mawaija i Miri. 43 Ka ndàdiku-nanjaka i Peturu hau daa lodu la Jopi, ba natodu ningu la umana i Himungu, tau ndongu manulangu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 10

Na rukuna i Koruneli. 1 Ninjai la paraï Keharia na tau, Koruneli-ja tamuna, na ngora hurundandu la kalibaru Itali; 2 njuna tau manundu-ja, dàngu na-maraku-manja i Ala duna dàngu angu uma-naka; dangu hunggu pawua-na la tau, dàngu nua naingu-mana na hamajangu-na lai Ala. 3 Tuna ba ndjàmu taïlu-jaka la malingu, hi djia harii biada da matana hi naita-ja na papalewa-na i Ala ba natama tomaja: Koruneli! wànanja ba napanii dànja. 4 Na-kandura-jaka nu, mangàdatu nda ukuja: Ka nggàra wàmu miri? hi wànanja. Nanapa-ja njuna: Da hamajangu-mu dàngu da hunggumu, dalundu hàlangu-maka la pa-ngàdangu-na i Ala, 5 nàhu pa-ràhangu-wa tau ka dalua la Jopi, ka da-ngàdalu-ja i Himungu na ma-ngarangu Peturu; 6 njuna toduna la umana i Himungu, na mandongu manulangu, na umana la hingi waraja, hi wànanja. 7 Ba na-munangu-ka na papalewa na mapanii dànja njuna i Koruneli, paau-nandjaka da atana da madua, dàngu haàtu hurundandu manundu, anguda da makàli ni mànundja la hanggana; 8 ba nahàla-ka pa-kaloka hàlanja nuna kawai, paràha-nandjaka la Jopi. 9 Hadangu-ka harii, ba la ngarangia bia-hapa njuda, dàngu mareni-ama-danjaka na paraïngu, hei-nanjaka la uma dita i Peturu, ka ku-hamajangu wàna, nu ba ndjàmu ha-kambulu dua-jaka la tidu lodu. 10 Ka mandjuu-nanjaka hi natiki pangangu; ba talànga paloku-daka pangangu, hi djia kabeli biada da matana; 11 tunaka nu ita-nanjaka na awangu na ma-tawanggahu, tàka hi ninja na mapuru, ba hama hinggi ndobungu-ja, pa-kawuku hàla-maha da kabihu-na ba patuda, hi duluru-nja la tana. 12 Nu daa ni hàlandja da ngara bandaka da ma-kapatu mbu-ngungu wihida dàngu da mabeika la pinu tana, hamanai da ma-hawurungu-ka dita la awangu. 13 Ka tàka-nanjaka kareuku: Peturu, hadangu-wa, rupuwa kau ngangu! wànanja. 14 Nanapa-ja i Peturu: Ndia njuna Miri, ndedi ku-handàkangu-ma duku pangangu maànga dàngu manda hida, hi wàna. 15 Tàka hili tàka-nanjai kareuku, pa-panduangu wàna: Da mahida ba wàna i Ala, àmbu hili panda hidahai dumu njumu, wànanja. 16 Na-pandilu wundangu patuna nu, ka dita beli-nanjaka nuna na hinggi la awangu. 17 Ba talànga hondaru-naka i Peturu, nggàra-jaka njuna na andana na pangita-nggu ba wàna, ni paduandjaka lua da papalewa-na i Koruneli ba da-ndolaku la ngaru pindu, ba da-paàra-nja na umana i Himungu; 18 hi da-paaungu dàngu hi da-paàrangu, napa hi natodu ningu la jiahu i Himungu, na ma-ngarangu Peturu, ba wàda. 19 Tàka ba talànga pata-tanda-nanjaka nu na pangita-na i Peturu, hi napanii-nja paraïna i Ngahu: Tàngaru, nindja da tau madua da mahimbu-kau, 20 hadangu-wa, puru kau laku karia-ndja, àmbu kanodaru-ipa, ba Njunggama ma-paràha-ndja, wànanja. 21 Ka puru toma-nandjaka paraïna i Peturu nuda da pa-paràha-na i Koruneli, hi napanii dàndja: Tàngaru, njunggadu jia pahimbu-mi, nggàraja nu na pamai wàmi, hi wànandja. 22 Napaha njuda: I Koruneli na ngora hurundandu, na tau tàndji na ma-manundu lai Ala, na pawotu hàlana na tau Jahundi, napuru peka-njaka paraïna i Ala la ngaru papalewa-na ma-matua, lua pa-ngàdalu-ja njuna ka namai la umamu, ka peku rongu-munja djàka nggàraja na papanii-na, wànanggau, hi wàdanja. 23 Ka wànda-nandjaka paraïna i Peturu patama, todu pàku hi wànandja. Hadangu harii, hadangunanjaka hi nalaku karia-ndja, nimbundja da pa-panaungu la Jopi da malua karia-nja. 24 Hili hadangu-ika harii, tàka-danjaka la Keharia. Tàka i Koruneli patia-nandja padua-ka, mbàda pauhi hàla-ma-nanjaka na kalembi-na hamanai na arijaa hàmu etina. 25 Tamawa ba wànaka i Peturu, mai-nanjaka pa-hàmburu-ja paraïna i Koruneli, na-patika-ma la wihina ba na-maraku-nja. 26 Tàka i Peturu hi na-djidjiku-nja: Hadangu-kau, njungga jia angunda patauma, hi wànanja. 27 Ba dàngu panii dà-nanjaka nu, tama-nanjaka, ka tàka-nandjaka da tau da ma-pauhi ba hau daada, 28 hi napanii dàndja: Ba pi-duminja na tau Jahundi ba nda hida la pa-panggolu dàngu la pa-pandjuluru dànja na tau hawiangu, ba tuna njungga na-paitanggaka paraïna i Ala ka àmbu ningu haàtu papeka-nggu ànga, papeka-nggu nda hida. 29 Djia-duja hi nda ku-pandia la pamai bai paaungga. Nàhu paàra-nggunggai, djàka nggàraja hi kiri paau-mingga, hi wànandja. 30 Nanapa-ja i Koruneli: La patu moduna, tuna nimaka na lodu ba ndjàmu taïluja la malingu, talànga hamajangu pàkunggu la uma, hi djia ndumuru biana la hangganggu na mini, ba dji-djilada da pakina: 31 Oi Koruneli, na hamajangu-mu na-kataku-majaka, hamanai da hunggumu na-pangàda-mandjaka paraïna i Ala. 32 Djia-duja pa-ràhangu-wa tau la Jopi, papaau-nja i Himungu na ma-ngarangu Peturu; njuna toduna la umana i Himungu, na mandongu manulangu la hingi wara, wànangga. 33 Ka pa-ràhangu madua-nggunjaka tau palua pa-ngàdalu-kau; nàhu hàmu madua-ka ba tàka-munjaka. Jia nggànapu hàla-ma-manjaka la hanggana i Ala, la pa-patingi ndàbanja na hupu luna i Ala lai njumu, wànaka. 34 Ka tungu-nanjaka paniina i Peturu: Lànga-tàka nàhu pi-nggunjaka i Ala ba nda na-tàngaru kaba mata tau; 35 djiapa ka nggii tau-jakadu, djàka nggamu na ma-maraku-nja dàngu na mangguma-nja na matàndji, djiaja duna na pambuha-na Njuna. 36 Djia-dujaka na pulungu na pa-patàka-nanja na ana Ihiraïlu paraïna i Ala, ba na-bobaru-ja na papeku wàngu lai Jehu Karitu, Njuna ba Miri mbuluja. 37 Njimi pi-ma-minjaka na lii na matumbu la pa-nggubulu tana Jundia, piti welingu la Nggalilia, la hambeli pa-runungu na pa-bobaru-na i Juhani; 38 na rukuna i Jehu welingu la Naharitu, djàka nggikina na buri-nanja i Ngahu Matua dàngu mbiha paraïna i Ala, nàhu ba nawena-nja na tana ba na-paitangu hàmuna dàngu ba na-pamàlaru-ja na tau panapu kambàliku, maa ba ni padua-nja i Ala duna lai Njuna. 39 Njuma djia-du-kamaka ma-hakahii-nja nuna mbuu ndàbana na pa-patumbu-naka, la tana tau Jahundi dàngu la Jeruhali; nu ka pameti-du-nanjaka tau, ba wàngu pa-tiwalu-nja la ai. 40 Njuna panada beli-nanjaka paraïna i Ala la lodu patailu wàna, hi na-pahia-nja pa-pa-djilikungu wikina; 41 ndia la ta-taua, mbulungu-ana la matanggu hakahii-nja, papindi weli mulana i Ala, njuma jia, mangangu mangunu dua dànja, taliu hadangu-na welingu la mameti, 42 Ka paràha-du-nanggama-ka pa-bobaru-ja dàngu pa-hakahii-nja, ba Njunaka pa-kawàri-na i Ala la patanggu patanda-nja ngerana na maluri dàngu na mameti-ka. 43 Djiaja Njuna-maka na pa-hakahii-da da wunangu dangu: djàka nggamu na mawaija Njuna djia hi da-djàmangu da ndjalana ruku tamuna Njuna, ba wàda, wànandja. 44 Ba talànga panii-nanjaka nuna paraïna i Peturu, puru-nanjaka i Ngahu Matua lai njuda mbuu ndàbada, na marongu-ja nuna na pulungu. 45 Tàka da mapawai, da ma-kawana-nja na huri kàri, djàka piraja na mamai karia-nja i Peturu, ngàtaru wàda biaka, nu i Ngahu Matua na pawua-na i Miri, ba pa-buringu-mbujaka na tau hangàdangu. 46 Maa darongu-duhaka ba dapanii wàngu hilu hau, dàngu ba da-pabokulu-ja i Ala. Nanapa-ja i Peturu: 47 Pekuna ihu na tau la pahiri-nja na wai, ka àmbu parunu-ndja jiada, jia, da tau da mambàda ngalanja i Ngahu Matua hama tuna njuta ai? hi wàna. 48 Ka pa-ràhangu-nanjaka la pa-parunu-ndja la tamuna i Jehu Karitu. Ka pamanda-danjaka i Peturu, ndàdiku da-kinggama hau daa lodu wàdanja.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 11

Na ndolaku-nanja na pa-runungu-na tau hangàdangu i Peturu la Jeruhali. 1 Nu ka rongu-danjaka da pa-pahurungu hamanai da ma-paangu dedika la Jundia, ba na-kataku-mbujaika na puluna i Ala paraï tau hangàdangu. 2 Ba natàka-ka la Jeruhali i Peturu, pa-tajaku da-danjaka njuna paraï da tau da ma-kawana-nja na huri kàri: 3 Njumu utama-ndjaka umada da manda kàri, dàngu unga dua da-mbundjaka, wàdanja. 4 Ka pakiri-nanjaka i Peturu pa-kadjuruku-nja na rukuna nuna: 5 Njungga ningga la paraï Jopi, hamajangu-nggunja; nu la dalu hariida da matanggu ita-nggunjaka ba hama djiangu hinggi ndobungu-ja na mapuru, pa-kawuku hàla-maha da kabihu-na ba patuda, hi na-dulungu welingu la awangu, natàka totukumangga. 6 Tàka ba ku-kanundaru-jaka, pi-nggunjaka ba kuita-ha da banda da ma-kapatu mbungungu wihi-daka la pinu tana, dàngu da ma-matàmba, da mabei, hamanai da ma-hawuru-ngu dita la awangu. 7 Ka rongunggunjaka na mapanii dàngga: Peturu, hadanguwa, rupuwa kau ngangu, wànangga. 8 Kunapa-ja njungga: Ndia njuna Miri, ndedi ninguma duku maànga dàngu manda hida matama la ngarunggu, hi wànggunja. 9 Tàka nahema na ma-pawelingu la awangu, na pa-nduangu wànguna: Djàka nggaraha da mahida ba wàna i Ala, àmbu hili panda hidahai dumu njumu, hi wànangga. 10 Ba na-pandilu wundangu-ka patuna nu, dita beli hala madua-danjaka la awangu. 11 Tàngaru, nu djia nduruku wàda bia da tau madua haàtu lua la hanamba uma ngia pa-ngiangu-nggu, welida la Keha-ria, pa-paràhangu lai njunggaha. 12 Ka peka-du-nanggaka paraïna i Ngahu: Laku karia-ndjawa, àmbu hondaru-ipa, wànangga. Ka tundudanggaka jiada da angu dedi da manomu, lupa tama-manjaka la umana nuna na tau. 13 Hi napanii-nggamanja djàka nggi-nggikina na ita-nanja na papalewa, ba djia ndumuru bia-naka daa la umana: Pa-ràha-ngu tau la Jopi, pa-ngàdalu-ja i Himungu na ma-ngarangu Peturu, 14 napa njuna ka napanii-nggaunjaka na pulungu na pa-mànangu wàmu njumu dàngu ihi uma-muka, wànanja. 15 Nu ba ku-pakiringu-ka papanii, puru -nanjaka i Ngahu Matua lai njuda, tuna-kaduka lai njuta la kawunga-na. 16 Ka namu-du-nggunjaka na puluna i Miri: I Juhani na-parunungu la wai, tàka njimi napa pa-parunungu-kaika lai Ngahu Matua, ba wàna. 17 Djàka tuna nu na pawua-na i Ala lai njuda, ba nda hili hauna na pawua-na lai njuta, ruku waindanja i Jehu Karitu, nggaakaka duku jia matara pahiri-nja i Ala? hi wànandja. 18 Ba darongu-jaka nuna hàmu-danjaka da etida, hi dawotu-nja i Ala: Djàka tuna nu puli-mbudu-nanjaka na tau hangàdangu parama i Ala la pa-pandjilungu hi peku lurina, hi wàda. Na kawunga kabungguru Karitu la Atioki. 19 Mbuu ndàbana na tau na ma-paihangu paraï paita majila, na matumbu rukuna i Hitipanu, pàlaku-danjaka lundu tàka la Paniki, la Kipuru dàngu la Atioki, na njuna nda da-bobarua-ja nuna na pulungu la ta-tauka, mubulungu-ana la tau Jahundi. 20 Nu la anguda njuda ningumbu tau Kipuru dàngu tau Kireni, ba datàka-ka la Atioki, panii da-dandjaka da tau Nggarika ba da-bobaru-ja na lii mànangu rukuna i Miri Jehu. 21 Tàka na limana i Miri hanii-mana lai njuda, hi lupa nda nadjaru-na na danguna na mapawai, dàngu na ma-pambeli-ngu lai Miri. 22 Nu na rukuda njuda lundungu-nanjaka la kahilu-na na kabungguru la Jeruhali, hi da-paràha-nja i Mbaranamba palua la Atioki. 23 Ba natàka-ka njuna lai nu, dàngu ba naita-jaka na pa-namu-ngu-na i Ala, mbaha-nanjaka na etina, hi napanau-ndja mbuu ndàbada ka peku weli eti lànga-tàkada la pa-karitaku lai Miri. 24 Ba tau hàmu-maja duna i Mbaranamba, dàngu ba mbinumananja i Ngahu Matua dàngu pawai; ka manaü dangu madua-naka na tau na ma-pambelingu lai Miri. 25 Ka lua-nanjaka i Mbaranamba la Tàruhu pahimbu-ja i Haulu. 26 Ba nahunggu-jaka, karia-nanjaka la Atioki. Tuna nu ba hau ndau pa-tumbukungu-da ngalada pa-pauhi dànja na kabungguru, dàngu ba nadangu na tau pa-papeka-da. Lai nuduka la Atioki na ngia pa-kawunga tikija tau Karitu na pa-panaungu. Na tula-nanja la Jeruhali paral Atioki. 27 Nu pàku nu djia-dujaka na puruda da wunangu welingu la Jeruhali la Atioki. 28 Ka hadangu-nanjaka na haàtu na anguda, i Anggambu ba wàdanja, paral rukuna i Ngahu panii-nanjaka: Haromu tàka-nanjaka na rimba bokulu la pa-nggubulu tanaka, wàna. Nu djia-dujaka na matàka na pareta-na na hangandji Kalandiu. 29 Ka pa-hamangu-danjaka da pa-panaungu-ka, tutu ràka pamà-ka-da haàtu-haàtu la pa-pangàndingu patula wàdanja na angu dedi na ma-ngiangu la Jundia; 30 nuna dawa-manja, hi da-pangàndi-ndja da ama-bokulu la limada i Mbaranamba dàngu i Haulu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 12

Na majila-na na kabungguru la Jeruhali. 1 Nu pàkui djia-dujaka na palua-nanja lima hawiangu na tau ka kabungguru paraïna i Harondi, ba na-pamajila-ja. 2 Hi na-pameti wànja hapanda i Jakupu, anguna paluhu i Juhani. 3 Ba naita-jaka ora-nanja nuna paral tau Jahundi, pa-rukangu madua-nanjaka, hi najàpa-mbuja i Peturu. Nu lodu kambamba nda patai wolungu-ja. 4 Ba najàpa-jaka puhi-nanjaka la uma kapàtangu, hi na-paka-tanja la hurundandu ba pambatu patuja na ma-pandàki-pandàkingu la padaija, napa la hambeli remi Paha ka ngàndija la hangga tau dangu wàna làti. 5 Ka djiapa-jaka i Peturu ba pàtuja daa la uma kapàtangu, na njuna na kabungguru hamaja mànu-nanja padua ngerana njuna lai Miri. 6 Tunaka nu ka ngàndi-jawa la hangga ba wànaka i Harondi, nu la rudungu mahuru-na padua-ka i Peturu la pahiku hurundandu madua, ba dàngu hondu-danja nggili bàhi dua walangu, tàka da madai dai-madanja na uma kapàtangu la ngaru pindu. 7 Hi djia ndumuru wàna bia na papalewa-na i Miri la lihina, ka hambila-nanjaka daa la kurungu, hi natàmbu-nja na karaha-na i Peturu ba nabengi-nja: Hada pa-renggangu! wànanja. Ka wàraku wàda madua-ka da nggili bàhi welingu la limana. 8 Tàka na papalewa: Borungu-wa, tuha da halapa-mu! hi wànanja. Hi nanundju-ja nuna. Hàlaika: Ringgija na hi-nggimu, kikungga! hi wànanja. 9 Ka luhu karia-nanjaka hu lua la hambeli, dàngu nda pinanja palàngatàkangu- na ba tunanja nu paraï papalewa, la etina itangu-nggunja paita-nggu wàna bia. 10 Ba na-làpahu-ndjaka da madai la ngaba dàngu da ndàkidai, tàka-danjaka lua la pindu bàhi na ma-hanggangu la paraïngu; ka bunggahu wàna madua-ka na pindu ba nabowa-ndja njuda. Ka luhu-danjaka, ba da-pànggatu-jaka na hau kandji-litu, hi djia munangu biana na papalewa welingu la matana. 11 Ka pàdangu-nanjaka wikina i Peturu: Nàhu pi palànga-tàka-nggunjaka ba na-paràha-nja na papalewa-na paraïna i Miri, la pa-pahàla belika welingu la limana i Harondi, dàngu welingu la pawuku etida da tau Jahundi-ka, hi wàna. 12 Ba na-pangàda hàla-njaka nu, laku-nanjaka la umana i Maria, inana i Juhani na ma-ngarangu Màruku, lai nu pauhi dangu-mananja na tau la pa-hamajangu. 13 Ba natundu-njaka na pindu bokulu njuna i Peturu, ka mai-nanjaka na anakeda ata kawini, i Rondi ba wàdanja, la pa-patingingu; 14 tàka ba natanda-jaka na nggoruna i Peturu, ka nda natoma-pa la pa-bunggahu-ja na pindu paraï panggaüru na etina, palai tama-maa-nanja la papanii, ninjaka lua i Peturu la ngaru pindu ba wàna. 15 Napaha njuda: Katoba-munja? hi wàdanja. Tàka nda na-ngàdu-mai duna, tuba ni lànga-tàka-manja wàna. Napaha njuda: Djiaja na katua-na duna, hi wàdanja. 16 Tàka i Peturu pa-nuangu-mananjai duna la pa-katókuku; ba da-bunggahu-njaka pindu, ka ita-danjaka, ngàtaru wàda biaka. 17 Ba napamaü wàndjaka lima ka da-kamàndalu ba wàna, ka palara-nandjaka djàka nggikina na paluhu-nanja paraïna i Miri welingu la uma kapàtangu, dàngu: Peka-njawa nuna i Jakupu hamanai da angu dedika, hi wàna. Tunaka nu luhu-nanjaka hi nalaku la hau pa-ngiangu. 18 Ba na-waihangu-ka, pariu raüngu nda ukuha da hurundandu, hi nggi-nggikina-ka njuna na rukuna i Peturu ba wàda. Na metina i Harondi. 19 Ba nahimbu-jaka i Peturu paraïna i Harondi, ba nda nahu-nggu-japa, mangindjiru-nandjaka da madai, hi na-parà-hangu pa-pameti-ha. Ka hadangu-nanjaka i Harondi welingu la tana Jundia, hi nalaku la Keharia, hi na-engangu ningu. 20 Njuna i Harondi nda uku karaü-nandja eti na Huru dàngu na Hindungu; tàka njuda duda hi pa-hamangu-maa-danja pa-hurungu, ba da-huruku mangilu-jaka i Mbalatuhu, na tau la hangga hangandji, hi da-pamanda-nja la pa-papeku, ba la tanana njunadu na hangandji ngia pa-monungu ni-nguda pangangu. 21 Tuna la hauna lodu, wotu-nandjaka da paki hangandji-na i Harondi, hi na-mandapu la kandjàka timbangu, hi namangu patungu kareuku-na lai njuda. 22 Ka kajaka-nanjaka na tau: Jiana lii ndewa-jaka, nda lii tauaja, wàdanja. 23 Ndedi mbàdiku ndokuna palu madua-nanjaka paraï papalewa-na i Miri njuna i Harondi, maa ba nda na-palua-dunja na wotungu lai Miri. Ka nga-nanjaka kataru, meti-nanjaka. 24 Wu-wuwa-mananja na puluna i Miri, bondja-bondjangumananja padangu na mapawai. 25 Tàka beli-danjaka i Mbaranamba dàngu i Haulu welingu la Jeruhali, nu ba da-pandjapu-jaka na palumu-da, hi da-karia-mbunja i Juhani na ma-ngarangu Màruku.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 13

Na kawunga lakuda pa-bobaru-ja na lii mànangu i Mbaranamba dàngu i Paulu. Na tàkada la Kipuru. 1 Nu la kabungguru la Atioki, nindja da wunangu dàngu da ngguru, na: i Mbaranamba, i Hamiungu na ma-ngarangu Ni-nggaru, i Lukiu tau Kireni, i Manahingu angu duangu-na huhu i Harondi, maràmba hahupu tana, dàngu i Haulu. 2 Ba talànga lumu-danjaka i Miri ba darotu wikida, tàka i Ngahu Matua: Kawàri-nggandja i Mbaranamba dàngu i Haulu, ka peku ràma-danja na parama papaau wànggundja, hi wàna. 3 Ka rotu-danjaka wikida ba da-hamajangu, hi damangu pa-patidu-ndja lima i Haulu dàngu i Mbaranamba, hi dapuli-ndja palaku. 4 Na ba na-paràha-ndjaka paraïna i Ngahu Matua, hi da-ka-mburungu la Halukia, welingu lai nu hi dapala la Kipuru. 5 Ba datàka-ka la Halamihu, bobaru-danjaka na puluna i Ala la uma bunggu uma bungguru tau Jahundi-ka; tàka i Juhani da-karia-mbunj a ka na-pambapa dànda ba wàda. 6 Ba da-hàlatu hàla-jaka nuna na nuha, tàka-danjaka la Papu-hu, lai nu hunggu-danjaka na tau kabeli mata, wunangu kabàli-ja, tau Jahundi-ja, Mbara Jehuja tamuna; 7 njuna ninja lai Haranggiu Paulu, tau manggàna, na ma-pareta lai nu. Ka paau-nandjaka i Mbaranamba dangu i Haulu, ka tarongu-ja na puluna i Ala wàna. 8 Tàka i Elima, na mapingu kabeli mata (tuna nu djàka hilunja na tamuna), na-rawaku-ha njuda, ka kuwihu belija na ma-pareta ka àmbu napawai ba wàna. 9 Ka ndia-dupa i Haulu, i Paulu ba wàda-mbunja, ba mbinu-mananja Ngahu Matua, hi na-kandura-ja: 10 Ha njumu ma-hulungu wàngu kambàliku dàngu akatu, anana i kambàliku, papana na ngara matàndji-ka! Ndedi upàndjangu-mapa dumu la pa-pandjingu ndjànganja na ngarangia-na i Miri na matàndji? 11 Kau tàngaru, nàhu na limana i Miri-maka na mapapa-nggau, na taï poki-munjaka, hi nda pira mbua lodu biamu ba ndau ngita mata lodu, hi wànanja. Ndedi mbàdiku-na tàka madua-nanjaka kandjidingu kapàtangu, hi dàmangu-dàma-ngu bia-naka ba nahimbu tau malonda-ja. 12 Ba naita-jaka na matuna nu na ma-pareta, pawai-nanjaka, dàngu hangàtaru nda uku-nanja na lii panaungu-na i Miri. I Paulu la Atioki la tana Pihindia. 13 Ka pa-lirungu-nanjaka i Paulu dàngu da karia-naka welingu la Papuhu hi datàka la Paringga la tana Papilia; tàka i Juhani kawàri-nanjaka hi nabeli la Jeruhali. 14 Ka laku pa-ngalangu-danjaka welingu la Paringga, hi datàka la Atioki la tana Pihindia; la lodu hangahu tama-danjaka la uma bungguru, hi da-uhuku. 15 Ba dahàla-ka pambaha-ha da uku dàngu da huratu wunangu, tàka da ama bokulu la uma bungguru paràha-dandjaka tau da pa-pahurungu: Angu dedi, djàka ningu hiana ana papa-nau wàminja jiana na tau, paniiwa, wàmindja, wàdandja. 16 Ka hadangu-nanjaka i Paulu, hi na-pawiliku-ndja lima: Oi tau Ihiraïlu, dàngu njimi ma-manundu lai Ala, pa-tingingu-wa! 17 Na Alana jiana na tau Ihiraïlu napindi-haka da bokunda, hi na-djidjiku-nja na bandjaru-nda ba djiaja na pàlaku-da la tana Mahiru, hi naluhu ngàndi wàndja lima mbihana weli nàmungu. 18 Ningu patu kambulu ndauna ngalana pa-muluru-ndja eti na huri-daka nu la maràda telangu. 19 Ba nahàla-ka pa-palàru-ja na pihu mbua kabihu la tana Kana-ngu, patunggu-patunggu-nanjaka na tanada, ningu patu ngahu lima kambulu ndauna mandaina. 20 Hàlaka nu tu-nandjaka ma-patandangu, hi lupa tomaja i Hamuilu na wunangu. 21 Nu ba tunaka nu karai-danjaka hangandji, hi nawua-ndja paraïna i Ala i Haulu anana i Kihu, kabihu Mbenjamingu, patu kambulu ndauna mandaina. 22 Ba na-pukalu-jaka njuna paraïna i Ala, pahada-du-nanjaka i Ndautu la pahangandji-ndja; na djia-dujaka na palana i Ala: Hunggu-nggunjaka i Ndautu anana i Ihai na maliija na etinggu, njunaka haromu na mawa hàlanja na pambuha-nggu, ba wàna. 23 Nu welingu la wàlana njuna-duka hi na-patàka-nja na Ihiraïlu paraïna i Ala i Jehu Ma-pamànangu hama tuna na pandjandji-na. 24 Nu ba ndedi natàka-pa mbàda bobaru mangilu-ma-nanjaka na tau Ihiraïlu paraïna i Juhani na rukuna na parunu pa-ndjilungu. 25 Tàka ba talànga palundunanjaka duna na wai ngerana i Juhani, panii-du-nanjaka: Njungga jia nggamuja wàmingga? Njungga duku nda djiaaka Njuna, nàmunja-pa duna la taliu-nggu, njungga jia nda ràka djiaaka mangguli-ha da halapa la wihina, wàna. 26 Angu dedi, ana umbuku-na i Ambarahangu, dàngu njimi hiana ma-manundu lai Ala, lai njutaka na ngia pa-pa-ngàndingu-ja jiana na lii mànangu. 27 Nadu na ma-mandapu-nja la Jeruhali hamanai da ma-pangora- daka nda datandaa-ja Njuna, djia-dujaka hi dapuha-ja, nu palundu wa-du-danjaka na puluda da wunangu-ka, na pambaha-da hau lodu hangahu hau lodu hangahu. 28 Djiapa ka nda dahunggu-kadu latana, ràka pa-pameti wànguja, tàka djia-maja na karuhi-danja i Pilatu mata ka pameti-ja ba wàda. 29 Ba da-palundu hàla-njaka mbuu ndàbana na pa-huratu na rukuna Njuna, papuru-danjaka welingu la ai, hi datuja daa la reti. 30 Tàka i Ala duna hi na-pahada belinja welingu la mameti, 31 ka pa-djilikungu-nanjaka wikina hau daa lodu, la tauka na mapamai karia-nja welingu la Nggalilia la Jeruhali, nàhu njuda-duka da ma-hakahii-nja la tauka. 32 Tàka njuma jia bobaru-manjaka lai njimi na pa-ndjandjingu, na pandjandji-nandja da bokunda, ba palundu-nanjaka i Ala lai njuta ana umbuku-da, nu ba na-pahada-njaka i Jehu, 33 hama tuna na maninja la ludu dua: Njumu Ana-nggunggau, la lodu nàhu-maka ba ku-patumbu-kau! ba wàna. 34 Tàka na ruku pahada beli-nanja welingu la angu mameti, dàngu na nda hili mbubuku belina, mbàda lii-ma-nanjaka: Napa kuwuamanggainja duku na ma-màndjaku na pandjandji-nggu lai Ndautu, na ma-matua na ma-màndungu, ba wàna. 35 Djia-dujaka hi nahili liija la ludu hau: Nda djia pulia-munja na tau matua-mu la pa-mbubuku, ba wàna. 36 Nadu njuna i Ndautu, ba na-palundu-njaka na pa-hukutu-na i Ala nu la rehina, ka meti madua-nanjaka, hi pauhi-ndja dàngu da boku-naka, ka mbubuku-nanjaka. 37 Tàka Njuna na pa-pahada-na i Ala, nda naluaa-ja pa-mbubuku. 38 Tuna nu angu dedi kai pinja, djiaja na rukuna Njuna-duka hi bobaru-nggainja na djàmangu-da da ndjala, 39 hamanai rukuna Njuna-maka, djàka nggamu na mawaija hi pamàna-nja la mbuu ndàba-naka na panda peku pamàna-na na ukuna i Muha. 40 Djia-duja ipatanda pahàmu-nja, ka àmbu na-deningu lai njimi na maninja la huratu-da da wunangu-ka: 41 Tàngaru njimi ha ma-paakangu, i-hangàtaru-wa dàngu imauwa njimi; nu la rehimi ba ra-ràma lia-nggunjaka duku na paràma-nggu, na pandia peku waimi, djiapa ka nda napeka-nggainja-kadu tau, ba wàna, hi wànandja. 42 Ba daluhu-ka pamanda-dandjaka paraï tau, hili panii-kija nuna la lodu hangahu na ma-nàmunja wàdandja. 43 Ba na-pahewa-ka na ma-kabungguru, dangu tau Jahundi dàngu matama Pa-jahundi ma-manundu, makiku-ndja i Paulu àda i Mbaranamba, tàka njuda hi dapanii dàndja dàngu hi da-titiru-ha la pa-padaingu la pa-namungu-na i Ala. 44 La lodu hangahu ma-pandàkingu, natika pa-pauhi ndàba-kaama-nguka na ihi paraïngu, la pa-patingi-nja na puluna i Ala. 45 Tàka ba naita-jaka na tau dangu paraï tau Jahundi, mbu-mbaru-nanjaka na makaraü la etida, hi da-rawaku-ja na paniina i Paulu, pa-kariangu lapi-danja. 46 Tàka djia-maja na toru mbenida papanii i Paulu àda i Mbaranamba: Djiangu-ma ba pa-mangilungu-kai njimi la papeka-nggainja na puluna i Ala, tàka hi djukaru-minjaka dàngu bai reki wikimi ba nda ràka ma-malundungu-kai, nàhu pa-mbelingu-manjaka duma la tau hangàdangu. 47 Ba hupu ràndina i Miri-majaka lai njuma: Njumu tu-nggu-nggauka harii la tau hangàdangu-ka, ka peku mana wànanggau lundu la hupu tana, wàna, wàda. 48 Ba darongu-jaka nuna paraï da tau hangàdangu, mbaha-da-njaka da etida, hi dawotu-nja na puluna i Miri, ka pawai-danjaka djàka pi-piraja na hupu pa-kawàri la pa-malundu-ngu. 49 Ka kada hàla-nanjaka na puluna i Miri la ngabana lai nuka. 50 Tàka da tau Jahundi hi darunda-ha da maràmba kawini manundu, hamanai da tau bokulu-ka lai nu la paraïngu, hi da-patàka-ndja pa-majila wàngu i Paulu dàngu i Mbaranamba, hi dajaulu-ha welingu la padira tanada. 51 Tàka da pa-pahurungu hi da-kàmbahu-ha da au la wihida, beringu tanda-dujaka lai njuda, ka tàka-danjaka la Ikuniu-ngu; 52 mbuu ndàbada da pa-panaungu, mbinu wàngu-danjaka mbaha eti rukuna i Ngahu Matua.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 14

Na rukuda i Paulu dangu i Mbaranamba la Ikuniungu dàngu la Litaru. 1 Tàka la Ikuniungu djia-majai ba datama la uma bungguru, ba dapanii tuda nu, hi lupa dangu nda ukuja na tau Jahundi dàngu na tau Nggarika na mapawai. 2 Tàka da tau Jahundi da ma-tongguru, runda hàla-danjaka na tau hangàdangu, ba da-pamalara-ha da etida hanggangu la angu dedi. 3 Ka ndàdiku mandai-danjaka lai nu, datoru mbenima papanii paraï pamonu-nja i Miri, na ma-hakahii-nja na pulu pa-namungu-na, ba na-patumbu-ha da tanda dàngu da pa-hangàtarungu ruku limada njuda. 4 Ka beri bika-nanjaka na tau la paraïngu lai nu, hawiangu la ngaba tau Jahundi-ja, tàka hawiangu la ngabada njudaha da pa-pahurungu. 5 Nu ba talànga pa-hamangu-daka da tau hangàdangu dàngu da tau Jahundi lupa da ma-pangora-da, mata ka pa-majila-ha dàngu ka kambitaku-ndja watu da pa-pahurungu ba wàda, 6 tàka njuda ba da-hamburu haha-jaka nuna, palai-danjaka la paraï Litaru dàngu Ndembiru la tana Likaoni, lupa la tana maweli winggiru-nja. 7 Lai nu bobaru-danjaka na lii mànangu. 8 La Litaru ninja na manda màka wihina, madedi ngàndi kaliparu-na, ndedi na-handàkangu-ma papangga. 9 Njuna na-patingi-manja na paniina i Paulu, hi napanau-ja paraïna i Paulu, ba naita-jaka pawaina na ngia papeku-na la pa-pamàlaru-ja, 10 ka panii pa-kodungu-nanjaka i Paulu: Hadangu-wa, kau ndolaku pa-hàmungu! hi wànanja. Ka lumbatu wàna madua-ka, hi panggangu-panggangu-na. 11 Ba naita-jaka madangu ba tuna nu njuna i Paulu, ka wara madua-nanjaka la hilu Likaoni: Da-pahada taunguka da marapu, hi dapuru lai njuta, wàdaka. 12 Ka tu-dandjaka ngarada, i Mbaranamba i Ndjiu wàdanja, tàka i Paulu i Herimehu wàdanja, ba njuna na matanggu kareuku. 13 Tàka na ratu na malumu-nja na umana i Ndjiu la ngaba paraïngu, hurungu-nanjaka hi nangàndi hapi dàngu wàla ai pautu lua la ngaru pindu, ka maraku wàndja wàna hamanai na madangu-ka. 14 Tàka ba darongu-jaka nuna paraï da pa-pahurungu, i Paulu dàngu i Mbaranamba, bàriku-dandjaka da hinggida hi dapa-lai tama la padua madangu, hi da-warangu: 15 Oi anda, ka nggikina hi timi nu? Njuma jia tau-makama hama tuna njimi; hi ma-bobaru-nggai lii mànangu, mata ka peku mandjabii-danja jiana manda lingu ka da-pambelingu lai Ala na maluri, na ma-padika-nja na awangu, na tana, na tehiku hamanai na ihi-naka, wàma-maka; 16 na mapuli-nja na bandjaru dangu, weli àma-àmangu, la pahimbu ngarangia wikina. 17 Ba tuna nda djia nda pa-djilikungua-na hàmuna, ba na-papuru-nggai urangu, ba nawua-nggai rehi mbokaru, hamanai ba na-pambihu wànggai pangangu dàngu nggaüru eti, hi wàda. 18 Tàka ba dapanii tuda nu, datika panda màka-kaamangu pabaka-ja na madangu la patundja maraku. Na belida la Atioki i Paulu dàngu i Mbaranamba. 19 Ka tàka-danjaka da tau Jahundi welingu la Atioki dàngu la Ikuniungu, hi da-titiru-ja na madangu la pa-làndahu-nja watu i Paulu, hi damangu pa-ruruhu-ja la hambeli paraïngu, ba meti-nanjaka duna wàda bia. 20 Tàka ba da-ndolaku winggiru-njaka paraï da pa-panaungu, hadangu-nanjaka hi natama la paraïngu. Hadangu-ka harii luhu laku-danjaka dàngu i Mbaranamba la Ndembiru. 21 Ba da-bobaru-jaka na lii mànangu la paraïngu lai nu, dàngu ba nadangu-ka na tau na pairu ngàndida la pa-kikungu, beli-danjaka la Litaru, la Ikuniungu lupa la Atioki; 22 nàhu ba da-pamàndu-ndjaka da etida da pa-panaungu, hi dapanau-ndja: Mata kai padaingu la pawaimi, ba nda ta-màtangua la pa-tanggungu majila dangu, tama la pahangandji-na i Ala djàka wànda, wànandja. 23 Ba da-paràhandjaka papindi ama bokulu-da hau kabunggu hau kabungguru, hi da-hamajangu dàngu hi darotu wikida, ba da-pahandera-ndja lai Miri na pawaida. 24 Ba da-pàlaku-jaka na tana Pihindia, tàka-danjaka la tana Papilia, 25 ba dapeka-jaka na pulungu la Paringga, puru-danjaka la Atalia; 26 welingu lai nu pa-lirungu-danjaka la Atioki, la pangia pa-hangeradandja la pa-namungu-na i Ala jia nana, la paràma-ja na parama na pabidi palundu-da. 27 Ba datàka-ka lai nu, pauhi-danjaka na kabungguru, hi da-wàlahu hàlaja djàka ngga-nggàraja na pa-patumbu-na i Ala rukuda njuda, dàngu djàka nggi-nggikina na bunggahu-nanja pindu pawai na tau hangàdangu-mbu. 28 Ka mandai-danjaka lai nu ba da-ndàdiku dàndja da papanaungu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 15

Na batangu-da da Pa-pahurungu la Jeruhali. (Nggal. 2:1) 1 Ka tàka-danjaka da tau welingu la Jundia, hi da-papeka-ndja da angu dedi: Djàka nda pakàri-kai hama tuna na hurina i Muha, nda peku mànangua-mi, wàdandja. 2 Ka tumbu-nanjaka na pa-palumungu dàngu na pa-patajaku wàngu ba nda ngeri biana la ngabada i Paulu àda i Mbaranamba dàngu njuda, ka kawàri-danjaka i Paulu àda i Mbaranamba dàngu hawiangu da anguda palua la Jeruhali, patàka-ndja da pa-pahurungu dàngu da ama bokulu la pa-paàra-nja na rukuna nuna na pa-palumungu. 3 Ba nalua-ka na kabungguru pa-kareni-ndja, pàlaku-danjaka la Paniki dàngu la Hamaria, nàhu ba dalaku paniija na pa-mbelingu-na na tau hangàdangu, djia-dujaka hi hawola nda ukuha da angu dedika. 4 Ba datàka-ka la Jeruhali, nggepi-nandjaka paral kabungguru, hamanai da pa-pahurungu dàngu da ama bokulu-ka, hi dapanii hàlaja na lii bokulu na pa-patumbu-na i Ala rukuda njuda. 5 Tàka hadangu-danjaka hawiangu la kalibaru Parihi da mambàda pawai: Ka paràha-dundjaka bàdi la pakàri hamanai la pa-pamàndu-nja na ukuna i Muha, wàda. 6 Nu ka pauhi-danjaka da pa-pahurungu dàngu da ama boku-ama bokulu-ka la pabata-ja na rukuna nuna. 7 Ba lalu pa-tajaku wa-danjaka nu, ndolaku-nanjaka i Peturu: Oi angu dedi, pi-ma-minjaka ba mandai pindi-ma-nanggaka i Ala welingu lai njimika, mata welingu la ngaruna njuna ka narongu lii mànangu na tau hangàdangu ka napawai ba wànangga. 8 Tàka i Ala na mapi hàlandja da eti, hi na-pa-hakahiingu, ba nawàngu pawua-ndja i Ngahu Matua, hamana ba nawua-ndai duta njuta; 9 nda ningu ndoku hau ngia pa-pahilitu-nanda njuta dàngu njuda, nu ba na-pajaha-ndjaka da etida paraï ruku pawaida. 10 Ka nàhu nggikinai-ka dimi hii kamanja i Ala, bai pabuku-ndja kàlatu la kahuki-da da pa-panaungu, na panda tarada da bokunda djàka ndia njutakai jia. 11 Tàka na pa-pamàndu-nda: ba ruku pa-namungu-ana i Miri Jehu hi ta-mànangu, hama tuna njuda, hi wànandja. 12 Ka kamàndalu hàla-nanjaka na ma-pauhi, hi da-patingi-ndja i Mbaranamba àda i Paulu ba dapanii-ha da tanda dàngu da pa-hangàtarungu, da pa-patumbu-na i Ala la tau hangàdangu paraïda njuda. 13 Ba nandjàpu-ka na kareuku-da, hema-nanjaka i Jakupu: Oi angu dedi, patingi-ngga! 14 Na-wàlahu-majaka paraïna i Himungu, djàka nggikina la kawunga-na na hamata-nanja na tau hangàdangu paraïna i Ala,lapa-kawàri-nja ha-bandjaru welingu lai njuda tungguna na tamuna. 15 Nu pa-tutungu-du-danjaka da puluda da wunangu-ka da manindja la huratu: 16 Tunaka nu beli-du-nggunjaka, hi kuwulu belija na maüna i Ndautu na mambàda ndjoru, tàka da ka-mbatakambata- na kuhili pandoi beliha, hi kumangu pa-pahada-nja; 17 ka peku himbu-nanja i Miri paraï tau rihi, mbuu ndàbana na tau hangàdangu na ngia patiki nija na tamunggu, wàna i Miri na ma-patumbu-ja nuna mbuu ndàbana, 18 na papingu weli nungu. 19 Djia-duja ba ku-patanda-nja: àmbu pa-handuka-dujapa na tau hangàdangu na ma-pambelingu lai Ala wànggu; 20 tulihu bia-ndjawa huratu, ka da-roputu wikida la ma-iraku la marapu, la ndjuraku, la mameti kabuta dàngu la ria. 21 Maa ba weli àmangu-maka duna i Muha ba na-bobaru-ja tau la hau paraï hau paraïngu, ba mbahaja na ukuna la uma bungguru hau lodu hangahu hau lodu hangahu, wànaka. Na pahema-da la kabungguru la Atioki. 22 Tunaka nu rata-danjaka paraï da pa-pahurungu dàngu da ama boku-ama bokulu hamanai mbuu ndàbana na kabu-ngguru-ka: Nahàmu ka tapindi la angunda tau pa-paràhangu karia-da i Paulu àda i Mbaranamba la Atioki, wàdaka; ka pindi-dandjaka i Junda, i Mbaranamba ba wàdanja, dàngu i Hila, da ma-pairungu la ha-paangu dedika. 23 Ka pa-ngàndingu-danjaka hawàla huratu la limada njuda: Da pa-pahurungu dàngu da ama bokulu, da angu dedimi, peku hàmu wadanggai njimi angu dedi ma-pawelingu la tau hangàdangu, ma-ngiangu la Atioki, la Hiria dàngu la Kilikia. 24 Marongu-maka ba nindja hawiangu da ma-pawelingu lai njuma da ma-paliu laünggai, pa-hondaru wàda da etimi, dàngu nda padalu wàmandjai duma; 25 djia-dujaka mbuu ndàbama hi ma-pahama-nja la ngaru, la papindi tau pa-paràhangu lai njimi karia-da da angu mbu-handa i Mbaranamba àda i Paulu, 26 da mambàda pa-djàmangu wikida rukuna na tamuna na Mirinda i Jehu Karitu. 27 Na djia-dujaka hi ma-paràha-ndja i Junda àda i Hila, napa njuda ka dapanii wànggaika ngaru na rukuna nuna. 28 Ba mahàmu-ja wàna-maka i Ngahu Matua hamanai njuma-mbu, ka àmbu mahili pabuku-nggai mambotu, mata ka mbulungu jiadaa da ma-mbàtingu, 29 na: kai roputu wikimi la pangangu pa-mangedjingu la marapu, la ria, la banda meti kabuta dàngu la pa-ndjuraku la pandànga. Djàka imanggangu-maduka wikimi la matungu nu, wangu-naka dimi. Tuna-kawa! wàdanja na huratu. 30 Ba dapuli-ndjaka palaku, ka tàka-danjaka la Atioki, hi da-pauhi hàlanja na madangu, hi da-padjola-nja nuna na huratu. 31 Ba dambaha-jaka, nggaüru hàla-danjaka da etida, paraï parongu-ja na lii pa-nàrungu tungu nu. 32 Njuda i Junda àda i Hila, maa ba wunangu-mahai duda, panau-dandjaka da angu dedi, da-daana na kareuku-da pa-pamàndu wàdandja da etida. 33 Mandaika ngalada pa-ndàdiku lai nu, puli-dandjaka paral da angu dedi pabeli dàngu hàmungu la ma-paràha-ndja. 34 Tàka i Hila na-mbuhangu ningupa la pa-ndàdiku lai nu. Na pa-nduangu-da palaku pa-bobaru-ja na lii mànangu. Na pa-ihangu-da i Paulu dàngu i Mbaranamba. 35 Ndàdiku-danjapa i Paulu dàngu i Mbaranamba la Atioki, ba da-panaungu dàngu ba da-bobaru-ja na puluna i Miri, dàngu dadangu-mbu da anguda hawiangu. 36 Ba hau daanaka na lodu na ma-palàngangu, panii dà-nanjaka i Mbaranamba paraïna i Paulu: Màlanda-wa ka tabeli pa-tadalu-ha da angu dedi la hau paraï hau paraïngu ngia pambàda bobarundanja na puluna i Miri, ka tapindja djàka nggi-nggikida, wànanja. 37 Njuna i Mbaranamba, mata ka karia-nja i Juhani na ma-ngarangu Màruku wàna, 38 tàka na pa-pangàda-na i Paulu, àmbu karia-dunjapa wàna, ba na-dundjaku-dundja la Papilia, nda na-karia pangala-ndja nu la parama. 39 Ka pa-lumungu mbana eti-danjaka, hi kiri pa-ihangu-da; ka karia-nanjaka i Màruku paraïna i Mbaranamba, hi da-palirungu la Kipuru, 40 tàka i Paulu pindi-nanjaka i Hila. Ba dapuli-ndjaka paraï angu dedi la pa-namungu-na i Miri, ka laku-danjaka. 41 Ka lii-nanjaka la Hiria dàngu la Kilikia, nàhu ba na-pamàndu-nja hau kabunggu hau kabungguru.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 16

Na tàbuku-nanja i Timutiu paraïna i Paulu. 1 Ka hili tàka-nanjaka la Ndembiru dàngu la Litaru, lai nu ninja na pa-panaungu, Timutiu-ja tamuna, na inana kawini Jahundi mapawai-ja, tàka na amana mini Nggarika-ja. 2 Njuna nawotu hàlanja angu dedi lai nu la Litaru dàngu la Ikuniungu. 3 Djia-jaka na pambuha-na i Paulu la palaku kariangu; ka angga-nanjaka hi nakàri-ja lumuda da tau Jahundi da manindja la ngabana lai nu, maa ba pi hàla-ma-danjaka na amana ba tau Nggarika-ja. 4 Nàhu ba dalaku liinja hau paraï hau paraïngu, pe-pekamadandja da angu dedi da hukutu da pambàda pahama-da da pa-pahurungu dàngu da ama bokulu la Jeruhali, ka dawà-nja ba wàda. 5 Nu hi manaü màndungu-na na pawaida da kabungguru, hau lodu hau lodu bo-bondjangu-madanja anguda. 6 Ba da-pàlaku-jaka la Piringgia dàngu la Nggalati, hiri-nandjaka paraïna i Ngahu Matua papeka-ja na pulungu la Ahia. 7 Ba datàka-ka la Mihia, ka malii la Mbatini wàdaka làti, tàka nda na-pahia-ndja paraïna i Ngahu. 8 Ba da-làpahu-njaka la Mihia, ka tàka-danjaka la Tarua. 9 Tàka la rudungu itangu-nanjaka paita-na i Paulu, nu-djia ndolaku biana na haàtu na mini Makandoni, na ma-pamanda-nja: Maiwa kau pala la Makandoni pandula-kama, wànanja. 10 Ba naita-jaka na paita-na nu, kanoma pa-renggangu madua-manjaka palaku la Makandoni, ba màndungu-ma-nanjaka la etima: i Alaka na mapaau-nda palaku lai nàhu pa-bobaru-ja na lii mànangu, ba wàma. Na ràmana i Paulu la Pilipi. 11 Ba ma-palirungu-ka welingu la Tarua, hanggangu-manjaka la Hamutaraki, hadangu harii la Niapoli. 12 Welingu lai nu laku-manjaka la Pilipi, na paraïngu kawunga patàka la Makandoni hahupu jiahu, ngia pa-mandapu tau Rumu. Lai nuduka ma-ndàdiku ningu hau daa loduma. 13 La lodu hangahu laku-manj aka la hambeli paraïngu la hingi luku, napa hi ngia pa-hamajangu-ja lai nu ba wàma, ka mandapu-manjaka hi mapani-nii dàndja da kawini da mambàda pauhi lai nu. 14 Ninja na kawini, Lindia-ja tamuna, na ma-danggangu tera mbaü, welingu la Tiatira, na ma-manundu lai Ala; narongu-kamaka, ka bunggahu-nanjaka na etina paraïna i Miri, hi kiri patingi-nanja na papanii-na i Paulu. 15 Ba parunu-njaka dàngu ihi umana, pamanda-nanggama-ka: Bai pangàda-nja, ràka ma-tuturu lai Mirija njuna djàka wàmi-dungga, màlawa ka talaku kai ndàdiku ningu la uma-nggu, wàna-nggama, ba na-pambana-kama. 16 Tuna handàka ba malaku pa-hamajangu, hàmburu-nangga-ma-ka na ata kawini na maningu wàndi ma-njurangu, hi nda uku ngala padangu-ha da mirina ruku manjura-na. 17 Njuna nandàki-ja i Paulu dàngu njumaka, ba nalaku wara-ngu: Da tau jiada atana i Ala Djangga-mehaha, da ma-bobaru-nggai ngarangia mànangu, wàna. 18 Wàngu madua-naka nu nda pira mbua lodu biana; ka nda nahàmu-pa na etina i Paulu, hi na-pambelingu: Kuwànja na tamuna i Jehu Karitu, luhuwa welingu hiana wànggunggau, hi wànanja na wàndi. Nda hili tiangu ka luhu madua-nanjaka. 19 Ba daita-jaka paraï da mirina, ba nda hili monungu-danjapa la pa-ngalangu, ka jàpa-dandjaka i Paulu àda i Hila, hi da-ruruhu-ha la talora la hanggada da ma-pareta. 20 Ba dangàndi-haka la hangga ma-pangora: Jiada jia tau Jahundi-ha, lalu pariu raüdanja na paraïnda; 21 ba da-bobaru-ja na huri-hurika, na manda uku lai njuta la pa-kataku-ja djàka ndia la pa-katundu-nja, ba tau Rumuta duta, wàdaka. 22 Ka hadangu ndàba-nanjaka na tauka la papapa-ndja njuda, tàka da ma-pangora hi da-bàriku-ha da pakida, hi da-paràha-ngu papalu-ha. 23 Ba ngala pahau daa bia-daka pa-làndahu-ndja palu, ka panà-ngga-dandjaka la uma kapàtangu, hi daràndi-ja na madai uma kapàtangu pamangga paha-hàmundja; 24 tàka njunai duna ba daràndi tudanja-ka nu, ka patama-na-ndjaka la kuru mangia daluma, hi napuhi-ha da wihida la tangga. 25 Tàka ba mandalora-jaka hamajangu-danjaka i Paulu àda Hila, hi dawunda-nja ludu wotungu i Ala, mbuu ndàbana na tau la uma kapàtangu rongu hàla-madandja. 26 Hi djia tungu biana na upungu bokulu, ka nggàduku hàla-da-njaka da lata dindina na uma kapàtangu, ndedi mbàdiku-na ka tabunggahu madua-danjaka da ngaru pindu, tàka da nggili bàhida nuka da tau tambu-mbukalu-maa-danja. 27 Ka katàtakunanjaka welingu la mahuru-na na madai oka, ba naita-haka da pindu uma kapàtangu-ka ba da-tabunggahu, bindjiru madua-nanjaka na hapanda-na ka ku-pameti wikinggu ba wàna, na pa-pangàda-na dapalai-ka duda da tau la oka wàna bia. 28 Ka wara pa-kodungu-nanjaka i Paulu: àmbu pa-iraku-du wikimu, ni hàla-manggama jia, hi wànanja. 29 Ka karai-nanjaka ru hulu, hi na-libungu wikina ba nda-ndà-ndana.hi na-maràbaku la hanggana i Paulu dàngu Hila. 30 Tunaka nu ka karia-nandjaka la hambeli: Miri, nggikina wàngguaka bàdi ka peku mànangu-nggu? hi wàna. 31 Napaha njuda: Waijawa i Miri Jehu, djia hu mànangu njumu dàngu ihi uma-muka, wàdanja. 32 Ka peka-danjaka na puluna i Miri, dàngu na tauka na maninja la umana. 33 Nu la rudungu-ma ba na-karia-ndja, hi nabaha-ha da kalimbihu ihida; ka nda tiangua-pa ba parunu-nja, hamanai da tauna mbuu ndàbada; 34 ka hei ngàndi-nandjaka la umana.hi nawua-ndja pangangu; ba mbaha eti pàku-nanjaka ba wai-nggunjaka i Ala dàngu ihi uma-ngguka ba wàna. 35 Hadangu-ka harii, pa-ràhangu-danjaka tau da ma-pangora: Pahàla-hawa hiana da tau, wàda. 36 Tàka na madai oka hi na-patàka-nja nuna na kareuku lai Paulu: Da-pangàndingu-ka langu da ma-pangora, pahàla-hawa njuda wàdanggai; djia-duja màtawa kai luhu kai laku dàngu hàmungu, wànandja. 37 Tàka nanapa-ha paraïna i Paulu: Njuma jia tau Rumu-kama, dàngu ndedi ningu timbangu hi palu bia-danggama dàngu hi puhi bia-danggama la uma kapàtangu, tàka nàhu mata ka pahàla winindja wàda-nggamaka? Ndiapa njuna, mata ka damai njudama bàdi ka da-paluhu-kama, wànaka. 38 Tàka da tau papalewa-da hi da-patàka-nja nuna na kareuku la ma-pangora; ka mangàdatu-danjaka ba darongu-jaka nu njuda ba tau Rumuha; 39 ka mai-danjaka hi da-pamanda-ndja; ba da-kariandjaka la hambeli, hi da-kamahi-ndja, i-kandulingu-wa welingu jiahu la paraïngu wàdandja. 40 Ka luhu-danjaka duda welingu la uma kapàtangu, hi datama la umana i Lindia. Ba da-patàbuku da hàla-ndjaka da angu dedi, panàru-dandjaka, hàlaka luhu laku-danjaka welingu la paraïngu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 17

Na ràmana i Paulu la Tehalunika dàngu la Mbaria. 1 Ba da-pàlaku-jaka la Apipoli dàngu la Apolunia, tàka-danjaka la Tehalunika; lai nu ningu uma bungguru tau Jahundi. 2 Hama tuna na huri-naka, ka lua toma-nandjaka; taïlu mbua mingguna ngalana pa-pabandjaru dàndja rukuna na maninja la Huratu-ka; 3 na-wàlahu-ndja dàngu hi na-pangita-ndja na rukuna i Karitu, ba djiangu-ma bàdi na-pàdangu majila, hi lupa na-hadangu beli welingu la mameti: Jiana i Jehu na pa-bobaru-nggunggai, djia-majaka i Karitu, wànandja. 4 Hawiangu da anguda ningu ma-pakikungu, hi da-kapuli karia-ndja i Paulu dàngu i Hila; màlai dangumbu mini Nggarika ma-manundu, hamanai da maràmba kawini nda nadjaru biada. 5 Tàka da tau Jahundi karaü-dandjaka eti, hi da-karia-ndja da tau akatu da ma-lindingu la pahangu, hi da-kupulu-ja na tau dangu la pa-pariu raüngu la paraïngu, hi dandjunja na umana i Jahungu ba dahimbu-ha da pa-pahurungu, ka luhu ngàndiha la batangu madangu ba wàda. 6 Tàka ba nda dahunggu-hapa njuda, jila-danjaka i Jahungu dàngu hawiangu da angu dedi la hangga ma-pareta paraïngu lai nu, ba bua-buada: Jiada jia da ma-kuwaru-ja na pa-nggubulu awangu, datàka-mbuka jiahu, 7 djia-duhaka da pa-pahia-na uma i Jahungu; njuda jiada mbuu ndàbada da mapangga-ja na palara-na na hangandji bokulu, ninjaika na hau maràmba, i Jehu, ba wàda, wàdaka. 8 Ka riwatu-danjaka na tau dangu hamanai da ma-pareta paraïngu, nu na marongu-ja nuna; 9 tàka ba dawotu-ka pa-katindi wàda wikida i Jahungu dàngu da anguda, ka pahàla-dandjaka. 10 Ka paràha parengga-dandjaka paraï da angu dedi njuda i Paulu àda i Hila palaku la Mbaria nu la rudungu. Ba datàka-ka lai nu tama-danjaka la uma bungguru tau Jahundi. 11 Na tau lai nu nahàmu ningupa welingu la tau Tehalunika, nadu ba da-kataku hàmu-maja duda na pulungu, hau lodu hau lodu mangindjiru-madanja na Huratu-ka, djàka tuba lànga-tàka-dunanja nuna ba wàda. 12 Djia-dujaka hi kiri danguna na mapawai, màlamai duda da maràmba kawini Nggarika, tàka na mini nadangu-mai. 13 Tàka ba dapi-njaka paraï tau Jahundi la Tehalunika, na rukuna na puluna i Ala ba na-bobaru-mbujaka la Mbaria paraïna i Paulu, mai madua-danjaka lai nu parunda-ja dàngu pa-kuwaru-ja na tauka. 14 Ka paràha parengga maduadanjaka i Paulu paraï da angu dedi lai nu palaku hanggangu la tehiku; tàka i Hila dàngu i Timutiu da-ndàdiku-pa. Na ràmana i Paulu la Atena. 15 Tàka da ma-karia-nja i Paulu, karia pangala-danjaka lupa la Atena. Ba nawua-ndjaka kareuku pa-patàka-dandja I Hila dàngu i Timutiu, ka dapamai pa-renggangu jiahu ba wànandja, beli-danjaka duda. 16 Ba talànga patia-nandjaka njuda la Atena paraïna i Paulu, mbana nda ukuja na etina ba naita-ja nuna na paraïngu ba nambinu wàngu biaka marapu. 17 Ka pa-bandjaru dà-nandjaka la uma bungguru njuna i Paulu da tau Jahundi dàngu da tau manundu-ka, hamanai la talora-mbu hau lodu hau lodu na tauka na ma-patàbuku dànja. 18 Nimbundja hawiangu da tau manggàna la kalibaru Epikun dàngu Hatoki da ma-patajaku dànja njuna. Tàka hawiangui: Nggàra wàna pàkuka ihu jiana jia na ma-kabóliku? wàdanja. Tàka hili ninjai hawiangu: Talànga wanguna bobaru-nanja na rukuda da marapu weli nàmungu, wàdanja. Maa ba bobaru-nanja na rukuna i Jehu-duka dàngu na ruku hadangu beli paraïna i Paulu. 19 Ka kariadanjaka i Paulu hi dalaku ngàndija la Areupanggu: Mala pekuna nu ka mapinja duma djàka nggàraja na lii bidi na papanii-mu? 20 Nadu ba hau lii-dujaika na pangàndi-mu na parongu-ma, djia-duja mata ka tapinja djàka nggàra-jaka nu hi wàma, wàdanja. 21 Mbuu ndàbana na tau Atena, hamanai na tau tàka na maninja lai nu, nda dawàru djuaanja na lodu, djia-maaja la papanii-ja dàngu la pa-patingi-nja na lii bidi. 22 Ka ndolakunanjaka i Paulu nu la padua Areupanggu, hi napanii: Oi tau Atena, ba kuwàngu pangita-akai njimi, lalu mbana maràna-makai la pa-lumungu marapu. 23 Nadu ba talànga wena-wenangu-ngguka hu lua la paraïngu, kutànga-tàngaru-haka da palumu-mi, nu hunggu-du-nggu-njaka na hau na kàba aü na maningu huratungu: Tungguna na marapu na panda pingu, ba wàna. Na djia-dujaka nuna na palumu-mi na panda pimi nàhu na pa-wàlahu-nggunggai. 24 I Ala na ma-padika-nja na pa-nggubulu awangu hamanai na ihi-naka, nda na-ngiangua la uma pawulu wàngu lima. Njuna Miri awangu tanaja; 25 dàngu nda na-orangu-mbu la palumu wànja lima tau, hama tuna ningu ma-kalana-nja, tàka hi Njuna-madui na mawua ndàbanja luri dàngu ngahu hamanai mbuu ndàba-naka. 26 Ma-pawelingu la haàtu-aja ba nawulu-ja na dedina na tauka, ka nangia-nja na pa-nggubulu awangu ba wàna, hi nadeka hahanja na rehi pa-patunggungu-ha hamanai na dirà heka-ngu-na na ngia pa-ngiangu-da. 27 Mata ka peku himbu-danja i Ala, djàka peku dama djàka peku hunggu-dudanja ba wàna, làti nda namarau-mbu duna welingu lai njuta haàtu-haàtu. 28 Maa ba lai Njunadu njuta jia hi taluri, hi ta-nggàduku dàngu hi ninda, hama tuna na panuda da mini luluku-mi: Njuta jia wàla wua-mbunanda, ba wàda. 29 Ni hi wàlana i Ala-duta, nda ràkaana djàka takaka-ja na dedi Alana ba hama dedi àmahu marara mabara dàngu watu papandoi ruku màhi dàngu kanandingu tauja. 30 Nàhu palànga-nanjaka mata na rapa nduba paraïna i Ala, hi na-bobaru hàlanja na tauka la nggi-nggii mata ka da-pandjilungu ba wàna. 31 Maa ba làpahu deka-ma-nanjaka kawai na lodu, na rapa patanda wànanja matàndji na ngerana na ihi pa-nggubulu awangu-ka, paraïna na tau na pambàda kawàri-na, hi na-wàlahu hàlanja na tau, nu ba na-pahada belinja welingu la mameti-ka, hi wànandja. 32 Tàka nu ba darongu-jaka na ruku hadangu-na na mameti, hawiangu jobu-danjaka; tàka hawiangui: Napa handàka ka mahili rongukau rukuna nuna, hi wàdanja. 33 Tunaka nu ka luhu-nanjaka duna i Paulu welingu la mbabuda. 34 Tàka nimanjai hawiangu na ma-kadàmbi lai njuna, na mapawai; nu la anguda nindja i Ndiunihiu na matama la batangu Areupanggu, dàngu na haàtu na kawini, i Ndamari ba wàdanja, hamanai hawiangu-ka da anguda.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 18

I Paulu la Korinitu. 1 Hàlaka patuna nu, hadangu-nanjaka i Paulu welingu la Atena hi natàka la Korinitu; 2 ka tàbuku-nanjaka na mini Jahundi, Akila-ja tamuna, dedina la Potuhu, bidi tàkaana welingu la Itali dàngu na papaha-na i Perikila; maa ba na-paràha hàla-dunjaka na tau Jahundi paraïna i Kalandiu paluhu welingu la Rumu. Ka mai toma-nandjaka nuda da tau madua. 3 Ba na-pahama na paràma-da, ndàdiku-nanjaka parama dàndja; njuda mapandoi uma teraha. 4 Hau lodu hangahu hau lodu hangahu pa-bandjarungu-na-njaka i Paulu la uma bungguru, ba na-titiru-ja na tau Jahundi na tau Nggarika. 5 Ba datàka-ka i Hila dàngu i Timutiu welingu la Makandoni, djia la pa-bobaru-ja na pulungu-kiaka na pa-kaloru-na i Paulu, ba na-hakahii-nja la tau Jahundi na rukuna i Jehu ba Karitu-ja. 6 Tàka ba da-rawaku-jaka dàngu ba dalapi-jaka, kàmbahu-nandjaka da hinggina: Patanggu wiki-maminja dimi na wai riami; njungga duku hinggilu-nggunjaka; piti welingu nàhu laku-nggunjaka la tau hangàdangu, hi wànandja. 7 Welingu lai nu laku-nanjaka la umana i Titu Jutuhu, na ma-manundu lai Ala; na umana na-panuangu-ma dàngu na uma bungguru. 8 Tàka i Karihipu na ama bokulu la uma bungguru, pawai-nanjaka lai Miri dàngu ihi uma-naka, màlai dangumbu tau Korinitu ma-patingingu hi lupa dapawai, hi parunu-ndja. 9 Ka peka-nanjaka i Paulu paraïna i Miri, la harii mata la rudungu: Àmbu mangàdatu-du, paniiwa njuna, àmbu kandiidu! 10 Ba ndutu-manggunggau duku, nda djia ningua ma-palua-nggau lima la pa-hanggàmaru-kau, ba nadangu na taunggu lai jiahu la paraïngu, wànanja. 11 Ka ndàdiku-nanjaka i Paulu lai nu, hau ndau nomu mbua wulana, ba napeka-ja na puluna i Ala lai njuda. 12 Tàka ba djia-jaka i Nggaliu na ma-pareta la tana Akaja, hadangu-nanjaka na tau Jahundi ba na-pahamangu la pa-rawaku-ja i Paulu, hi dangàndi-ja la ngia pa-batangu: 13 Na tau jiana na-titiru-ja na tau, la palumu wànja ma-pahilitu la ukuna i Ala, wàdanja. 14 Ka tungu panii ba wànaka i Paulu, nanapa-ja i Nggaliu: Ha tau Jahundi, djàka era ningu pulungu ruku mandjala dàngu ma-akatu-kai, djiaja duku hi kupingu papanii wànja. 15 Tàka djàka djia biaja na pa-lumungu-mi pulungu, dàngu tamu, djàka ndia uku pa-kawana-mi, itàngaru wiki-jaka dimi njimi, nda kubihua duku patanggu patanda-nja na matu-ngu nu, wànaka. 16 Ka wàngganandjaka welingu la ngia pa-batangu. 17 Tàka mbuu ndàbada hi dajàpa-ja i Hohuteni na ama bokulu la uma bungguru, hi dapalu-ja lua la hanamba uma batangu, tàka i Nggaliu duna nda na-kawela ndokuanja na matungu nu. Na belina i Paulu la Atioki, ba nalii ningu la Epihu dàngu la Jeruhali. 18 Mandai dangu lodu-naka pa-ndàdiku lai nu, pabeli-nanjaka langu la angu dedi, ka pa-lirungu-nanjaka la tana Hiria, karia-mada i Perikila dàngu i Akila; tàka la Kenikaria hi na-kikiru-ja na lunggina, maa ba na-harangu-du. 19 Ka tàka-danjaka la Epihu, hi na-bàndjalu-ha njuda lai nu; ka tama-nanjaka la uma bungguru hi na-pabandjaru dàndja da tau Jahundi. 20 Ba dadaha-jaka, kau ndàdiku mandaiki làti ba wàdanja, nda naaa-hapa; 21 ka pabeli-nandjaka langu: Djia djàka wànadu i Ala, be-beli lianggu duku, wànandja. Ka pa-lirungu-nanjaka welingu la Epihu. 22 Ba natàka-ka la Keharia, hei-nanjaka la Jeruhali hi na-kamàhaku dànja na kabungguru lai nu, tunaka nu ka puru-nanjaka la Atioki. Na pa-ndilungu wànguna i Paulu palaku pa-bobaru-ja na lii mànangu; na liina la Nggalati dàngu la Piringgia. 23 Mandai dangu lodu-kinaka ngalana pa-ndàdiku lai nu, hadangu-nanjaka, hi na-pàlaku hàlaja la Nggalati dàngu la Piringgia, nàhu ba na-pamàndu-ndja da etida da pa-panaungu. 24 Ninja na mini Jahundi na matàka la Epihu, Apolu-ja tamuna, dedina la Ihikandaria, tau manggàna-ja, lalu manija la Huratu-ka. 25 Njuna pa-papekangu-majaka la ngarangia-na i Miri; tàka ba nambana etina, hi napanii-ja na rukuna i Jehu ba na-papeka pahàmu-nja, tàka na papina djiaaja na pa-runungu-na i Juhani. 26 Ka lundu toru mbeni-nanjaka papanii la uma bungguru. Ba darongu-jaka paraïda i Akila àda i Perikila, angga-danjaka hi da-pakaloka pahàmu-nja na ngarangia-na i Miri. 27 Ka kulaku-wa la Akaja ba wànaka, pahama daha-danjaka paraï da angu dedi, hi da-pangàndi-ndja huratu da papanaungu lai nu, kai anggaja njuna ba wàdandja. Ba natàka-ka, paraï ruku pa-namungu-na i Ala, lingu lànga-tàka njuna la tau mapawai lai nu. 28 Nadu ba na-àtaiu-du pa-patajaku dàndja da tau Jahundi la mbabu ba na-pangita-ndja la Huratu-ka na rukuna i Jehu ba Karitu-ja.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 19

Da papanau-na i Juhani ba ha-kambulu madua-ha, ba na-parunu-ndja paraïna i Paulu la Epihu. 1 Ba talànga la Korinitu-japa i Apolu, ba na-hàlatu hàla-jaka duna paraïna i Paulu la handàdiku ditana na tana lai nu, tàka-nanjaka la Epihu, ka hunggunandjaka lai nu hawiangu da ma-kikungu. 2 Ka paàra-nandjaka: Mala ingala-njaka i Ngahu Matua, bai lua-jaka papawai? hi wànandja. Danapa-ha njuda: Ndedi-mapa duma marongu ba ninja i Ngahu Matua, hi wàdanja. 3 Djàka tuna na ka nggàra pa-runungu-jaka nu na pa-parunu-ngu wàngukai? hi wànandja. Dahema njuda: Na pa-runu-ngu-na i Juhani, hi wàda. 4 Nanapa-ja i Paulu: Na pa-runungu na pawàna i Juhani djiaja na parunu pa-ndjilungu, iwaija bàdi na ma-nàmunja na ma-malamiri-ngga njungga, ba wànanja na tau, na djiaja i Jehu-duka, hi wànandja. 5 Ba darongu-jaka na matuna nu, hi parunu-ndja la tamuna i Miri Jehu. 6 Ba na-patidu-ndjaka lima paraïna i Paulu, ka puru-na-ndjaka i Ngahu Matua, hi dapanii wàngu hilu hau dàngu hi da-pawunangu. 7 Mbuu ndàbada tau ha-kambulu madua-ha. Na pahunggu-na i Paulu la Epihu. 8 Ka tama-nanjaka i Paulu la uma bungguru, na-katailu mbua wulangu ba toru mbeni biana papanii, hi na-titiru-ha ba na-pabandjaru dàndja na rukuna na pahangandji-na i Ala. 9 Tàka ba da-patongguru-ka wikida hawiangu ba nda dapawai, tàka hi pulu bia-danjai na ngarangia-na i Miri la mbabu tau dangu, ka kandulingu-nanjaka i Paulu welingu lai njuda, hi na-kahika-ha da pa-panaungu. Hau lodu hau lodu pa-bandjarungu-nanjaka la ngia pa-papekangu-na i Tiranu. 10 Wàngu madua-naka nu lupa dàmbu ndauna, ka rongu hàla-nanjaka na puluna i Miri na tau na maninja la Ahia-ka, na tau Jahundi dàngu na tau Nggarika. 11 Ka patumbu-nandjaka i Ala da pa-hangàtarungu ba nda ukuha, ruku limana i Paulu. 12 Lupa nangàndi-mbuha tau da tera podahu dàngu da tera borungu la ihina i Paulu la mahidu, ka pa-jilangu madua-danjaka da hiduda, tàka da wàjidi akatu daluhu-mbu. 13 Nindjambui hawiangu da tau Juhundi lindingu, da mapingu kabeli mata, da ma-rambihu-ja na tamuna i Miri Jehu la patiki-ja nu la tau pa-huruku wàndi akatu: Mahara-nggai na la tamuna i Jehu, na pa-bobaru-na i Paulu, wàda. 14 Nu da matuda nu, tau mapihu-ha, da anana i Hakewa, na ratu pangora Jahundi. 15 Tàka nanapa-ha paraï na wàndi akatu: I Jehu kupinja, i Paulu kupi-mbunja, tàka njimi na nggamukai? hi wànandja. 16 Tàka na tau na pa-huruku wàndi, hi na-lumbatu-maandja, hi na-pakàku hàlaha, ka lupa talu lima-nanjaka njuna, hi dapalai mangu kalulu mangu manuangu welingu la uma. 17 Ka hamboka-nanjaka na rukuna nuna la tau Jahundi dàngu la tau Nggarika na maninja la Epihu; ka mangàdatu wàngu-danjaka mbuu ndàbada, bokulu wàngu-nanjaka na tamuna i Miri Jehu. 18 Nadangu-mbu na tau na mapawai, na mamai papeka dàngu na ma-pakaloka-nja na huri-huri-naka. 19 Màlai nadangu-mbu na ma-nggumangu hiwaru ànga, da-ohuru hàla-maandja da huratu hiwaru-da, hi datunu>na la mbabu tau dangu; djàka pa-nggubulu hàlandja da wilida ningu lima rata àmahu barada. 20 Tuna nu na pa-rukangu-na pawuwa dàngu patalu na pulungu, paraï ruku mbihana i Miri. Na pariu raünguna la Epihu. 21 Ba nandjàpu hàlaka nu na rukuna nuna, pa-ngàdangu-nanjaka etina pa-pàlaku-ja la Makadoni dàngu la Akaja, ka mangu pa-pangalangu la Jeruhali wàna: Djàka kuhàla-ka haromu lai nu, lupa kungita-mbuja bàdi la Rumu, wàna. 22 Ba na-paràha-ndjaka la Makandoni da anguna pa-pambapangu da madua, i Timutiu dàngu i Eratu, ndàdiku-nanjaka hawutu njuna la Ahia. 23 Nu ba talànga tunaka nu, djia-dujaka na tumbuna na pariu raüngu ba nda nadjaru biana, lumuna na ngarangia-na i Miri. 24 Maa ba nidunja na mini tuku, Ndemitariu-ja tamuna, matuku ana uma marapu Aratemi, àmahu baraha, njuna hi ngalangu nda ukuha da mapingu patuku. 25 Ka pauhi-nandjaka hamanai da angu ràma-daka: Oi anda, hi pi-duminja jiana na paràma-nda ba djiaja na pa-ngalangu wànda malingu da-dangu; 26 tàka ita-ma-minjaka dàngu rongu-ma-minjaka, ba nda mbulungu biana jiahu la Epihu, tàka ba tu hàla-mananja la pa-nggubulu Ahia-ka ba na-titiru-ja dàngu ba na-waihaku-nja na tauka paraïna i Paulu, nda marapua-ha da papandoi wàngu lima ba wàna. 27 Djàka tuna nu nda mbulungu bia-napa na pawawa-na jiana na paràma-nda, tàka jiana na umana na ratu Aratemi bokulu-mbuduka, nda na-pamalilia-njapa tau, ka lupa molu-ngu-nanjaka haromu na manuha-na na ratu bokulu, na palumu hàlana na ihi Ahia-ka, hamanai na ihi pa-nggubulu awangu-mbu, hi wànandja. 28 Ba darongu-jaka nu nuna, mbumbaru-nanjaka na makaraü la etida, hi da-warangu: Na-bokulu i Aratemi na marapu ratu tau Epihu, wàda. 29 Ka riu raü hàla-nanjaka na paraïngu-ka, hi handàka langgungguru- maada la ngia pa-imingu remi, hi dajàpa-ha i Nggaju dàngu i Aritàraku tau Makandoni, karia-na i Paulu. 30 Ka kutama la koru tau dangu ba wànaka làti i Paulu, hi dahiri-maanja paraï da ma-kikungu; 31 nimbundja da ma-pangora la Ahia, da arijaa-na, da ma-palewa-nja tau: àmbu natoru mbenidu patama la ngia pa-imingu,wàdanja. 32 Ka wara-nanjaka na tauka, tuna nu wàna na haàtu, tuna nu wànai hawiangu; ba pariu raüngu hàla-du-nanjaka na tau; nadangu ningupa na manda pinja djàka nggikina nu hi da-langgungguru. 33 Nu la padua tau dangu pa-kaloka-nanjaka tau i Ihikandaru na pa-pahuru-da tau Jahundi la hangga. Tàka i Ihikandaru hi na-pa-wilikungu limana, ka kuhema-ja na tau dangu wàna làti. 34 Tàka ba dapi-njaka ba tau Jahundi-ja, ka handàka kaoka madua-naka na tauka, ningu dàmbu ndjàmuna ngalana pa-tuna nu: Na-bokulu i Aratemi na marapu ratu tau Epihu, ba wàda. 35 Ba na-pakamàndalu- jaka na tau paraï na ndjuru-tulihu paraïngu: Ha tau Epihu, nggiija wàmi na manda pinja, ba njuna jiana na paraï Epihu na matutu-ja na umana i Aratemi Bokulu, dàngu na kahala tau na mapuru welingu la awangu? 36 Djia-duja hi nda ningu biduai ma-palumu wànja nuna, ikandii-du bàdi làti, àmbi kangguhaku-du djàka nggikina wàmi. 37 Jiada da tau bai karia-ndja lai jiahu, nda ruku manganga-danja tanggu marapu dàngu nda ruku lapi-mbudanja na marapu ratunda. 38 Djia-duja njuda i Ndemitariu dàngu da anguna paràma-ka, djàka ningu papanii-da ma-pakandjipilungu la tau, ningu-ma lodu batangu dàngu ningumbu ma-pareta, da-pa-towa-kungu biaka duna làti dàngga anguda. 39 Tàka djàka hangia-nai na pa-karuhi-mi, ka djia-jaka hi rataja la batangu lànga-tàka. 40 Nadu njuta jia handuka-ndanjaka, taï djàka ninguka ma-pa-towakungu rukuna na pariu raüngu na matumbu nàhu, nda ningu latana ràka pahema wànda rukuna na pauhi pariu raüngu tungu jia, wànaka. Ba wànaka nu, paràha-nanja-ka na ma-pauhi palaku.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 20

Na rukuna i Paulu la Makandoni dàngu la Nggarika. 1 Ba na-kamàndalu-ka na ma-pariu raüngu, paau-nandjaka da pa-panaungu paraïna i Paulu, hi na-panàru-ndja, hàlaka ba na-pabelingu-ka langu laku-nanjaka la Makandoni. 2 Ba na-pàlaku hàla-jaka la ngabana lai nuka, ba da-daana na papanau-nanja na tauka, pa-ngalangu-nanjaka la tana Nggarika. 3 Palàngangu-ka taïlu mbua wulangu lai nu, ka kupala-wa la Hiria ba wànaka làti, tàka hi buti-danja padua paraï tau Jahundi, djia-dujaka beli biaka duna la Makandoni hi wàna. 4 Ka laku karia-danjaka paraïda i Hupatiru anana i Piru tau Mbaria; i Aritàraku dàngu i Hakundu tau Tehalunika; i Nggaju tau Ndembiru; i Timutiu, i Tihiku dàngu i Torupi-mu tau Ahia. 5 Laku mangilu-danjaka njuda, hi danedi-nggama la Tarua. 6 La hambeli pamangu kambamba nda patai wolungu, pa-lirungu- manjaka welingu la Pilipi, ba lima mbua lodu-maka tàka-mandjaka la Tarua. Lai nu hi ma-ndàdiku pihu mbua lodu. Na paluri-nanja i Etiku paraïna i Paulu. 7 La kawunga lodu la mingguna nuna, pauhi ndàba-manjaka la pa-kawita kambamba, ka panii dà-nandjaka paraïna i Paulu, ba pa-lirungu-nggunjaka haromu wàna, hi na-pamalai-ja na luluku-na lundu mandalora-ja. 8 Danguma palita daa la kuru dita, nu la ngia pa-pauhi-ma. 9 Ninja na bidi mini, Etiku-ja tamuna, na ma-mandapu la ngaru katonga, ka toma-nanjaka tàtiku. Ba lalu mandai-naka la pa-kareuku i Paulu lupa katuda mindjalunanjaka, ka kanabu-nanjaka hu waa ba wàngu patailu ndàdiku-na, mbàda meti-manaka ba nadanda-nja tau. 10 Ka puru-nanjaka i Paulu, hi nanapu-nja hi narohu-ja: Àmbi kanjaüru-du, ni-dunja na ngahuna, hi wàna. 11 Ba nahei belika, kawita-nanjaka kambamba hi nangangu, mandai-mapa ba napanii-nii dàndja lundu waihangu-na na mbaru, hinaka hi nalaku. 12 Ka karia-danjaka na bidi mini, naluri biaika, djia-dujaka hi nggaüru nda ukuha da etida. Na liina la Maleti i Paulu. 13 Ka hei mangilu-manjaka njuma la kapalu, hi ma-palirungu la Ahu, ka tawotu-ja lai nu i Paulu ba wàma, tuna nu ba wànadu ba naràndi-kama, njuna duna liinanja la wihi. 14 Ba natoma-nggamaka la àhu, wotu-manjaka, hi ma-pangala-ngu la Mitileni; 15 ka pa-lirungu-manjaka welingu lai nu, hadangu harii tàka-manjaka la tubana la Kiuhu, hili hau lodu pala-manjaka la Hamuhu, tàka hili hadangu-ka harii tàka-manjaka la Maleti. 16 La etina i Paulu mata ka paliru lànganja la Epihu, ka àmbu hili endapu-ipa la Ahia wàna; ba rengga-mananja, djàka pekuna ka mbàda tàka-kinggu la Jeruhali la lodu Petakota wàna. Na pahewa dànandja da ama bokulu la Epihu. 17 Ka palewa-nanjaka tau la Epihu welingu la Maleti, la papa-au-ndja da ama bokulu kabungguru lai nu. 18 Ba datàka-ka. panii dà-nandjaka: Njimi pi-ma-minjaka welingu la kawunga li-liti-manggunja jiahu la Ahia, djàka nggi-nggiki mànuna na huringgu lai njimi, 19 ba kulumu-nja i Miri dàngu pawawa-nggu wikinggu hamanai dàngu wai matanggu, dàngu ba nda pira biaja na makama-ngga nu ba nabuti-ngga tau Jahundi, 20 hamanai nda ninguma duku malingu pawini-nggunggai, ku-wàlahu hàla-ma-nggainjaka, nu ba ku-papeka-nggai la mbabu hamanai la hau uma hau uma, 21 ba ku-hakahii-nja la tau Jahundi-kai, la tau Nggarika-kai na ruku pa-mbelingu lai Ala, dàngu na pawai lai Jehu Karitu Mirinda. 22 Tàka nàhu kai pinja: njungga jia djàritu-ma-nanggaka i Ngahu la palaku la Jeruhali, dàngu nda pinggunja djàka nggàraja na paràngga-nggu taï lai nu, 23 mbulungu-ana ba na-hakahii-ngga i Ngahu Matua welingu la hau paraïngu tàka la hau paraïngu: Ningu nggili bàhi dàngu majila manapa-kau, ba wànangga. 24 Na njuna ba tuna djiapa na luri-nggukadu nda ku-bilatu-mbunja, màta-kinjai duku nda wànggua, mili njuna ka ku-palundu hàmunja na ngarangia-nggu hamanai na pa-lumungu na pangala-nggu lai Miri Jehu, nu la pa-hakahii-nja na lii mànangu ruku pa-namungu-na i Ala. 25 Nàhu kai kakaja, njungga duku pi-ma-nggunjaka, njimika mbuu ndàbami pambàda laku liinggu ba ku-bobaru-ja na pa-hangandji-na i Ala, ndai hili itaajapa na matanggu. 26 Djia-duja ka kupeka-nggai la loduna nàhu, jahangu-danjaka duku da limanggu welingu la riana na tauka; 27 ba nda ninguapa duku pawini-nggu, kupeka hàla-ma-nggai-njaka na patiki-na i Ala. 28 Pa-tandangu wikimi, hamanai mbuu ndàbana na kabàba, na ngia patu-nanggai ma-tanara paraïna i Ngahu Matua, màtawa kai pawanja na kabungguru-na i Ala, na pàngala wànanja ria wikina. 29 Nadu ba pi-manggunjaka duku, taï djàka taliu-ngguka, ba tama-danjaka da ahu rumba da mambana bohuda, na manda hili aija na kabàba. 30 Djiapa la angumi ningumbu haromu ma-hadangu pa-pape-kanggai ma-pandjingu ndjàngangu, ba dairu-ndja da papanaungu, ka datundu-nggama njuma ba wàda. 31 Djia-duja irimangu-wa, dàngu kai pangàda-nja, ba wàngu patailu mbua ndaumbunggu, ba lundu wai matanggu, rudungu lodu nda ninja na pàndjangu-nggu la pa-papeka màra haàtu-nja na tauka. 32 Nàhu angu dedi, pa-handera-nggunggaika lai Ala dàngu la pulu pa-namungu-na, Njuna na mambiha pa-pamàndu-nggai dàngu pawua-nggai ndumami la padua tau matua-naka. 33 Nda ku-malumbangu-ma duku ka marara-nanjakai, ka maba-ra-nanjakai, ka paki-nanjakai na tau; 34 njimi pi-mbuminja ba da lima-maanggu duku da madjàra hi na-patoma na paluri wànggu hamanai da karia-ngguka. 35 Mbuunaka ku-paita hàla-ma-nggainjaka na huri djàka nggi-nggikina wàmi bai djàra karia-nja na ma-mangonangu la pa-tanara-ja; dàngu kai ngàdaja na puluna i Miri Jehu: La pa-wuangu nahàmu ningupa welingu la pakei, ba wàna. wànandja. 36 Hàlaka pawàna nu i Paulu, patika-nanjaka, hi na-hamaja dàndja njuda mbuu ndàbada. 37 Ka kaladaku hàla-danjaka ba dahii, darohu-ja hi da-puduku-ja i Paulu; 38 hawina nda ukuha, ri-rihi na paniina: Ndai hili itaa-japa na matanggu, ba wànandja. Ka lua karia-danjaka ba nahei la kapalu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 21

Na tàkana la Huru. 1 Tuna ba ma-pahewa dàndjaka, pa-lirungu-manjaka hi ma-wingungu la Kuhu, hadangu harii la Ronduhu-kamaka, welingu lai nu tàka-manjaka la Patara. 2 Ba mahunggu-jaka na kapalu na ma-hanggangu la Paniki, hei ningu-manjaka, hi ma-palirungu. 3 Ba nawuwa-ka la Kepuru, tu kalaimanjaka nuna na nuha, hi ma-paliru hanggangu la tana Hiria, ka tàka-manjaka la paraï Huru, ba lai nuduka na-papuru ningu ngàndi. 4 Ka hunggu-mandjaka da pa-panaungu, hi ma-ndàdiku lai nu pihu mbua lodu; tàka da pa-panaungu: Àmbu heidu la Jeruhali, hi wàdanja i Paulu ba nadjudju-ha i Ngahu. 5 Ba natoma-ka na lodu ndàdiku-ma lai nu, luhu laku-ma-njaka, hi dalua pa-kareni-nggama dàngu ana dàngu papaha-da la hambeli paraïngu, ka patika-manjaka la hingi wara hi ma-hamajangu. 6 Ba ma-maràngga pa-belingu-ka langu, hei-manjaka njuma la kapalu, njudai duda beli-danjaka la umada. La Keharia. 7 Ba ma-palirungu-ka welingu la Huru, tàka-manjaka la paraï Toluma'i; ka kamàhaku dà-mandjaka da angu dedi lai nu, hau loduma ba ma-ndàdiku lai njuda. 8 Hadangu harii laku-manjaka, lundu matàka la Keharia; ka tama-manjaka la umana i Pilipu na mangàndi lii mànangu, na anguda da mapihu, ka ndàdiku-manjaka lai njuna. 9 Njuna dapatu da anana kawini, da ma-pawunangu. 10 Ba hau daanaka na lodu ngalama pa-ndàdiku lai nu, tàka-nanjaka na haàtu na wunangu welingu la Jundia, Anggambu-ja tamuna, 11 hi namai lai njuma, hi napiti-ja na boruna i Paulu, hi na-hondu-ha da wihi da lima wikina: Jiana na puluna i Ngahu Matua: Na tau na maboru-nja jiana, tuna nu haromu ba nahondu-ja tau Jahundi tàka la Jeruhali, hi na-pakata-nja la tau hangàdangu, wàna, hi wàna. 12 Ba marongu-jaka na matuna nu, pamanda-manjaka dàngu na tau lai nuka, àmbu laku-dupa la Jeruhali wàmanja i Paulu. 13 Nanapa-ja i Paulu: Nggikina hi mihii timi nu, bai pa-hawina-ja na etinggu? Njungga duku orangu-manggunja, nda mbulungu biana la pahondu-ka, tàka la pameti-mbu la Jeruhali lumuna na tamuna i Miri Jehu, hi wàna. 14 Ba nda pamàka-manjapa la pa-titiru-ja, ka pàndja-manjaka: Njuna-kaka duna i Miri, wàma madua-ka. Na paràngga-na i Paulu la Jeruhali. 15 Tunaka nu ka kanoma-manjaka, hi mahei la Jeruhali. 16 Nimbundja da pa-panaungu la Keharia da malaku karia-ngga-ma, hi dangàndi-kama lai Manahungu tau Kipuru, papanau wungangu-majaka, ka tatodu ningu lai njuna wàma. 17 Ba matàka-ka la Jeruhali, nggepi hàmu eti-danggama-ka paraï da angu dedi. 18 Hadangu-ka harii lua-nanjaka i Paulu karia hàlama lai Jakupu; tàka da ama bokulu nimandja lai nu. 19 Ba na-kamàhaku dàndjaka paraïna i Paulu, wàlahu pandàki-pandàki-nandjaka, djàka nggi-nggikina i Ala la tau hangàdangu paraï rukuna njuna. 20 Ba darongu-jaka nuna duda, wotu-danjaka i Ala, hi dapanii dànja: Ita-dumunja, angu dedi, ba nda pira rata biaja na tau Jahundi na mapawai, na njuna ba tuna mbuu ndàbada pamàndu-madanja na ukuna i Muha la pa-maràna-nja. 21 Tàka na rukumu njumu darongu-makauka la tau, bau papeka ndàbanja na tau Jahundi-ka na maninja la padua tau hangàdangu, la pa-taluru-nja i Muha, àmbi kàri-duhapa da anami, àmbi tundu-dunjapa na huri-hurika, wàna wàda-nggau. 22 Nàhu nggikina wàndaka? Djia-djiangu liaka darongu-kau, ba tàka-munjaka. 23 Djia-duja nàhu tundu-njawa na paniima njuma: La anguma njuma nindja da tau mapatu da mambàda harangu; 24 karia-ndjawa, kau hawari wikimu dàngu njudambu, kau tanggu-mbundjai pa-malandja wàda, ka da-kikiru, ka napi hàlanggau tau, ba nda ma-tubangu-ja nuna na panii tau lai njuda rukumu njumu, djiapa njumu wiki dumu ba nundju hàmu-madu-munja na ukuna i Muha. 25 Na njuna na tau hangàdangu na mapawai, ma-pangàndi-mandjaka huratu hukutu-ma, ka da-roputu wikida la pambàda mangedjingu la marapu, la ria, la banda meti kabuta dàngu la ndjuraku, hi wàdanja. 26 Ka karianandjaka nuda da tau i Paulu, hadangu-ka harii hawari-nanjaka wikina dàngu njuda, ka tama-danjaka la uma Ala, hi napeka-ja na ndjàpuna na lodu hawari-na, ka djia-kiaja-ka la pangàndi maraku tungguda haàtu-haàtu. Na jàpaja i Paulu. 27 Ba mareni ndjàpu-ama-naka na pihu mbua lodu, ita-danjaka paraï da tau Jahundi welingu la Ahia i Paulu daa la uma Ala, ka ruwatu-danjaka na tau danguka hi da-palua-nja lima i Paulu, 28 ba da-warangu: Wuu tau Ihiraïlu, pa-ndulangu! Jiana djia-jaka na ma-papeka-nja na tau lai nu lai nu la pa-kalana-ja na bandjaru-nda, na ukuna i Muha dàngu jiana-mbu na pa-ngiangu, màlai ba natama ngàndiha la uma Ala da tau Nggarika, ba da-pakadjari-ja jiana na pangia matua, wàdaka. 29 Jia nana ba daita-dujaka i Torupimu welingu la Epihu ba da-kariangu la paraïngu, na pa-pangàda-da natama karia-manjaka duna i Paulu la uma Ala wàda-duka. 30 Ka riu raü hàla-nanjaka na paraïngu, hi na-langgungguru ndàba na tauka. Ka jàpa-danjaka i Paulu hi dabinda-ja la hambeli uma Ala, ndedi mbàdiku-na bita hala madua-da-ndjaka da pindu. 31 Tàka ka ma-pameti-jawa i Paulu ba wàdaka làti, tàka-nanjaka lii na liku uru hurundandu na riu raü hàlana la Jeruhali; 32 nda hili tiangu kariangu madua-nanjaka hurudandu dàngu tau pangora, hi dapalai tomaha. Nu ba daita-jaka na liku uru pàndjangudanjaka papalu-ja i Paulu. 33 Lua hi nalihi-ndja paraï na liku uru, hi najàpa-ja i Paulu, hi na-paràhangu pahondu wànja nggili bàhi dua walangu, hi na-paàrangu: Nggamuja jiana jia, dàngu nggàra ulana? hi wàna. 34 Ka warangu-nanjaka na tau dangu, tuna nu wàna na haàtu, tuna nu wànai hawiangu. Tàka ba nda napi ndoku-njapa tubana paraï na ma-kanjaüru, pa-ràhangu-nanjaka pangàndi-ja la kotaku. 35 Ba datàka-ka la panongu, dawàngu paduku madua-jaka hurundandu, paraï pa-kaporuku na tau; 36 mala ba nàmu madua-nja na tau nàmu luangu: Pamolu-nja! wàda ba da-warangu. 37 Ba talànga tama ngàndi-danjaka i Paulu la kotaku, ka panii dà-nanjaka na liku uru: Pekuna umbu ka kupanii dànggau? hi wànanja. Nanapa-ja njuna: Kau pingu na hilu Nggarika? 38 Ka nda djiakau na mini Mahiru, na ma-pa-konggalungu jia nana, na maluhu ngàndija na tau rambangu djua ba patu rataja la maràda telangu? hi wànanja. 39 Nahema i Paulu: Njungga tau Jahundi welingu la Tàruhu-ka, tau la paraïngu wuwa tamuka la tana Kilikia; djia-duja puli àrungga ka kupanii dànja jiana na tau dangu, hi wàna. 40 Ba naaa-jaka, ndolaku-nanjaka i Paulu la kapuka panongu, hi napamaü wànja lima na tauka; ba na-kahàna ndàbaka, paniinanjaka, ba nawàngu hilu Imbarani:

Rukuda Da Pa-Pahurungu 22

Na paniina i Paulu. 1 Ha angu dedi dàngu njimi ama mbuu ndàbami, patingi-njawa nàhu na pahema wànggunggai, hi wànandja. 2 Ba darongu-jaka nu ba nawàngu hilu Imbarani, manaü kandii madua-naka. 3 Njungga jia tau Jahundi madedi la Tàruhu la tana Kilikia-ka, ba tuna pa-radangu la paraïngu lai jiahu-maka duku ba ku-patingingu la ngaruna i Nggamalelu, na ma-mangindjiru hàmu la pa-papeka-nja na ukuda da bokunda, dàngu ku-maràna-manja duku i Ala hama tuna njimi nàhu mbuu ndàbami. 4 Mala ba ku-pamajila-ja na tauka na makiku-nja jiana na ngarangia, hi lupa pameti-mbuha, kuhondu-ha hi ku-patama-ndja la uma kapàtangu, mini kawini. 5 Djiapa na ratu bokulu napi-mbungga hamanai da ama bokulu la batangu-ka, maa ba lai njudadu ku-ngalangu ningu huratu pa-pangàndingu-ha da angu dedi la Ndamàhiku, nu ka laku-du-nggunjaka, ka kungàndi mangu hondu-mbunja na tau lai nu la Jeruhali, ka padjàra-ja ba wànggu. 6 Djia-dujaka nu na lakunggu, ba mareni tàka-ama-ngguka la Ndamàhiku, la tidu lodu pàku hi djia djilaku wàna bia na ma-kadjilaku welingu la awangu ba na-panggàbalu-ngga, 7 ka wàlahu wànggu madua-ka la tana, hi kurongu-ja na mapanii: Ha Haulu, Haulu, nggikina hu kehangga? wànangga. 8 Kuhema njungga: Ka nggamukau Miri? hi wànggunja. Nanapa-ja njuna: Njunggadu Jehu tau Naharitu na pakeha-mu, hi wàna. 9 Mbuu ndàbana na tau karia-nggu, daita-maja nuna na ma-ka-djilaku, tàka nda darongua-ja na kareuku-na Njuna na mapanii dàngga. 10 Tàka njungga: Dou Miri, nggàra ula wàmungga-ka? hi wànggunja. Nanapa-ja i Miri: Hadangu-wa, kau laku la Ndamàhiku; lai nu djia-jaka hi paniinggau djàka nggàra ula-mu pa-hukutungu-kau, hi wànangga. 11 Ba nda peku ita-manggupa ba lalu rihi-manaka na ma-kadjilaku, ka londa-nanjaka tau karia-nggu na limanggu lundu tàka la Ndamàhiku. 12 Ninja na tau, Anania-ja tamuna, na ma-manundu la patundu-nja na ukuna i Miri, pa-wotungu-maja duna la anguna Pa-jahundi-ka na maninja lai nu, 13 namai hi na-ndolaku lihingga: Ha angu dedi Haulu, ungita beliwa! hi wànangga. Nu ka ita maduanggunjaka njuna. 14 Hi napanii dàngga: Na Alada da bokunda, hukutu weli nu-ngu-ma-nanggauka la papinja na pambuha-na, dàngu la pangita-ja i Matàndji hamanai la parongu-ja na kareuku welingu la ngaruna. 15 Ba njumu-duka ma-hakahii-nja taï la tauka na rukuna Njuna, mbuu ndàbana na pangita-mu dàngu na parongu-muka. 16 Nàhu nggikina hu aindona-ipa, hadangu-wa ka parunu-nggau dàngu ka bahaha da ndjalamu, dàngu pawu-munja na ngarana i Miri, wànangga. 17 Tunakai handàka, ba kubeli-ka la Jeruhali, ba talànga ha-majangu-ngguka la uma Ala, hi harii bia-danja da matanggu. 18 Ka ita-du-nggunjaka i Miri: Pa-renggangu kau luhu ma-njamalu welingu la Jeruhali, ba nda djia katakua-danja na papeka-mu na rukunggu Njungga, hi wànangga. 19 Napaka njungga: Dou Miri, ba dapi-dunja ba kupuhi-ja la uma kapàtangu, dàngu ba ku-padjàra-ja la uma bunggu uma bungguru-ka na tau na mawaikau. 20 Ba djiaja na mbunguna na riana na ma-hakahii-nggau i Hitipanu, ndolaku lihi-manggunja dàngu ora-ma-nggunja-ka nu na metina, dàngu njunggamaduka madaiha da pakida da tau da ma-pameti-ja, hi wànggunja. 21 Nanapa-ja Njuna: Lakuwa, ba paràha-nggunggauka la mamara-rau la tau hangàdangu, hi wànangga, wànaka. 22 Dirana nuna ba darongu-ja na paniina i Paulu, ka wara madua-danjaka: Pamolu-nja na tau tungu nu welingu la pinu tana, nda ràkaa-napa la paluri, wàda madua-ka. 23 Ba talànga kaoka-daka nu, ba dakawu-wulandja da pakida, dàngu ba da-hanebangu kumburu tana hu dita, 24 pa-ràhangu-nanjaka na liku uru pa-patama-nja i Paulu la kotaku, kandàharu dàngu ndendi-minja, ka pinja djàka nggikina hi da-kaoka tudanja nu, wàna. 25 Ba talànga hondu kandila wàdanja kaloru manulangu, ka panii da-du-nanjaka na ngora hangahu, na ma-ndolaku lihi-nja: Pekuna njimi la pandendi-ja na tau Rumu dàngu ndedi pa-pandjala-ja? hi wànanja. 26 Ba narongu-jaka nuna paraï na ngora hangahu, lua-nanjaka papanii-nja na liku uru: Patanda pàkunja djàka nggikina wàmu, nina ni ba tau Rumuja, hi wànanja. 27 Ka mai-nanjaka na liku uru: Paniingga tubana dumu ba tau Rumukau? hi wànanja i Paulu. Tubana, hi wàna. 28 Napaja na liku uru: Njungga ba kutama Parumu nda pira bia àmahu pawua-nggu, hi wàna. Nanapa-ja i Paulu: Njungga duku padedi ngàndi-manggunja la Parumu, hi wàna. 29 Nda hili tiangu kandulingu hala madua-nanjaka na tauka na ma-kandàharu-ja làti, na liku uru na-mangàdatu-mbu, ba napi-njaka tau Rumuja, tàka hi mbàda hondunanjaika i Paulu. 30 Hadangu harii, ka pi hàmu-manja tubana djàka nggikina hi na-pandjala-ja i Paulu paraï tau Jahundi ba wàna, wàkahunandjaka da likuna, hi na-paràha-ndja pa-pauhi da ratu pangora, hi napuru ngàndija i Paulu la hanggada njuda.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 23

I Paulu la hangga Bata Bokulu. 1 Tàka i Paulu hi na-palaku-nja mata na Bata Bokulu: Ha angu dedi, na-kalongga-ma duku na etinggu ba ku-patanda-nja na àndanggu la hanggana i Ala lundu nàhu-nàhu, hi wàna. 2 Tàka na ratu bokulu Anania hi na-paràhangu tau ma-ndolaku lihinja i Paulu patàba weli ngarunja. 3 Djia-dujaka i Paulu: Natàba-kau i Ala na ha dindingu pa-dorangu mabara! Bau mandapu hiana nda djia-japa duna na uku na patimba wàmungga, tàka hi pangga bia-munjai njumu na uku bau pa-ràhangu tau patàba-ka? hi wàna. 4 Tàka na tau na ma-ndolaku lihinja: Tola-munja na na ratu bokulu-na i Ala? hi wànanja. 5 Nahema i Paulu: Ndedi pinggunja ba ratu bokulu-ja, ba ni-manj aka la Huratu: àmbu ràtu-dunj a na ma-pangora la bandjaru-mu, ba wàna, hi wàna. 6 Ba pi-ma-nandjaka hawiangu ba tau Handuki-ha, tàka hawiangui ba tau Parihi-ha, ka wara-nanjaka nu la Batangu: Angu dedi, njungga tau Parihi-ka, ana tau Parihi-makai. Nàhu hi ku-ndolaku la hangga timbangu, rukuna na monungu-na dàngu na hada belingu-na na mameti-duka, hi wàna. 7 Ba panii tunaka nu, pa-lumungudanjaka da tau Parihi dàngu da tau Handuki, tàka na tau dangu na-paberi manduangu. 8 Na panuda da tau Handuki: nda ningua hadangu-na na mameti, nda ningu papalewa dàngu ndewa, wàda; tàka da tau Parihi daaà ndàbaha. 9 Ka kabua-du-danjaka, hawiangu da mapingu huratu uku la ngaba tau Parihi ndolaku-danjaka la pa-patarangu: Nda mahunggu ndokunja mandjala la tau jiana. Napa hi ningu lia ndewa djàka ndia papalewa mapanii dànja, hi wàda. 10 Ba dalua-jaka pa-pahàngga pa-bokulungu, ka mangàdatu-nanjaka na liku uru, napa hi dawira njaka biaja tau ba wàna, paràha-nandjaka da hurundandu papuru pawàhi-ja welingu la padua-da, hi da-karia-nja la kotaku. 11 Nu la rudungu ndolakunanjaka i Miri la lihina: Pamàndu-nja na etimu, hama tuna bau hakahii-nja na rukunggu la Jeruhali, tumu numbu bàdi haromu bau hakahii-ngga la Rumu, hi wànanja. Da ma-harangu pa-pameti-ja i Paulu. 12 Ba na-waihangu-ka, pa-hamangu-danjaka hawiangu da tau Jahundi ba daha-harangu wikida: ndedi djia ngangu ndedi djia ngunungua-nda djàka ndedi-madu ta-pameti-ja i Paulu, ba wàda. 13 Ningu tau patu kambulu rihiha nu da ma-pahamangu la pa-harangu tuda nu. 14 Hi dalua la ratu pangora dangu la ama bokulu dangu: Jia njuma ma-pahamangu-ka la pa-harangu, ndedi nggàrama duma pangama djàka ndedi-madu ta-pameti-ja i Paulu, wàmaka. 15 Nàhu màtawa njimi hamanai na Bata Bokulu kai pekanja na liku uru, haromu ka napuru ngàndi-nggainja, ka hama tu biana ba hili mangindjiru pahàmu-minja na rukuna njuna; tàka njuma duma rimangu-ma padua-ka pa-pameti-ja ba ndedi natàka-nggai, wàdaka. 16 Tàka na anana mini na ana-winina i Paulu narongu-maja nunanapa-hamangu-da,katama-du-nanjaka daa la kotaku hi napanii-nja i Paulu. 17 Ka paaungu-nanjaka haàtu ngora hangahu i Paulu: Karia àrunja jiana na bidi mini la liku uru, ba ningu pa-paihi-na-nja hawutu, hi wànanja. 18 Ka lua karia-nanjaka la hanggana na liku uru: I Paulu na papàtu napaau-ngga: kau karia àrunja jiana na bidi mini lai umbu ba ningu hawutu pa-paihi-nanja wànangga, hi wàna. 19 Tàka na liku uru hi najàpa-ja na limana, hi nalaku ngàndija la ma-hinggilu, hi na-paàra-nja: Nggàraja nu na pa-paihi-mu-ngga? hi wànanja. 20 Nanapa-ja njuna: Da tau Jahundi da-pahamangu-ka la pakarai-kau njumu, haromu kau ngàndija i Paulu la ngia pa-batangu, hama tu biana na hili mangindjiru hamu beli-danja na rukuna njuna. 21 Na njuna àmbu aa-duja la ngaruda, ba ningu tau patu kambulu rihi-maha da anguda da ma-pandapu-nja, ba harangu-ma-danjaka la panda ngangu la panda ngunungu hi lupa da-pameti-ja i Paulu. Nàhu duda pa-tiangu-kia-danjaka pa-màdjangu-mu njumu, hi wànanja. 22 Tunaka nu paràha-nanjaka nuna na bidi mini paraï na liku uru pabeli, hi nahiri-nja: àmbu ningudu haàtu papanii-mu, tuna nu wànggunjai-ka njuna àmbu wàmu, hi wànanja. 23 Ka paaungu-nanjaka tau madua ngora hangahu: Tàngaru hurundandu tau dua ngahu, pihu kambulu tau la ndjara dàngu dua ngahu tau ma-katangu nimbu, ka dalaku la Keharia nàhu la rudungu la ndjàmu hiwa. 24 Kai tàngaru-mbu pa-kaliti wàngu, ngia pawotu-ja i Paulu, kai karia mangu hàmunja lai Peliku na ma-pareta, hi wànandja. 25 Hi na-tulihu hawàla huratu, na ihina: 26 Njungga Kalandiu Lihia, peku hàmuwa wànggunggau njumu ma-pareta, Peliku pa-ngarangu! 27 Jiana na tau pajàpa tau Jahundi-ja, ka pameti-jawa ba wàdaka làti, tàka-du-nggunjaka njungga dàngu da hurundandu dàngu hi ku-pahàla-ja, ba kurongu-dujaka njuna jiana ba tau Rumuja. 28 Ka tapinja hi nggikina hi da-pandjala-ja ba wàngguka, puru ngàndi-du-nggunjaka la Bata Bokulu-da. 29 Tàka na pahunggu-nggu, pandj ala-dan ja numa-a na ma-pahilitu la ukuda, nda ningua ndjalana ràka pa-pameti wànguja djàka ndia ràka pahondu wànguja. 30 Ba ninguka mapanii-ngga, ningu tau Jahundi ma-pandapu-nja jiana na tau ba wànangga, paràha pa-renggangunggu- njaka pa-karia-nja jiana na tau la hanggamu njumu, hi kupaniimbundja da papana ka dangàndi ningu kareuku-da lai njumu. Tuna-kawa! wànanja. 31 Tunaka nu, ka piti-danjaka i Paulu paraï da hurundandu, hama tuna ba wànandja, hi dalaku ngàndija nu la rudungu la Atipateri; 32 hadangu harii, puli meha-dandjaka da malii la ndjara palaku karia-nja, ka beli-danjaka njuda la kotaku. 33 Tàkaka la Keharia, patàka-danjaka na huratu la ma-pareta, dàngu hi dangàndi-mbuja i Paulu la hanggana. 34 Ba nambaha-jaka na huratu paraï na ma-pareta, pa-àrangu-nanjaka djàka nggii ngaba ninguja na ngia paweli-na; ba napi-njaka i Paulu ba tau Kilikia-ja: 35 Napa tarongu-jaka na rukumu, djàka datàka da papamu jiahu, hi wànanja. Ka pa-ràhangu-nanjaka papàtu-ja i Paulu la umana i Harondi.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 24

I Paulu la hanggana i Peliku. 1 Pa-làngangu-ka lima mbua lodu, tàka-nanjaka na ratu bokulu Anania, dàngu hawiangu da ama bokulu, lupa na haàtu na ngaruda, i Taratulu ba wàdanja; wàlahu-danjaka na ndjalana i Paulu la hanggana na ma-pareta. 2 Ba paau-njaka i Paulu, pa-kiringu madua-nanjaka i Taratulu pa-pandjala-ja: Miri Peliku pa-ngarangu, nàhu njuma nda uku ngudu bia-kamaka rukumu njumu; hinggilu-nai nda pira bia-j apa na pa-kabutuhu wàngu na matumbu paraï ma-nggàna pàkumu; 3 djia-duja hi naingu biana djiapa nda la nggi-nggii hi ma-kataku hàmu eti ndàbaja. 4 Tàka ka àmbu lalu paambamanggauipa, ba pi-ma-manggau-ka hàmu etimu, ku-patingi-njakai duna hawutu na panuda, wànggu djàka wàmudu, wàma làti. 5 Jiana na tau ba mahunggu-ja beri hama tuna tàparu-ja, ba njuna-duka na ma-patikingu la pa-pariu raüja na tau Jahundi-ka la pa-nggubulu awangu, dàngu djia-majaka njuna na ma-pairungu la kalibaru tau Naharani, 6 dàngumbu ka ku-pakadjari-ja na uma Ala wàna-maka, djia-dujaka hi majàpa-ja, mata ka patanda-nja nundjuja na ukunda ba wàma làti. 7 Tàka tàka-du-nanjaika i Lihia, na liku uru hurundandu, hi nawàhi mbeni etija welingu la limama, 8 hi na-paràha-nja na tauka na ma-pandjala-ja pamai la ha-nggamu njumu; djàka u-mangindjiru-dujaka, djiangu-ma duna upi hàlanja lai njuna djàka nggàraja na pa-pandjala wàmanja, wànaka. 9 Mbuu ndàbana na tau Jahundi-ka djia hàla-maja nuna na pawàna, wàna, ba na-padeni-nja nuna na panii. 10 Ba na-kamàdiku-njaka i Paulu paraï na ma-pareta, paniiwa ba wànanja, ka hema-du-nanjaka: Na papinggu, njumu na nda pira nda-ndau bia-mupa la pa-patanda-nja jiana na tauka, djia-dujaka hi kutoru mbeni pahema, 11 maa ba peku pi-mamunja pa-tubangu-na, nàhu ndedi na-palàngangu-mbu ha-kambulu dàmbu lodu kandai heinggu la Jeruhali pa-hamajangu. 12 Tàka nda tomaa-dangga jiada jia la uma Ala ba kupanii dàngu tau, djàka ndia ba kurunda-ja na tau dangu la pa-pariu raüngu, la uma bungguru-kai ka hu luakai la paraïngu ndiambu; 13 tàka nda peku wàlahu-mbudanggau tubana na pa-pandjala wàdangga njungga nàhu. 14 Na njuna tubana wànggu-manggauka njuna, na tundu-nggunja na huri, na kalibaru ndjàrangu ba wàda njuda, maa ba tuna nudu na huri lumu-nggunja na Alada da boku-nggu, nda nggiiaja na panda wainggu na maninja la huratu uku dàngu la huratu wunangu-ka; 15 na pamonu-nggu lai Ala, hama tunama na pamonu-da, taï ba nahada belingu na mameti-ka, na ma-mànangu hamanai na mandjala. 16 Nuduja njunggambu hi ku-pamukarungu wikinggu, mata ka àmbu ningu njurana na etinggu hanggangu lai Ala hamanai hanggangu la tauka ba wànggu. 17 Nda pira mbua ndaungu biapa ma-palàngangu ba kumai pangàndi-nja àmahu hunggu na angunggu Pa-jahundi hamanai pa-maraku wàngumbu; 18 nu djia ba tunggu nuduka na toma-dangga la uma Ala, ba kuhàla-ka pa-hawari wikinggu, dàngu nda ningu tau dangu, dàngu nda ningumbui ma-pa-riwatungu. 19 Tàka da tau Jahundi welingu la Ahia, làti nindja bàdi la hanggamu nàhu, ka da-pandjala-ka, djàka ningudu patu wàdangga nu. 20 Djàka ndiakai napanii biai duna jiana na tau na maninja, djàka ningu nu ma-handjàliru lai njungga pahunggu-da la hangga Bata Bokulu. 21 Djiaja nu na habata djuamaa na pa-djakaru-nggu ba ku-ndolaku nu la hanggada: Djiaja na ruku hada belingu-na na mameti-maa nàhu hii patanda-ngga la lodu nàhu, ba wànggu-ndja, wànaka i Paulu. 22 Tàka i Peliku ba pi hàmu-mananja duna na lakuna na huri Karitu, pa-malelu-nanjaka na ratana: Djàka natàka-du i Lihia, na liku uru, ka djia-jaka hi kurata-ja na rukumi njimi, hi wàna. 23 Tàka hi na-paràha-nja na ngora hangahu la papàtu-ja i Paulu, na njuna pa-halelangu-ja, nda pahiria-ndja da arijaa-na pamai pa-pajema-nja. 24 Pa-làngangu-ka ana pira mbua lodu, tàka-nanjaka i Peliku dàngu na papaha-na na kawini Jahundi, i Nduruhila, ka pa-ràhangu-nanjaka tau papaau-nja i Paulu, hi narongu-ja na ruku pawai lai Jehu Karitu. 25 Ba talànga panii-nanjaka nu parama Paulu na ruku patà-ndji wàngu, na ruku roputu wiki, dàngu na ruku pa-tandangu taï la malamiri, ka mangàdatunanjaka i Peliku: Nàhu laku kàdiwa, handàka djàka talànga manggawangu-nggu kuhili paau-nggaukai duna, hi wànanja. 26 Nu làti etingu-na padua ka na-parunungu àmahu ka ku-pa-hàla-ja wàna, djia-dujaka làti hi nakàli paaunja la hanggana papanii dànja. 27 Tàka ba na-palàngangu-ka dàmbu ndaungu, tàka-nanjaka i Porukiu Petuhu, na mahilu-ja i Peliku; tàka njuna i Peliku, ka pa-ngitangu-nggunja hàmunggu la tau Jahundi ba wàna, djia-dujaka hi na-paenga-nja la uma kapàtangu i Paulu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 25

I Paulu la hanggana i Petuhu. 1 Ba natàka-ka i Petuhu nu la tana ngerana, pa-làngangu-kika taïlu mbua lodu hei-nanjaka welingu la Keharia la Jeruhali. 2 Ka pa-towakungudanjaka la hanggana da ratu pangora lupa da tau bokulu Jahundi, ba da-pandjala-ja i Paulu, 3 hi da-pamanda-nja: mala àru kau paaunja i Paulu ka namai ningu la Jeruhali wàma wàdanja, maa ba ningu-duka tau pa-bàndjalu-da ma-pandapu-nja i Paulu la pa-pameti-ja nàhu la padua ngarangia. 4 Nanapa-ja i Petuhu, nu ba la Keharia-du pàtu nija i Paulu, tàka njuna laku-ama-dunaika, 5 djia-dujaka: Djàka ningudu angumi maràka malua, ka da-puru karia bia-nggaika duna, kai ngàndi panii, djàka ningu nu ndjalana nuna na tau, hi wànandja. 6 Ndedi na-làpahu-mbu walu djàka ndia ha-kambulu lodu ngalana pa-ngiangu lai njuda, puru-nanjaka la Keharia; hadangu-ka harii mandapu-nanjaka la kandjàka timbangu-na, hi na-paràhangu pangàndi-ja i Paulu la hanggana. 7 Ba natàka-ka, hi da-ndolaku winggiru-nja paral da tau Jahundi da mambàda puru welingu la Jeruhali, ba nda pi-pira biada da pandjala-na i Paulu da ma-bokulu da pa-wàlahu-danja, da panda peku pa-kaloka-da. 8 Maa ba na-padjarungu-duka i Paulu: Nda ningua duku pa-ndjala-nggu hanggangu la ukukai, la uma Alakai dàngu la hangandji bokulu-kai ndiambu, ba wàna. 9 Tàka ka pa-itangu-nggunja hàmunggu la tau Jahundi ba wànaka i Petuhu, djia-dujaka: Ubihu dumu pahei la Jeruhali ka timba ninja na rukumu njumu la hangganggu lai nu? hi wàna ba nahema-ja. 10 Nanapa-ja i Paulu: Ndolaku-ma-nggunjaka la hangga kandjàka timbangu-na na hangandji bokulu, na ràka ngia pati-mba-nja na rukunggu. La tau Jahundi nda ningua duku pa-ndjala-nggu ka njumu nu nda pi hàmu-munjaka? 11 Djàka ninguma pandjala-nggu, dàngu djàka ninguma nu ràka pa-pameti wànguka, nda ku-patarangua duku la pameti; tàka djàka nda tuba biduana na pa-pandjala wàdangga, nggamu na mapuli ànga biangga ruku hàmu eti lai njuda? Njungga duku ba lupa ku-lundungu la hangandji bokulu-ma wànggu, hi wàna. 12 Ka hema-nanjaka i Petuhu ba nahàla-ka pabata dàndja da ma-timbangu: Ka ku-lundungu la hangandji bokulu ba wàmudu, kau lua-duka bàdi la hangandji bokulu, hi wànanja. I Paulu la hanggana i Anggaripa. 13 Ndedi pirana na lodu ma-palàngangu, tàka-nanjaka na hangandji Anggaripa dàngu i Mbaraniki papaha-na la Keharia, maida pa-tàbuku-ja i Petuhu. 14 Mandai dangu lodu-naka lai nu, palara-nanjaka na hangandji na rukuna i Paulu paraïna i Petuhu: Lai jiahu ninja na tau papàtu-na i Peliku la uma kapàtangu. 15 Ba talànga ningga la Jeruhali, mai-danjaka la hangganggu da ratu pangora dàngu da ama bokulu Jahundi-ka, hi dapa-nii-ja na rukuna nuna na tau, hi da-pamanda-ngga la pa-pandjala-ja. 16 Kunapa-ha njuda: Nda huri tau Rumuaja, na karia hàmu eti ba puli ànga bianja na tau pa-pameti-ja, dàngu ndedi pa-patarangu-ha dàngu da ma-pandjala-ja nuna na tau, dàngu djàka ndedi pa-pahiangu-ja la pahema-ja nuna na pa-pandjala wàdanja. 17 Ba damai ndàbaka pa-pauhi jiahu, nda hili tiangua-pa nu hadangu harii, mandapu madua-nggunjaka la kandjàka ti-mbangu, hi ku-paràhangu pangàndi-ja nuna na tau la hangganggu. 18 Ba damàtu-ka da ma-pandjala-ja, tàka nda ningui nu pa-pandjala wàdanja, hama tuna ba kukaka-ja njungga làti; 19 djiaaja nu njuda dàngu njuna pa-lumungu-danja huri lumu-ngu-da njudamaa, dàngu lupa na rukuna i Jehu ba wàdanja, na mameti, tàka i Paulu naluri beli wàna. 20 Ba ku-hondaru-manjapa ba ku-mangindjiru-ja nuna, djia-dujaka hi ku-paàra-nja i Paulu napa hi na-mbuhangu palua la Jeruhali, ka timba ninja lai nu na rukuna njuna. 21 Tàka ba kutoma la hangandji bokulu-ma bàdi, mata biangga la uma kapàtangu ka lupa narata wikija i miri hangandji ba wànaka i Paulu, djia-dujaka pàtu biaja, ka lupa kulua patuja la hangandji bokulu, hi wànggu, wànaka. 22 Nanapa-ja i Anggaripa: Ku-mbuhangumbudui duku parongu-ja nuna na tau, hi wànanja i Petuhu. Nanapa-ja i Petuhu: Haromu kau ronguja duna, hi wàna. 23 Hadangu-ka harii tàka-nanjaka na hangandji Anggaripa dàngu na hangandji kawini Mbaraniki, mbinu ngaümada ba datama nu la ngia pa-batangu dàngu da ma-kaborangu, hamanai da ma-pangara-pangarangu-ka la paraïngu; tunaka nu karia-njawa la hangga i Paulu wànaka i Petuhu. 24 Ka panii-nanjaka i Petuhu: Miri Anggaripa, dàngu njimi mbuu ndàbami ma-mandapu dànggama nàhu jiahu, tàngaru, djia-dujaka jiana jia na tau, hi kiri maina mbuu ndàbana na tau Jahundi la Jeruhali dàngu lai jiahu pa-patowakungu lai njungga, nggikimu ba da-warangu nda ràka maluria-japa ba wàdanja. 25 Tàka nda ningu ndokuma ma-habukaru pangita-nggu, ràka pa-pameti wànguja. Hinggilu-nai njuna jiana lupa ku-lundungu lai miri hangandji bàdi ba wàna, djia-dujaka hi kupadai-nja la pa-pangàndi-nja. 26 Ba tuna ndedi ningu-mapa ma-pa-ihikungu djàka nggàra wà-nggunja-ka i tamu umbu daa la huratu; djia-dujaka hi kupamai-nja nàhu la hanggami njimi mbuu ndàbami, ri-rihi njumu miri Anggaripa, taï ba hala pa-mangindjiru-ja ka ninguki pa-tulihu-nggu la huratu wànggu; 27 ba kukaka-ja nda nanggepi-i ba pangàndi tunanja nu bia na tau papàtu, tàka na pa-pandjala wànguja hi nda pa-pawuwa-jai wànggu, wànaka.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 26

Na hemana i Paulu la hanggana i Anggaripa, 1 Tàka i Anggaripa: Mala upanii dumu kau peka tàndji liimu, hi wànanja i Paulu. Ka padjola-nanjaka na limana i Paulu hi nahema: 2 Dou miri Anggaripa, wangu-dunaka wànggu-maka duku ba kukaka-ja la etingu, nàhu ba peku hema bia-ngguika la ha-nggamu njumu, mbuu ndàbana na ruku pandjala-dangga tau Jahundi; 3 nadu bau rihi-dupa njumu la papinja na uku hurina dàngu na palumu-palumu-naka na tau Jahundi; djia-duja ka ku-patingi hàmu-njakai duna djàka wànadu ka wànggunja wànggunggau. 4 Na huringgu welingu la pabidi minika, kandai ngiangu-nggu la angunggu Pa-jahundi dàngu la Jeruhali, pi hàla-mananja tau Jahundi-ka, 5 ba pi mandai-ma-danggaka, djàka dabihu làti papanii, nu njungga ba kuwànja na huri Parihi, na kalibaru na mambana pa-djàritu-na la palumu-nja na hurinda. 6 Tàka nàhu hi ku-ndolaku la timbangu, karàngu ba kumonu-nja na pa-ndjandjingu, na pandjandji-na i Ala kawai la boku la àpuma; 7 djiaja nuna-maduka na bandjaru-ma ba ha-kambulu dàmbu kabihu-ja, hi nalumu mànu-mànunja i Ala la rudungu la lodu, keha ka kungala àrunja ba wàna. Djiaja na monu-nggunja nuna-duka nàhu miri, hi na-pandjala-ka paraï tau Jahundi. 8 Nggikina njimi, nda natama la kalua hi wàmi, djàka na-pahadangu mameti i Ala? 9 Làti ba kuwàngu pakaka-aja duku, ràka-manaka djàka ma-màtu pa-patumbu-nggu papapa wànggunja na tamuna i Jehu tau Naharitu. 10 Hama tuna na pawànggu la Jeruhali, ba nda pira biaja na tau matua na papuhi-nggu la uma kapàtangu, nu ba ku-ngalangu-ka huratu kuaha welingu la ratu pangora; dàngu ba pameti-haka nu djia-majaka na paora-nggu. 11 Nainguma na padjàranggundja la uma bunggu uma bu-ngguru-ka, ba ku-pambana-ha la palapi-ja na tamuna i Jehu; paraï pakaraü mbuhu na etinggu, nggikimu ba kukeha-ndja lupa la hau paraïngu-mbu. 12 Nu ba talànga laku-ngguka la Ndamàhiku, ba kuaha-da dàngu ba pulingu-da njuda-majaka da ratu pangora na palaku wànggu, 13 miri, nàhu la ngarangia la tidu lodu pàku hi djia ita bia-nggunja na ma-kadjilaku welingu la awangu, nda tu biana na kadjilaku-na na mata lodu, ba handàka hambila-maa-nangga dàngu da malaku karia-nggaka. 14 Ba mandjoru hàlaka la tana, ka rongu-nggunjaka lii mapanii dàngga la hilu Imbarani: Ha Haulu, Haulu, nggikina hu kehangga? Naharui na djàka utilaja na bàhi àndju, wànangga. 15 Kuhema njungga: Ka nggaakau miri? hi wànggunja. Nanapa-ja Njuna: Njunggadu Jehu, na pakeha-mu; 16 nàhu hadangu-wa kau ndolaku pa-hàmungu, ba djiaja jiana-duka hi ku-pa-djilikungu wikinggu lai njumu, mata ka kutu-ja papalewa-nggu la pa-hakahii-nja ba mbàda ngita-na-nggaka hamanai na pahili padjiliku wànggunja wikinggu haromu, wànggunggau; 17 hi kuleha-kau welingu lai jiana na bandjaru, dàngu welingu la tau hangàdangu-mbu na ngia pa-paràha-nggungau nàhu, 18 mata kau pabula-ndja da matada, la pa-pambelingu welingu la ma-kapàtangu la maharii, welingu la limana i kambàliku lai Ala; mata ka da-ngalangu pa-djàmangu wàngu ndjala hamanai ndumada la angu tau pa-matua-ka, paraï ruku pawaida lai Njungga, wànangga. 19 Djia-duja miri Anggaripa, nda djia màtangu-manggupa duku la pawànja nuna na pa-pa-djilikungu-ka welingu la awangu, 20 nu pa-bobaru wa madua-nggunjaka la tauka la Ndamàhiku dàngu la Jeruhali, lupa la pa-nggubulu Jundia, hamanai la tau hangàdangu-ka mbuu ndàbana: màtawa kai pa-ndjilu-ngu kai pa-mbelingu lai Ala, dàngu kai tuja na mahàmu na karia pa-ndjilungu-mi ba wànggundja. 21 Rukuna nuna pàku-duka, nu hi najàpa-ka tau Jahundi la uma Ala, ka pameti-ja ba wàdangga làti; 22 tàka ba tula-nangga padua i Ala, lundu nàhu dàngu ndolaku bia-nggupa, hi kupeka-ja la tau kudukai la tau bokulu-kai, nda hili hauana na papeka-nggu djia-maduaja na papanii-da da wunangu hamana i Muhambu, tuna taï na matumbu ba wàda; 23 nu ba djiangu-ma bàdi na-pàdangu majila i Karitu, dàngu ba Njuna na ma-kawunga nadangu welingu la mameti dangu, hi na-bobaru-nja maharii jiana na bandjaru hamanai na tau hangàdangu-mbu, wànaka. 24 Ba nahema wànjaka nuna i Paulu, ka wara-nanjaka i Petuhu: Katoba-munjaka na Paulu, ba lalu pingu hala-wàlamu djia hu katoba wànja, wànanja. 25 Tàka nanapa-ja i Paulu: Nda katobaa-nggunja, dou Petuhu pa-ngarangu, peka-nggunja panii ma-tubangu-ma nu, hamanai dàngu hàmu-mana duku nu na kanandingu-nggu. 26 Nana i miri napi hàla-manja duna nuka, lai njuna kuwotu kalongga eti nija na kareuku-nggu, ba nda nggiiaja nu na ma-kawiningu lai miri wàna na etinggu, nuna nu ba nda tumbuna nàhuki la ma-pa-hadindingu. 27 Mala miri Anggaripa, hu waiduha wàngguka da wunangu-ka? Nawaiha wàngguma duku! hi wàna. 28 Nanapa-ja i Anggaripa: Hawutu-naka titiru wa-maa-nggunja pa-karitu, wàmu ihu, hi wànanja i Paulu. 29 Nahema i Paulu: Njungga duku hamaja-nggunja padua i Ala, ka hawutu-na ka dangu-nanjakai na patama wàmu, àmbu didi biakau njumu, tàka mata jiana mbuu ndàbana na marongu-ka nàhu, ka hama tuna njungga, mili màtangu jiada àru da nggili bàhi, hi wàna. 30 Ba hàlaka pawàna nu i Paulu, hadangu-nanjaka na hangandji dàngu na ma-pareta Petuhu, dàngu i tamu ràmbu Mbaraniki, hamanai na tauka na ma-mandapu dàndja; 31 ba da-talelingu hàlaka nu, panii-danjaka dàngga anguda: Nina na tau nda ningu ndoku ràka pa-pameti wànguja djàka ndia pa-patama wànguja la uma kapàtangu, wàdaka. 32 Tàka i Anggaripa: Nina na tau pahàla bia-jawa, lupa ku-lundungu-ma bàdi la timbangu-na na hangandji bokulu djàka ndiadu wàna, hi wànanja i Petuhu.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 27

Na pa-lirungu-na la Rumu i Paulu. 1 Ba màndungu-ma-nanjaka na lakuma la tana Itali, pakata-da-njaka i Paulu dàngu da anguna hawiangu, tau la uma kapàta-ngu lai Juliu, na ngora hangahu la kalibaru hurundandu hangandji bokulu. 2 Ka hei-manjaka la kapalu Andarameti, na ma-pipitu la hali-nggi-na la Ahia. Ka pa-lirungumanjaka. Karia hàlama i Aritàraku, tau Makandoni welingu la Tehalunika. 3 Hadangu harii lii-manjaka la Hindungu. Njuna i Juliu hàmu nda ukuja lai Paulu, napuli bianja pa-patoma la arijaa-na da ma-pajema-nja. 4 Ma-hadangu-ika welingu lai nu, paliru pipitu-manjaka la hambeli Kipuru ba ngilu pa-ndebuku-ja; 5 ba ma-pàlaku-jaka na tehiku la Kilikia dàngu la Papilia, tàka-manjaka la Mira la tana Likia. 6 Lai nu hunggu-nanjaka na ngora hangahu na kapalu welingu la Ihikandaria na malaku la Itali, ka pahei ni-nanggama-ka lai nu. 7 Mandai dangu lodu-maka nu ba mangeri paliru-lirungua dàngu hi naharui-mbui la pa-hangiri-ja la paraï Kanindu ba nda na-pahia-nggama ngilu, djia-dujaka hi ma-pipitu ningu la Kareta, la tubana la Halamoni; 8 tàka djia-majai na haruina ba malaku lànganja lai nu, lundu tàka-manjaka la Pahiwi Manandangu ba wàdanja, la lihina la paraï Lahia. 9 Ba pawàngu-majaka na lodu pawàru-ma, dàngu ba na-pahada ma-haruingu na lakuma, tàka na lodu rotu wiki tu kadjia-mbu-manjaka, ka panamu haha-nandjaka paraïna i Paulu: 10 Oi anda, ba ku-tàngaru-ja na pa-lirungu-nda nàhu na-akatui dàngu pamburi wànguja, nda mbulungu biana da ngàndi dàngu na kapalu, tàka na luri-mbunda, hi wànandja. 11 Tàka na ngora hangahu nawai ninjapa na ndjuru-mudi dàngu na anakonda welingu la paniina i Paulu. 12 Ba nda nahàmu pàku nuna na pahiwi djàka todu ningu la wula mbokaru, dàngu nadangu-mbui pa-ngalangu-wa njuna na mawàna, mili wanguki àruna ka tatàka la Peniku, ka tatodu ningu la wula mbokaru wàda; ba djiaja na pahiwi nuna-duka la Kareta na ma-hanobaku-ja la mbara wawana dàngu la mbara ditana la patama lodu. Na ràngga-danja na mbokaru-na. 13 Tàka ba nangeri maruru-ka na ngilu weli lurungu, djia-dujaka na pahimbu-nda wàdaka, wotu-danjaka tanangga hi da-palirungu welingu lai nu ba da-pipitu-ja na nuha Kareta. 14 Ndedi nggii mandaina làndahunanjaka ngilu kaputi ahu na kapalu, na ngilu Jorakulu ba wàdanja. 15 Ba nangàndi-jaka ngilu na kapalu, nda peku hunda-majapa, ka puli maduamanjaka pamili. 16 Ka handjoruku-manjaka la wawana na hau na ana nuha, Kalaunda ba wàdanja, tàka naharui-ka ba ma-pandàngi-ja na tena; 17 ba padita-jaka nuna na tena, hi dahimbu-nja uku na kapalu la pa-paboru-nja; ba da-mangàdatu-ka napa nawotu-duja arihu na kapalu la kabundu wara Hirutu ba wàda, papuru-dandjaka da liru, hi nawàngu pamili bia nàhu; 18 Ba hauraku hala-wàla-nanjaka ngilu na kapalu, hadangu harii ndauha-nandjaka tau da ngàndi kapalu; 19 hama tuna dua modungu, wàru wa madua-dandjaka lima wikida da pawangu la kapalu. 20 Ba mandai dangu lodu-mamaka ngalama panda ngita ndoku lodu dàngu kandunu, tàka hi nda ngeri làndahu-ma-na-nggama-pa ngilu kapàru, nu hina-duka hi nda ningu ndoku monungu-ma la pamara. 21 Tàka ba mandai-manaka la panda ngangu na tau, ka ndola-ku-nanjaka i Paulu la padua-da njuda: Oi anda, làti djàka ipatingi pàkunja na paniinggu, ka àmbu ta-dundjaku-nja na nuha Kareta, nda tunaa ka taràngga-ja na maharui dàngu na mburi tungu jia. 22 Tàka nàhu ka kupeka-nggai: pamàndu-ndja njuna da etimi, nda ningua haàtu ma-maromba, djiaja na kapalu djuaa. 23 Maa ba nimaa kamodu ba na-ndolaku lihingga na haàtu na papalewa welingu lai Ala na mataungga dàngu na palumu-nggu njungga jia: 24 àmbu mangàdatu na hi Paulu, djia-djiangu lia duna utàka la hanggana na hangandji bokulu; kau tàngaru, napuli hàla-ma-nggaundjaka lai njumu paraïna i Ala jiana na tauka na malaku karia-nggau, wànangga. 25 Djia-duja pamàndu-ndja da etimi hi wànggunggai, ba pi-ma-nggunjaka i Ala, djàka nggikina wàna ba napuru pekangga, ba tu-tu liana. 26 Na njuna ba tuna djia-djiangu lia duna nandaiha-ta la ma-panuhangu. 27 Ba toma-jaka na pa-hakambulu patu mbua rudu wàma ngala-ma pa-kalindingu la tehiku Andaria, ba ràkangu mandalora-jaka, ba dakaka-ja paraï" tau kapalu, na-mareni-ka na marà wàda; 28 hi dapuha-ja na watu kakara, ningu dua kambulu ràpana na mandjolungu-na; ndedi nggii marauna hili puhajai na watu kakara, ningu ha-kambulu lima ràpanai; 29 ba da-mangàdatu-ka, napa ta-kàndahu-du la ma-pawatu mbulingu ba wàdaka, ka puha-dandjaka da tanangga ba patuda la kamuri, dàngu harii àru harii àru wàda padua-ka. 30 Tàka ba dahimbu-ka ukuda da tau kapalu la papalai welingu la kapalu, ba da-papuru-nja na tena ba dalua kahilingu papuha tanangga la ngora, 31 ka panii-nanjaka na ngora hangahu dàngu da hurundandu njuna i Paulu: Djàka nda da-ndàdiku madua njuda la kapalu, njimi nda djia peku maraami, hi wànandja. 32 Ka kàtahu madua-dandjaka da liku tena paraï da hurundandu, hi dapuli-maanja pamili. Na mberana na kapalu. 33 Waihangu-wa ba wànaka, hi nawànda hàlaja pangangu na tauka paraïna i Paulu: Nàhu ha-kambulu patu wànaka na lodu bai patia dàngu rimbangu ba nda nggàra ndoku pa-ngami. 34 Djia-duja nàhu nganguwa hi wànggunggai, ba djiaja nuna na pamara wàmi; ba nda ningua la angumi haàtu madjia mu-ndju ànga bia hawàla ru lunggina, hi wànandja. 35 Ba wànaka nu piti-nanjaka kambamba hi na-pamalangu-nja i Ala la hanggada njuda mbuu ndàbada, hi na-kawita-ja na kambamba, nu ngangu-nanjaka; 36 ka màndungu-danjaka da etida njuda, hi dangangu-mbui duda. 37 Nu ma-ninggama la kapalu, tau dua ngahu pihu kambulu manomu-kama. 38 Ba dambihu hàlaka pangangu, pa-halimu-danjaka na kapalu, ba dandauha-ha da uhu la tehiku. 39 Na-waihangu-ka, nda datandaa-ja djàka nggàra tanaja, na njuna daita-ja na ngaruna na ma-pabulu warangu, hi dahi-mbu-nja uku na kapalu ka peku pa-kàndahu-ndanja lai nu ba wàda. 40 Ba darata-haka da liku tanangga, dundjaku-dandjaka la tehiku, hi dangguli-ja na liku ulingu, hàlaka hi da-djidjiku-nja na liru ngora ka nahoba ngilu ba wàda, hi da-pahangga-nja la mamara. 41 Ka handauningu-nanjaka lindi wara na kapalu, hi da-pakà-ndahu-ja lai nu, ba na-hinggatungu-duka na ngorana hi nda hili peku nggàduku-na, tàka na kamuri-na tawàharunanjaka paraï pa-kapàru na ngalingu. 42 Ka batangu-danjaka da hurundandu, ka pameti hàlaha da tau pahondu ka àmbu hili ningu mangeni, tàka napa hi palai pa-ngalangu bia-danjai, ba wàda. 43 Tàka na ngora hurundandu, ka ku-kahiri wànja i Paulu ba wàna, baka-nandjaka, hi na-paràha-ndja da mapingu pangeni pa-tukungu mangilu wikida lupa datàka la tana marà, 44 hawiangu la kapambalu-haka, tàka hawiangui la kambera tena-haka. Tuna nuduka hi dalundu dàngu hàmungu hala la tana marà.

Rukuda Da Pa-Pahurungu 28

Ba natàka la Maliti. 1 Ba mamara hàlaka, hinaka hi mapinja tamuna nuna na nuha ba Maliti-ja. 2 Na tau nuha lai nu nda uku pa-ngitangu-ja hàmu etina lai njuma; maa ba da-padukulu-duka epi bokulu, mai hi wàda hàla-nggama, ba nauradu- nggamaka, màlai na maringu-na. 3 Ba naohu-ka karàngga i Paulu hapaingu hi nandauha-ha la epi, ka luhu-nanjaka na heu na pupu, ba na-pàdangu mambana hi nakati-ja na limana i Paulu. 4 Ba naita-jaka tau nuha lai nu ba na-kandiwalu biaka la limana i Paulu nuna na mabei: Nda tandjindjia-pa, na tau nina tau panggora-ja na ni, ba nda hili pahia-mananja paluri paraï marapu pa-himbalungu, djiapa ka naluhu-kadu welingu la ma-akatu la tehiku, wàdaka. 5 Tàka i Paulu hi na-kàmbahu-ja nuna na mabei la epi, nda nggàrambu papàda-na. 6 Pa-tiangu pàku-danjaka napa hi nambua djàka ndia nulahu hi djia wàna bia ba nameti ba wàda. Tàka ba mandai patia-tiangu-daka nu, hi nda nggàra ehi biai ba daita-ja, nu ka hili haunaika na pa-pangad a-da: Marapu-ja dumu na ni, wàdai. 7 La lihina lai nu nindja da wokana na ma-pangora lai nu la nuha, i Pumbuliu ba wàdanja, njuna-duka na manggepi-kama, taïlu mbua loduma pa-arijaa lai njuna, màdjangu pàkuna. 8 Tàka na amana i Pumbuliu mahuru-na padua, ba hidu pariti-nanja, dàngu taïngu-nanja maria, hi natama tomaja paraïna i Paulu, ba na-hamajangu-ka hi na-padambaku-nja limana, ka màlaru-nanjaka. 9 Tunaka nu, nàmu madua-njaka na tau hawiangu lai nu la nuha na maningu ma-hidungu, hi na-pamàlaru hàlaha. 10 Njuda nuda da tau tembi nda uku-danggama; pa-lirungu-wa ba wàmaka, ngàndi-danggama-ka paràka pa-kalana-ma. Na pa-lirungu-na i Paulu la Rumu. 11 Pa-làngangu-ka taïlu mbua wulangu, hei-manjaka la kapalu na ma-pamaingu welingu la Ihikandaria na maningu tanda Ndiukuringu, na mahiwi lai nu la nuha la mbokaru-na. 12 Ba matàka-ka la Hirakuha, hiwi-manjaka, taïlu mbua loduma lai nu. 13 Welingu lai nu tundu pipitumanjaka hi lundu matàka la Renggiungu. Tunaka nu hadangu harii tungunanjaka na ngilu kamuri, hama tuna dua modungu tàka-manjaka la Putioli. 14 Lai nu hunggu-mandjaka da angu dedi, ndàdiku kàdi pihu mbua lodu lai njuma ba wàda-nggama; tunaka nu ka pa-ngalangu-manjaka la Rumu. 15 Ba darongu-jaka na rukuma njuma da angu dedi lai nu, mai-danjaka pa-hàmburu-kama lundu la pa-pa-hàmburungu Apiu dàngu la Toku-tailu. Ba naita-haka paraïna i Paulu, pa-malangu-nanjaka i Ala, hi na-pamàndu-nja na etina. Na rukuna i Paulu la Rumu. 16 Ba matàka-ka la Rumu, pa-pahiangu biaja i Paulu la pangia mehangu, dàngu haàtua hurudandu anguna mamangga-nja. 17 Tunaka nu pa-làngangu-ka taïlu mbua lodu, paau-nandjaka da tau Jahundi da ma-pangora la pa-pauhi. Ba damàtu hàlaka: Oi anda, nda nggàraa làti pandoku-nggu la bandjaru-nda hamanai la hurida da boku-ndaka, ba tuna hondu bia-da-ngga hi da-pakata-ngga la lima tau Rumu. 18 Ba na-mangindjiru-jaka tau Rumu na rukunggu, ka pahàla-ja wàna-dunggaka làti, ba nda ningudu latana ràka pa-pameti wànguka. 19 Tàka ba nawàhi-jaka nuna paraï tau Jahundi, ka ndia-dupa ku-lundungu-duka bàdi la timbangu hangandji bokulu hi wànggu-kaka, nda ruku ningui nu papulu wànggunja na angunda. 20 Nuna-duja mai hi wànggunggai, ka kuita-ha da matada dàngu ka kupanii dàndja wànggunggai; ba rukuna na pamo-nu-na na ana Ihiraïlu-du nàhu hi da-karitaku-ka jiada da nggili bàhi la limanggu, wànandja. 21 Danapa-ha njuda: Nda ningumbu huratu pangala-ma welingu la Jundia rukumu njumu, hamanai da angunda da mamai jiahu nda ningumbu ma-bobaru-ja djàka ndia mapanii-ja na pandoku-mu. 22 Na njuna ma-rindjungu-madu parongu-kau njumu djàka nggikina wàna na pa-pangàda-mu; maa ba pi-ma-manjaka jiana na kalibaru ba na-rawaku-ja tau la nggi-nggii, hi wàda. 23 Ba dapeka-njaka rehi i Paulu, mai dangudanjaka la ngia pa-ngiangu-na i Paulu. Piti weli mbaru lundu malingu-na ba na-pakaloka-ndja, dàngu ba na-hakahii-nja na rukuna na pahangandji-na i Ala, ba na-titiru wàndja na ukuna i Muha dàngu da huratu-da da wunangu-ka la pawaija i Jehu. 24 Hawiangu ningu matundu-nja nuna na paniina, tàka ningui mandia; 25 tàka ba da-palumungu-ka dàngga anguda pa-ihangu-danjaka, nu ba napanii-jaka i Paulu jiana na habata: Tuba-manaka ba wàna i Ngahu Matua la ngaruna na wunangu Jahaja la bokunda: 26 Mulua-wa la bandjaru ni lua, kau paniinja: Napa iro-ngu wànja kahilu-mi, tàka ndai pianja; napa ingita wànja matami, tàka ndai tandaaja; 27 ba tongguru-ma-nanjaka na etina jiana na bandjaru, dàngu ba kawanga-ma-danjaka da kahilu-na, ba kapuda-ma-nandjaka da matana; ka àmbu peku itada da matana dangu ka àmbu peku ronguda da kahilu-na, dàngu ka àmbu napi wànja eti, ka na-pambelingu ka lupa ku-pamàlaruja làti, ba wàna. 28 Djia-duja kai pinja na mànangu welingu lai Ala na-palua-njaka la tau hangàdangu, djiangu-maka duda da-patingi-nja, wànandja. 29 Ba hàlaka pawàna nu i Paulu, beli hàla-danjaka da tau Jahundi dàngu pa-lumungu-da. 30 Ka ndàdiku-nanjaka duna la uma pahewa wikina i Paulu, dàmbu ndau pa-tumbukungu-na, ba na-kataku hàlaja na tauka na mamai tomaja; 31 paai lulungu bia-nanja ba na-bobaru-ja na pahangandji-na i Ala, dàngu ba napeka-ja na rukuna i Miri Jehu Karitu mbuu ndàbana, nda ningumbu mahiri-nja.





AMAZING GRACE BIBLE INSTITUTE